Το γεγονός της αποχώρησης του Κατάρ από τον Οργανισμό Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών (ΟΠΕΚ) στις αρχές του 2019 σηματοδοτεί μια νέα εποχή στον συσχετισμό δυνάμεων με άμεσο αντίκτυπο σε Αν. Μεσόγειο!
Το Κατάρ έχοντας ενταχθεί στον ΟΠΕΚ από το 1961, ανακοίνωσε ότι θα συνεχίσει να παράγει πετρέλαιο, αλλά θα επικεντρωθεί στην αγορά φυσικού αερίου (sic). «Δεν έχουμε πολλές προοπτικές [στο πετρέλαιο], είμαστε πολύ ρεαλιστές. Η προοπτική μας είναι το αέριο», δήλωσε ο Υπ. Ενέργειας του Κατάρ ο κ. αλ-Κάμπι. Ο υπουργός δήλωσε ότι η απόφαση δεν συνδέεται με το πολιτικό και οικονομικό μποϊκοτάζ του Κατάρ που επιβλήθηκε τον Ιούνιο του 2017 από αραβικά κράτη. Στην λιτή δήλωσή του δεν έκανε αναφορά στη ραγδαία επιδείνωση των σχέσεων του εμιράτου με τη Σαουδική Αραβία, τις σχέσεις του με το Ιράν -το οποίο επίσης βαρύνεται από αυστηρότατες αμερικανικές κυρώσεις- αλλά ούτε και στις πιέσεις του Αμερικανού Προέδρου Τραμπ, σχετικά με τους δεσμούς του Κατάρ με την τρομοκρατία.
Το παρόν άρθρο μπορεί να θεωρηθεί και ως συνέχεια από ΕΔΩ...
Η θέση του Κατάρ στην Μέση Ανατολή
Υπενθυμίζουμε ότι το σουνιτικό Κατάρ κατηγορείται ότι υποστηρίζει την Αλ Κάιντα, την Χεζμπολάχ και το Ισλαμικό Κράτος, υποθάλπει την Μουσουλμανική Αδελφότητα, ενώ διατηρεί επαφές με τους πολιτοφύλακες Χούδι. Από το 2017, η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Υεμένη, οι Μαλδίβες, η Λιβύη και το Μπαχρέιν διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις με το Κατάρ, κατηγορώντας το ότι αποσταθεροποιεί την Μέση Ανατολή και ότι υποστηρίζει τρομοκρατικές οργανώσεις.
Ο τότε Υπ. Εξ. των ΗΠΑ Ρεξ Τίλερσον, άσκησε κριτική στις αραβικές χώρες, καλώντας τις να παρουσιάσουν άμεσα τις απαιτήσεις τους και να λύσουν το μποϊκοτάζ του Κατάρ, παίρνοντας έμμεσα το μέρος του. Στα αιτήματα, τα οποία διατύπωσαν η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αίγυπτος και το Μπαχρέιν για να τερματιστεί η κρίση ήταν μεταξύ άλλων, ο περιορισμός των σχέσεών του με το Ιράν, το κλείσιμο της τουρκικής βάσης στο Κατάρ και η διακοπή των σχέσεών του με τις παραπάνω τρομοκρατικές-ιδεολογικές-δογματικές οργανώσεις.
Το εμιράτο, με την εφαρμογή του μποϊκοτάζ, αναγκάστηκε να ζητήσει βοήθεια από το Ομάν και το Κουβέιτ, καθώς επίσης και την Τουρκία, προκειμένου να διασφαλίσει τις εισαγωγές αγαθών στη χώρα. Και αφού πήρε το μάθημά του, πλέον έχει αυτάρκεια στα γαλακτοκομικά και τα οπωροκηπευτικά (όταν προηγουμένως κάλυπτε μόνο το 20% και το 10% των σχετικών αναγκών του αντιστοίχως). Συνέχισε όμως να χρηματοδοτεί την Μουσουλμανική Αδελφότητα, με αποτέλεσμα ο Πρόεδρος Τραμπ να ζητήσει ευθέως από τον σεΐχη Tamim να σταματήσει τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Η Ντόχα βέβαια δεν ανακήρυξε την Μουσουλμανική Αδελφότητα ως τρομοκρατική οργάνωση, δεδομένου ότι μέλη της αποτελούν μέλη κυβερνήσεων σε χώρες, όπως η Ιορδανία, ο Λίβανος, το Κουβέιτ και το Μαρόκο. Όσον αφορά την τουρκική βάση, υποστήριξε η Ντόχα ότι έχει το δικαίωμα να αποφασίζει αν θα επιτρέπει σε τρίτες χώρες να διατηρούν βάσεις στην επικράτειά της.
Η αποχώρηση από τον ΟΠΕΚ και η αλλαγή συσχετισμών
Όπως προαναφέρθηκε, το εμιράτο κατά δήλωσή του, έχει σκοπό να επικεντρωθεί στην αγορά φυσικού αερίου. Είναι ήδη ο μεγαλύτερος εξαγωγέας υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στον κόσμο. Παράγει 77 εκατ. τόνους ανά έτος, με στόχο να τους αυξήσει στα 110 εκατ. τόνους. Δηλαδή απ' ότι φαίνεται το εμιράτο έχει βάλει υψηλούς στόχους. Η πρώτη κίνηση μετά την αποχώρησή του από τον ΟΠΕΚ, ήταν η σύναψη μεγάλης συμφωνίας μεταξύ της κρατικής εταιρείας Qatar Petroleum και του αμερικανικού ενεργειακού κολοσσού ExxonMobil. Μια συμφωνία με τεράστιο αντίκτυπο στο παγκόσμιο ενεργειακό γίγνεσθαι όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω. Οι δύο εταιρείες βέβαια δεν ήταν άγνωστες πριν, αφού η ExxonMobil είναι ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής στο Βόρειο Πεδίο (το τρίτο μεγαλύτερο παγκοσμίως, και περίπου όσο το εμιράτο σε επιφάνεια) του Κατάρ.
Η συμφωνία λοιπόν που υπογράφηκε αρχές του 2019 προβλέπει την κοινή επένδυση της Qatar Petroleum και ExxonMobil, $10 δισ. για κατασκευή μονάδας LNG στην πολιτεία του Τέξας. Δεν είναι το μέγεθος της επένδυσης ο καθοριστικός παράγοντας, αλλά η παγιοποίηση της συνεργασίας τους στον τομέα της ενέργειας και δη του μείζονος σημασίας φυσικού αερίου, που σηματοδοτεί την σύμπνοια των δύο κρατών στις ενεργειακές πολιτικές τους. Οι κοινές επενδύσεις σε LNG δημιουργούν κοινά συμφέροντα στον τομέα του φυσικού αερίου, το οποίο προωθείται με πολύ γοργούς ρυθμούς ως το καύσιμο αντικαταστάτη του πετρελαίου. Ας μην ξαφνιαστούμε αν δούμε έναν αντίστοιχο ΟΠΕΚ για το φυσικό αέριο στο άμεσο μέλλον με τις δύο χώρες να αναλαμβάνουν επικυρίαρχο ρόλο-ρυθμιστή. Ίσως η αποχώρηση του Κατάρ να προοιωνίζεται και αυτήν την εξέλιξη.
Η αποχώρηση του Κατάρ από τον ΟΠΕΚ είχε επίσης σχέση και με ένα άλλο γεγονός. Στις αρχές του 2005, η κυβέρνηση του εμιράτου έθεσε σε μορατόριουμ πρόσθετα έργα ανάπτυξης στο Βόρειο Πεδίο, εν αναμονή των αποτελεσμάτων μελέτης που έγινε ώστε να διερευνηθεί αν η μεγάλη ταχύτητα ανόρυξης του πεδίου θα επηρέαζε τις πιέσεις των δεξαμενών του και την συνολική ποσότητα του αποθέματος.
Μόλις τον Απρίλιο του 2017, το Κατάρ ήρε το μορατόριουμ για να επιτρέψει την έναρξη νέων εργασιών στο πεδίο. Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι την ίδια περίοδο έκανε και τις μεγάλες συμφωνίες εξοπλιστικών προγραμμάτων με την Αμερική (λεπτομέρειες θα αναφερθούν παρακάτω), ενώ δυο χρόνια αργότερα αποχώρησε και από τον ΟΠΕΚ, προφανώς αφού επιβεβαίωσε την ασφάλεια και δυναμικότητα του πεδίου.
Πως επηρεάζεται η Αν. Μεσόγειος
Επανερχόμενοι στην συνεργασία των δύο εταιρειών, υπενθυμίζουμε ότι ήδη υπέγραψαν κοινή συμφωνία για την μίσθωση του Οικοπέδου 10 της κυπριακής ΑΟΖ από τον Απρίλιο του 2017. Η Qatar Petroleum με την υπογραφή της σύμβασης, μέσω του Υπ. Ενέργειας και Προέδρου-Διευθύνοντα Συμβούλου της, του κ. αλ Κάμπι (Saad Sherida Al-Kaabi), δήλωσε ότι «η συμφωνία αυτή διευρύνει τη διεθνή μας παρουσία στο τομέα των υδρογονανθράκων και στην ανατολική Μεσόγειο, για μια, όπως ελπίζουμε, από τις πιο πολλά υποσχόμενες ευκαιρίες στη περιοχή». Επισημαίνεται το σημαντικό, όχι τυχαίο γεγονός, ότι οι υπογραφές έπεσαν στον απόηχο της τότε τετραμερούς Διάσκεψης των Υπουργών Ενέργειας Κύπρου, Ελλάδας, Ισραήλ και Ιταλίας, που πραγματοποιήθηκε λίγες ημέρες πριν στο Τελ Αβίβ, με αντικείμενο τη δημιουργία του αγωγού φυσικού αερίου EastMed, πριν αποχωρήσει η Ιταλία από το project.
Απότοκο αυτής της συμφωνίας ήταν τον Απρίλιο του 2019 η ανακάλυψη του τρίτου μεγαλύτερου κοιτάσματος φυσικού αερίου στην Κύπρο στο Οικόπεδο 10 το οποίο ονομάστηκε Γλαύκος-1. Το κοίτασμα αυτό παρότι αρκετά μεγάλο, δεν επαρκεί για δημιουργία αυτόνομου πλωτού τερματικού υγροποίησης επί τόπου. Παρά ταύτα είναι μια σημαντική επιπλέον ποσότητα φυσικού αερίου που προστίθεται στο συνολικό απόθεμα της περιοχής της Αν. Μεσογείου και δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα στην αναγκαιότητα της κατασκευής του EastMed, η όδευση του οποίου παρεμπιπτόντως έχει μεγάλη εγγύτητα στο εν λόγω κοίτασμα.
Με την ανακάλυψη λοιπόν του Γλαύκος-1, στο οποίο συμμετέχει η Qatar Petroleum, το Κατάρ έχει πλέον ισχυρό οικονομικό συμφέρον στην υλοποίηση του EastMed. Σε αυτό το σημείο πρέπει να σημειωθεί ότι εκτιμούμε πως το Κατάρ αλλά και το Ισραήλ θα επιδιώξουν ο EastMed να διαθέτει και τερματικό επαναεριοποίησης LNG (FSRU) ώστε να είναι δυνατή και η διοχέτευση του φτηνού Καταριανού LNG το οποίο θα μεταφέρεται στην περιοχή με LNG Carriers. Αυτό βέβαια δεν αποκλείει την μεταφορά και διοχέτευση και του Αμερικανικού LNG, το οποίο έχει κάνει μεγάλη διείσδυση στην ευρωπαϊκή αγορά. Έτσι λοιπόν με την κατασκευή του EastMed με FSRU προκύπτει πολύ μεγαλύτερο όφελος για όλους τους μετέχοντες στο project αφού επιτυγχάνουν τον κύριο γεωοικονομικό και γεωπολιτικό στόχο τους, που δεν είναι άλλος από τον έλεγχο της παροχής φυσικού αερίου στην Ευρώπη και τον περιορισμό της εξάρτησης από του ρωσικό φυσικό αέριο.
Σχέσεις ΗΠΑ-Κατάρ-Ισραήλ
Η προσέγγιση λοιπόν του Κατάρ από τις ΗΠΑ με όχημα το φυσικό αέριο είναι γεγονός, και δημιουργεί σημαντική δυναμική στις σχέσεις των δύο κρατών παρόλες τις παλαιότερες αποκλίνουσες πολιτικές επιλογές. Η φαινομενική ρήξη του εμιράτου με τις ΗΠΑ, άρχισε να παίρνει τροχιά σύγκλισης εδώ και χρόνια. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τα εξοπλιστικά του προγράμματα. Την παραγγελία 36 μαχητικών αεροσκαφών F15 αξίας $12 δισ. από το 2017, αλλά και του αντιπυραυλικού συστήματος THAAD μαζί με τα περιφερειακά τους συστήματα αξίας $6,8 δισ. από το 2014.
Το Κατάρ συνεχίζει να επενδύει στις ΗΠΑ με την σύναψη στρατηγικής συμμαχίας μεταξύ του αμερικανικού όμιλου real estate, Crown Acquisitions και της κρατικής επενδυτικής Αρχής του Κατάρ (QIA) τον Απρίλιο του 2019. Το Κατάρ αποκτά μερίδιο σε κάποια από τα πιο εμβληματικά ακίνητα των Times Square και της Πέμπτης Λεωφόρου της Νέας Υόρκης, όπως το ξενοδοχείο St. Regis και το κοσμηματοπωλείο Harry Winston με συνολικές επενδύσεις που ανέρχονται στα $45 δισ. σε βάθος χρόνου.
Οι παλαιότερες διχόνοιες των δύο κρατών λοιπόν, είναι πολύ πιθανό να αμβλυνθούν, με το Κατάρ να αλλάζει μόνιμα πλεύση. Να επενδύει στις στενότερες σχέσεις με τις ΗΠΑ απαγκιστρωμένο από τις αγκυλώσεις του παρελθόντος, την περίθαλψη της τρομοκρατίας, της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και την συνεργασία με το Ιράν. Το Κατάρ δηλαδή φαίνεται όλο και περισσότερο να ανήκει στην σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ. Προς αυτήν την κατεύθυνση συνηγορεί και το γεγονός ότι για πρώτη φορά στα χρονικά, ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός Μπ. Νετανιάχου τον Οκτώβριο του 2018 επέτρεψε το ανήκουστο, και έδωσε άδεια στο Κατάρ να μεταφέρει εκατομμύρια δολάρια στη Χαμάς της Γάζας με το πρόσχημα της ανθρωπιστικής βοήθειας, παρά τις έντονες επικρίσεις της κυβέρνησής του. Το άνοιγμα αυτό του Ισραήλ προς το Κατάρ, με την παρότρυνση πιθανότατα της Ουάσινγκτον, είναι ασφαλώς ένας προάγγελος της στενότερης συνεργασίας τους όπως διαπιστώνει και το Foreign Policy. Βέβαια, οι δεσμοί του Κατάρ με τη Χαμάς, την Τουρκία και το Ιράν, ίσως να είναι χρήσιμοι για το Ισραήλ και σε μια αμφίδρομη μυστική διπλωματία. Μια πρώιμη κίνηση καλής θέλησης και σύσφιξης των σχέσεών τους από την μεριά του Κατάρ, ως αντίδωρο στην απόφαση Μπ. Νετανιάχου, ήταν να λογοκρίνει επίμαχη δημοσιογραφική έρευνα μυστικών πληροφοριών του Al Jazeera σχετικά με το ισχυρό λόμπι του Ισραήλ στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η παραγκώνιση της Τουρκίας
Όσον αφορά στις σχέσεις Κατάρ-Τουρκίας, η εκκολαπτόμενη στενή συνεργασία ΗΠΑ-Κατάρ μάλλον υπονομεύει ακόμη περισσότερο την δυσμενή θέση της Τουρκίας. Η Τουρκία η οποία έχει επενδύσει στις σχέσεις της με το Κατάρ, επιδιώκει να γίνει ενδιάμεσος κόμβος μεταφοράς του φυσικού αερίου, καθώς και του Καταριανού LNG στην Ευρώπη. Για το επιτύχει αυτό, απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η "προσάρτηση" της περιοχής μεταξύ Κρήτης και Κύπρου, ώστε να αποκτήσει σύνορο με την Αίγυπτο και είτε να εξαναγκάσει τον EastMed να διέλθει από την διευρυμένη της υφαλοκρηπίδα, είτε να τον ακυρώσει με δικό της αγωγό στην περιοχή, ο οποίος εκτιμούμε ότι θα διαθέτει και πλωτό τερματικό επαναεριοποίησης FSRU για το Καταριανό LNG όπως εξηγήσαμε σε προηγούμενο άρθρο.
Η εμπλοκή του Ισραήλ
Ταυτόχρονα το Ισραήλ το οποίο θέλει να έχει τον κύριο λόγο στον σχεδιασμό και έλεγχο του EastMed, και κατ' επέκταση στα κοιτάσματα της Αν. Μεσογείου, επιχειρεί να περιορίσει την επεκτατικότητα της Τουρκίας. Ο διευθύνων σύμβουλος της Cyprus Natural Hydrocarbons Company Ltd ανέφερε μεταξύ άλλων για το project EastMed: «Ο αγωγός φυσικού αερίου EastMed είναι πολιτικό έργο με ελάχιστες πιθανότητες να κατασκευαστεί για εμπορικούς λόγους. Είναι ακριβό και το αέριο που σχεδιάζει να μεταφέρει είναι επίσης δαπανηρό. Μέχρι τη στιγμή που θα φθάσει στην Ευρώπη, δεν θα μπορέσει να βρει αγοραστές, καθώς δεν θα είναι σε θέση να ανταγωνιστεί άλλες προμήθειες φυσικού αερίου, σε τιμές». Σε προηγούμενη ανάλυση αναφέραμε ότι επιδιώκεται η δημιουργία ενός «αναχώματος» στο τόξο Κρήτης-Κύπρου-Κουρδιστάν, ώστε να αποκοπεί τελείως η Τουρκία από την Αν. Μεσόγειο. Η επίτευξη όμως του στόχου αυτού, ενέχει το σοβαρό ενδεχόμενο εμπλοκής της Ελλάδας σε ένα Proxy War έναντι της Τουρκίας σε Αιγαίο και Αν. Μεσόγειο.
Εν κατακλείδι
Η σύμπλευση ΗΠΑ-Κατάρ θέτει τις βάσεις για σύμπνοια στις ενεργειακές πολιτικές τους σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα κοινά τους συμφέροντα στην διαχείριση των κοιτασμάτων της Αν. Μεσογείου, επιταχύνουν την αναγκαιότητα για την υλοποίηση του EastMed με το Ισραήλ να επικροτεί αυτήν την εξέλιξη και να αναλαμβάνει ρόλο διαχειριστή. Ταυτόχρονα τα αντικρουόμενα συμφέροντα με την Τουρκία, την παραγκωνίζουν ακόμη περισσότερο και περιορίζουν τις βλέψεις της για συμμετοχή στον ενεργειακό πλούτο της Αν. Μεσογείου. Έμμεσα την ωθούν να λάβει σύντομα τις αποφάσεις της και να κάνει τις όποιες ενέργειες για να τις εφαρμόσει. Αυτό νομοτελειακά οδηγεί στην αύξηση της τουρκικής προκλητικότητας ειδικά έναντι της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μια προσεκτικότερη ματιά όμως, οδηγεί στην διαπίστωση ότι η Τουρκία έχει περιορισμένες επιλογές δράσης, πράγμα που μας δίνει το προβάδισμα στον σχεδιασμό της αντίδρασής μας, εάν και εφόσον υπάρχει η πολιτική -κυρίως- βούληση.
Η Κύπρος με τη γρήγορη μίσθωση της ΑΟΖ της σε ενεργειακούς κολοσσούς, πέτυχε να δημιουργήσει έννομο συμφέρον στις εμπλεκόμενες εταιρείες ανόρυξης-εκμετάλλευσης και τα κράτη στα οποία ανήκουν. Οπότε έμμεσα προστατεύει τα συμφέροντά της, χωρίς βέβαια να έχει αποκλείσει τελείως τον κίνδυνο που εφιστούν οι τουρκικές κατοχικές δυνάμεις του νησιού. Η δε Ελλάδα, αποδυναμωμένη από την δεκαετία της κολάσεως, την έλλειψη πολιτικής εμβρίθειας, την απαρχαιωμένη-αγκυλωμένη και υπναλέα εξωτερική πολιτική, αλλά και την ύποπτη κυβερνητική ενδοτικότητα, βρίσκεται στο μάτι του εκτυλισσόμενου ενεργειακού κυκλώνα της Αν. Μεσογείου και κινδυνεύει άμεσα να πληγεί η εθνική της ακεραιότητα εάν δεν κινηθεί γρήγορα για να προφυλάξει τα δικαιώματά της στην ευρύτερη περιοχή. Σε καμία περίπτωση οι πολιτικές ηγεσίες -και όχι μόνο- των δημοκρατικά εκλεγμένων κομμάτων δεν είναι άμοιρες ευθυνών, τη στιγμή που δεν είμαστε αδύναμοι να απαντήσουμε επιθετικά και αποφασιστικά, όπως ακριβώς το απαιτούν οι περιστάσεις!
Διαβάστε την συνέχεια στο παρόν άρθρο ΕΔΩ...
