ΕΠΙΚΑΙΡΟΣ 
Ποιο θα είναι το μέλλον της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας; Θα εξακολουθήσει ο Οργανισμός Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Κρατών (ΟΠΕΚ) να είναι ο κυρίαρχος παίκτης στη διεθνή παγκόσμια πετρελαϊκή σκηνή, και ο κατεξοχήν νούμερο ένα ρυθμιστής της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου; Κατόπιν των δύο πρόσφατων συνεδριάσεων του ΟΠΕΚ στην αυστριακή πρωτεύουσα, στις 6 και 7 Δεκεμβρίου 2018, που είχαν ως κατάληξη τόσο την εκπεφρασμένη δήλωση του Κατάρ για αποχώρηση το 2019, όσο και την απόφαση του Ιράν να μην ταυτιστεί με την όποια γραμμή μείωσης παραγωγής του ΟΠΕΚ, καταδείχθηκε η αμφιλεγόμενη δυνατότητα του Οργανισμού να καθιερώσει μία ενιαία τιμολογιακή πολιτική της διεθνούς αγοράς του μαύρου χρυσού. Γεννάται, συνεπώς, το ερώτημα: είναι, τελικά, ο ΟΠΕΚ μία ανεξάρτητη ή εξαρτημένη μεταβλητή πολιτικής ισχύος των δύο Υπερδυνάμεων, ΗΠΑ και Ρωσίας, και της αναδυόμενης ενεργειακά Κίνας;
Τα «Δεκεμβριανά 2018» Του Χρηματιστηρίου Του Μαύρου Χρυσού
Η αβεβαιότητα στην παγκόσμια αγορά του μαύρου χρυσού έδειξε το πραγματικό της πρόσωπο στις αρχές του περασμένου Δεκεμβρίου, εν αναμονή των τελικών αποφάσεων της συνεδρίασης των χωρών του καρτέλ στη Βιέννη, στις 6 και 7 Δεκεμβρίου, όταν σε μία ημέρα το Χρηματιστήριο του Brent παρουσίασε τεράστια αυξομείωση τιμής. Συγκεκριμένα, στις 3 Δεκεμβρίου, η τιμή του Brent σημείωσε άνοδο πάνω από 4% κατά τις πρώτες ώρες της συνεδρίασης στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων της Νέας Υόρκης και Λονδίνου, και εκτοξεύθηκε στα 62,20 δολάρια το βαρέλι. Αργότερα, περιορίστηκε η άνοδος, ενώ, το βράδυ της ίδιας μέρας, η τιμή του αμερικάνικου αργού κυμαινόταν στα 52,97 δολάρια το βαρέλι και το Brent στα 61,61 δολάρια το βαρέλι. Εντούτοις, oι επόμενες ημέρες των συνεδριάσεων που έλαβαν χώρα στην αυστριακή πρωτεύουσα δεν απέφεραν τους αναγκαίους καρπούς, καθώς, μετά από μια ολόκληρη ημέρα διαπραγματεύσεων, οι υπουργοί του ΟΠΕΚ δεν μπόρεσαν να καταλήξουν σε συναίνεση για επιβολή δεσμευτικού ορίου ημερήσιας παραγωγής. Το Ιράν αρνήθηκε να δεσμευτεί για συνολική μείωση της παραγωγής, και απαίτησε την πλήρη εξαίρεση από οποιεσδήποτε περικοπές, εξαιτίας των πρόσφατα επιβληθεισών κυρώσεων στη βιομηχανία πετρελαίου του από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι εντάσεις αυξήθηκαν, μετά τη δήλωση του Σαουδάραβα Υπουργού πετρελαίου Khalid al Falih σχετικά με την επιφύλαξή του για το κατά πόσον οι υπουργοί του ΟΠΕΚ θα μπορούσαν να καταλήξουν σε μια συμφωνία (Ellyatt, 2018).
Η Καταλυτική Επιρροή Της Ρωσίας Ως Μη Μέλος Την Εντάσσει Στο «Πετρελαϊκό Τιμολογιακό Παιχνίδι»
Ο ΟΠΕΚ παρέτεινε τις διαπραγματεύσεις και την επόμενη μέρα, αλλά κατέληξε σε συμφωνία μόνο με τη διαμεσολάβηση της Ρωσίας, η οποία έδρασε ως μεσάζοντας μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας δια του εκπροσώπου της Alexander Novak. Η έκβαση των διαπραγματεύσεων ήταν θετική, με τον ΟΠΕΚ να καταλήγει σε επίσημη συμφωνία για μείωση της παραγωγής κατά 2,5% από τα επίπεδα του Οκτωβρίου, ενώ το Ιράν έλαβε de facto απαλλαγή, επειδή η παραγωγή του έχει ήδη μειωθεί λόγω των κυρώσεων των ΗΠΑ. Ακολούθησε μια συμφωνία από τους παραγωγούς εκτός του ΟΠΕΚ να μειώσουν την παραγωγή τους κατά 2%, με τη Ρωσία να επιβαρύνεται περισσότερο. Ως εκ τούτου, δεν χωράει καμία αμφιβολία ότι, χωρίς τη Ρωσία, ο ΟΠΕΚ ίσως να μην κατάφερνε να καταλήξει σε συμφωνία για τη μείωση της παραγωγής (Cohen, 2018). H εν λόγω εξέλιξη έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από την αγορά, δίνοντας ώθηση στην τιμή του πετρελαίου, και με το αμερικανικό αργό να ενισχύεται κατά 3,8%, αγγίζοντας τα 53,43 δολάρια το βαρέλι – 1/3 πιο χαμηλά από την αξία του από τις αρχές Οκτωβρίου. Αφού ξεπεράστηκαν οι διαφορές Σαουδικής Αραβίας και Ρωσίας, των δύο πιο ισχυρών παικτών της αγοράς, αλλά και με το Ριάντ να αποδέχεται τελικά την εξαίρεση του Ιράν (που έρχεται αντιμέτωπο με αμερικανικές κυρώσεις), οι πετρελαιοπαραγωγοί συμφώνησαν να αποσύρουν συνολικά 1,2 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως από την αγορά. Συγκεκριμένα, τα μέλη του ΟΠΕΚ, πλην Ιράν, δεσμεύτηκαν στη μείωση της ημερήσιας παραγωγής κατά 800.000 βαρέλια, οδηγώντας το Brent σε άνοδο 5,2% και στα 63,11 δολάρια το βαρέλι στο Λονδίνο (Ναυτεμπορική, 2018). Εν ολίγοις, με την παρούσα απόφαση, ο ΟΠΕΚ διατηρεί πλέον τα 30 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως το πλαφόν ημερήσιας παραγωγής.
Η Απουσία Των Η.Π.Α. Από Τη Διάσκεψη Του ΟΠΕΚ Στη Βιέννη
Ο Αμερικανός πρόεδρος Donald Trump έχει επανειλημμένα επικρίνει τον ΟΠΕΚ για την κυριαρχία του στις τιμές του πετρελαίου, καλώντας τον την τελευταία φορά να αποφύγει μείωση της παραγωγής (DiChristopher, 2018). Οι ΗΠΑ έχουν αναδειχθεί σε κυρίαρχους ανταγωνιστές στις αγορές πετρελαίου, και κατέκτησαν σημαντική θέση μεταξύ των μεγαλύτερων παραγωγών πετρελαίου παγκοσμίως, χάρη στην επανάσταση του πετρελαίου από σχιστόλιθο. Την ημέρα της συνάντησης του ΟΠΕΚ στη Βιέννη, η «Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας» (International Energy Agency/IEA) δήλωσε ότι, «σύμφωνα με την αμερικανική Υπηρεσία Πληροφοριών, την εβδομάδα έως τις 30 Νοεμβρίου, οι ΗΠΑ ήταν καθαροί εξαγωγείς αργού πετρελαίου και παραγώγων του για πρώτη φορά από το 1991» (CNBC, 2018) . Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η παραγωγή πετρελαίου έφτασε τα 11,4 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως, το 2018. Οι συνδυασμένες εξαγωγές πετρελαιοειδών και αργού πετρελαίου στις ΗΠΑ επέστρεψαν τελικά τη χώρα στην κατάσταση του καθαρού εξαγωγέα. Πρόκειται για ένα σημαντικό επίτευγμα, ιδιαίτερα με τους περιορισμούς υποδομών σε πολλές περιοχές, ενώ μπορούμε να περιμένουμε ακόμη μεγαλύτερη παραγωγή το 2019. Συνεπώς, με την τιμή του αμερικανικού αργού να ενισχύεται 3,8%, με 53,43 δολάρια το βαρέλι, την επαύριο της επίτευξης της συμφωνίας για μείωση της παραγωγής από τον ΟΠΕΚ, μένει να φανεί σε ποιον βαθμό θα ενοχλήσει η εξέλιξη τον Αμερικανό πρόεδρο, ο οποίος δεν ήθελε παρέμβαση του ΟΠΕΚ στην αγορά, προκειμένου να διατηρηθούν σε υψηλά επίπεδα οι εξαγωγές του αμερικανικού σχιστολιθικού πετρελαίου.
Η Αποχώρηση Του Κατάρ «Ρήγμα» Στον ΟΠΕΚ; Ξυπνά Επιθυμίες Κι Άλλων Χωρών Για Μελλοντική Αποχώρηση; Καταρρέει Το Καρτέλ;
Το Κατάρ, ένα μέλος που –παρά το μικρό μέγεθός του– επί χρόνια διαδραμάτιζε καθοριστικό ρόλο στον ΟΠΕΚ, αποχωρεί από το καρτέλ. Πρόκειται για μία κίνηση που για πολλούς αποτέλεσε έκπληξη, για κάποιους άλλους, όμως, όχι. Η κόντρα του Κατάρ με τη Σαουδική Αραβία μαίνεται χρόνια, όπως και το ευρύτερο παιχνίδι συγκρότησης συμμαχιών και προσπάθειας άσκησης επιρροής. Ίσως ήταν, τελικά, θέμα χρόνου να δοκιμάσουν οι γεωπολιτικές εντάσεις τις αντοχές ενός οργανισμού, που άλλοτε ήταν απόλυτος κυρίαρχος της αγοράς πετρελαίου. Και το ερώτημα τώρα είναι: πώς θα επηρεάσουν οι εξελίξεις αυτές το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τις εξελίξεις στη μονίμως σε αναβρασμό περιοχή (Daiss, 2018); Έχοντας ενταχθεί στον ΟΠΕΚ από το 1961, το Κατάρ ανακοίνωσε ότι αποχωρεί, προκειμένου να εστιάσει την προσοχή του στην αγορά φυσικού αερίου. Δεν έκανε, βεβαίως, καμία αναφορά στη ραγδαία επιδείνωση των σχέσεών του με τη Σαουδική Αραβία, τις σχέσεις του με το Ιράν που βαρύνεται με αμερικανικές κυρώσεις ή στις συνεχείς επιθέσεις και πιέσεις του Αμερικανού προέδρου, Donald Trump. Το εμιράτο συμπεριλαμβάνεται στις μεγάλες δυνάμεις στον τομέα του φυσικού αερίου, καθώς παράγει 77 εκατομμύρια τόνους, με στόχο να τους αυξήσει στα 110 εκατομμύρια τόνους, μέσα στα επόμενα χρόνια. Είναι σαφές, όμως, πως η απόφαση δεν έχει να κάνει μόνο με τις προτεραιότητές τους στον ενεργειακό τομέα, αλλά και με τα μηνύματα που θέλει να στείλει στο μεγάλο αντίπαλο, και ευρύτερα στις αγορές (Daiss, 2018).
Πιο συγκεκριμένα, πάνω από όλα, το Κατάρ θέλει να στείλει το μήνυμα ότι το καρτέλ εξελίσσεται σε έναν οργανισμό δέσμιο των πολιτικών εξελίξεων και συγκρούσεων, αλλά και έναν παίκτη μικρότερης επιρροής, σε μία αγορά όπου οι ΗΠΑ –με την εντυπωσιακή ανάπτυξη των σχιστολιθικών κοιτασμάτων–, αλλά και οι μεγάλοι καταναλωτές –όπως η Κίνα και η Ινδία– μπορούν επίσης να επηρεάσουν καίρια την κατεύθυνση των τιμών. Ανοίγοντας την πόρτα της εξόδου, όμως, δημιουργεί ένα προηγούμενο, διότι, κανείς δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να μιμηθούν κι άλλα μέλη την αποχώρηση από τον Οργανισμό, ως μέσο αντίδρασης απέναντι στην απόφαση της Σαουδικής Αραβίας να διαμορφώσει τόσο αυξημένες γεωπολιτικές, όσο και ενεργειακές σχέσεις με τη Ρωσία.
Το Μέλλον Της Παγκόσμιας Ενεργειακής Αγοράς
Αναμφισβήτητα, η «αχίλλειος πτέρνα» των αγορών είναι η οριστικοποίηση ενός δεσμευτικού ορίου των επιπέδων της ημερήσιας παραγωγής, τόσο για τα μέλη, όσο και για τα μη μέλη, όπως η Ρωσία, οι ΗΠΑ και η Κίνα. Παρ’ όλα αυτά, η ολοένα και αυξανόμενη επιρροή του Κρεμλίνου, από τη μία πλευρά, και της Ουάσιγκτον, από την άλλη, στις συλλογικές αποφάσεις του καρτέλ των πετρελαιοπαραγωγών χωρών (προς ικανοποίηση οικονομικών συμφερόντων τους για τη μη οριοθέτηση ενός κατώτατου πλαφόν ημερήσιας παραγωγής), αντικατοπτρίζει μία εξωτερική, έμμεση προσπάθεια ανάσχεσης της επιρροής της μιας υπερδύναμης έναντι της άλλης, έτσι ώστε να μην υποστεί πλήγμα η αγορά πετρελαίου, και να διατηρήσει τις εξαγωγές της. Καμία, δηλαδή, από τις δύο υπερδυνάμεις πετρελαίου δεν φαίνεται να έχει ακόμη δεσμευθεί επισήμως για το ποια θα είναι τα επίπεδα της παραγωγής της. Ωστόσο, το θετικό στοιχείο, που αφήνει και περιθώριο συγκλίνουσας γραμμής με αυτήν του ΟΠΕΚ, είναι ότι και οι δύο χώρες φαίνεται να μη θέλουν να κινηθούν σε διαφορετική κατεύθυνση από εκείνη της Σαουδικής Αραβίας.
Μένει, λοιπόν, να φανεί πώς θα επηρεάσει η απόφαση του Κατάρ τη δυνατότητα του οργανισμού να προχωρά με την απαιτούμενη συνοχή σε συντονισμένες ενέργειες, και να παρεμβαίνει αποφασιστικά στην αγορά, με το κενό που πρόκειται να αφήσει στο μέλλον, καθώς ο ρόλος του ήταν αποσοβητικός, κυρίως μεταξύ των αποφάσεων του Βασιλείου των Σαούντ και του Ιράν (Μικρομέτοχος, 2018).
Βιβλιογραφία:
Daiss, T. (2018). Qatar’s OPEC Exit May Just Be The Beginning. https://oilprice.com/Energy/Energy-General/Qatars-OPEC-Exit-May-Just-Be-The-Beginning.html
CNBC. (2018). Qatar’s OPEC Exit May Just Be The Beginning. https://oilprice.com/Energy/Energy-General/Qatars-OPEC-Exit-May-Just-Be-The-Beginning.html
Ellyatt, H. (2018). Risk of no OPEC deal? ‘It’s real,’ Saudi energy minister says. https://www.cnbc.com/2018/12/06/risk-of-no-opec-deal-is-real-saudi-energy-minister-says.html
Cohen, A. (2018). High Five At OPEC: Russia And Saudi Arabia Agree To 1.2Mbd Production Cut. https://www.forbes.com/sites/arielcohen/2018/12/07/high-five-at-opec-russia-and-saudi-arabia-agree-1-2mbd-production-cut/#8e3df906d248
Ναυτεμπορική. (2018). Πετρέλαιο: Άλμα 5%, καθώς ΟΠΕΚ, Ρωσία θα αποσύρουν 1,2 εκατ. βαρέλια από την αγορά- Εξαιρέθηκε το Ιράν. https://www.naftemporiki.gr/finance/story/1422070/petrelaio-alma-5-kathos-opek-rosia-tha-aposuroun-12-ekat-barelia-apo-tin-agora
Daiss, T. (2018). Qatar’s OPEC Exit May Just Be The Beginning. https://oilprice.com/Energy/Energy-General/Qatars-OPEC-Exit-May-Just-Be-The-Beginning.html
Μικρομέτοχος. (2018). Τι να περιμένετε από τις αγορές πετρελαίου το 2019. https://www.mikrometoxos.gr/ti-na-perimenete-apo-tis-agores-petrelaioy-to-2019/
Πηγή: Μαριτίνα Ράπτη powerpolitics.eu
