της Φανούλας Αργυρού
Στις 26 Ιουλίου 2020 η «Σημερινή» δημοσίευσε το εύστοχο άρθρο «Η ταφόπετρα της Λωζάννης…», όταν στις 24 Ιουλίου, ημέρα υπογραφής της Συνθήκης της Λωζάννης το 1923, ο Ερντογάν μετέτρεψε την Αγία Σοφία σε τζάμι.
Η «Σημερινή» και οι αρθρογράφοι της εδώ και δεκαετίες τονίζουν ότι οι Τούρκοι πάντα μας λένε προκαταβολικώς τα σχέδιά τους. Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρ.Τ. Ερντογάν από το 2016 προειδοποιούσε ότι στόχευε σε αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάννης. Και είχα γράψει τον Οκτωβρίου 2016 δύο σχετικά άρθρα.
8.10.2016 «Ένας αιώνας Τούρκοι διαπραγματευτές»
10.10.2016 «Ένας αιώνας Τούρκων διαπραγματευτών»
Θυμίζω τη δηλωση Ερντογαν 22.12.2016 : ¨ Ειμαστε ενα έθνος που ακομα λυπάται για οτι χάσαμε στη Λωζάννη…¨
Επανέρχομαι σήμερα στο θέμα. Καταρχήν, ο Πρόεδρος της Επιτροπής στις διαπραγματεύσεις στη Λωζάννη εκ μέρους των συμμάχων ήταν ο τότε Βρετανός Υπουργός Εξωτερικών Λόρδος Curzon, εκ μέρους της Ελλάδας ο Ελευθέριος Βενιζέλος και εκ μέρους της Τουρκίας ο Ισμέτ Ινονού. Η Τουρκία επικύρωσε τη Συνθήκη στις 23 Αυγούστου 1923, η Ελλάδα στις 25 Αυγούστου 1923, η Βρετανία στις 16 Ιουλίου 1924 και μπήκε σε εφαρμογή στις 6 Αυγούστου 1924, αφού όλα τα έγγραφα για την επικύρωσή της κατατέθηκαν επίσημα στο Παρίσι. Να σημειωθεί ότι όλα τα πρακτικά γράφτηκαν στα Γαλλικά, όπως και η ίδια η Συνθήκη. Πολύ διδακτικά για τη δική μας πλευρά τα βρετανικά έγγραφα σχετικά με τη διαπραγμάτευση εκείνη όσον αφορά τη συμπεριφορά των Τούρκων.
1914
Υπενθυμίζεται ότι η Βρετανία προσάρτησε την Κύπρο το 1914, λίγο μετά το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Το άρθρο 20 της Συνθήκης της Λωζάννης είναι εκείνο που αποτελεί την κύρια πρόνοια όσον αφορά την Κύπρο. Λέγει: «Η Τουρκία αναγνωρίζει τη διακήρυξη της προσάρτησης της Κύπρου από τη Βρετανική Κυβέρνηση στις 5 Νοεμβρίου 1914».
Θρακικό
Στις 23 Νοεμβρίου 1922, στην πρώτη συνάντηση της Επιτροπής Συνόρων, η συζήτηση ξεκίνησε με τους Τούρκους (Ισμέτ Πασά) να απαιτούν επιστροφή στα προ του πολέμου σύνορα και όσον αφορά τη Δυτική Θράκη διεξαγωγή δημοψηφίσματος σε ένα μέρος της περιοχής εκείνης, τα σύνορα της οποίας ούτε καν γνώριζαν.
«Έχω τεράστια δυσκολία να συζητώ με την τουρκική αντιπροσωπία, η οποία φαίνεται να νομίζει ότι είναι αρκετό να θέτει ένα αίτημα, δίχως καμία τεκμηρίωση, αριθμούς ή γεγονότα, και μετά να εμφανίζεται και ξαφνιασμένη γιατί δεν έγινε δεκτό το αίτημά της… Το μόνο που μπορώ να συμπεράνω είναι ότι το κάνουν σκόπιμα για να χάνουν την ώρα της συνεδρίας και μετά να δείχνουν και περιφρόνηση…», έγραψε ο προεδρεύων Βρετανός απορρίπτοντας το αίτημα.
Νησιά Αιγαίου
Στις 25 Νοεμβρίου 1922 οι Τούρκοι απαίτησαν:
1. Αναγνώριση τουρκικής κυριαρχίας για τα νησιά Ίμβρου, Τενέδου και Σαμοθράκης, να έχουν την ηγεμονία της εισόδου των Δαρδανελίων και πλήρη αποστρατιωτικοποίηση των νησιών αυτών.
2. Αποστρατιωτικοποίηση ομάδας άλλων νησιών, που βρίσκονταν στα χέρια των Ελλήνων, μεταξύ αυτών και των Δωδεκανήσων.
3. Εγκατάλειψη της ελληνικής κυριαρχίας των νησιών αυτών και εγκαθίδρυση ενός είδους αυτονομίας, που ο Ισμέτ Πασά δεν ενδιαφέρθηκε ποσώς να εξηγήσει.
«Αυτή ήταν μια δοκιμή εκ μέρους των Τούρκων, την οποία όμως απέρριψα και δεν επανήλθαν», έγραψε ο προεδρεύων της Επιτροπής. (Το θέμα της κυριαρχίας της Ίμβρου και της Τενέδου παραπέμφθηκε για συζήτηση για αργότερα, όταν θα συζητούσαν το θέμα των Στενών). Θυμίζουν κάτι στους δικούς μας διαπραγματευτές οι τουρκικές αυτές τακτικές;
Αποκάλυψη
Την επομένη της μονομερούς ανακήρυξης του ψευδοκράτους από τον Ραούφ Ντενκτάς, στις 16 Νοεμβρίου 1983, στο Λονδίνο συνέβη κάτι πολύ σημαντικό. Ο 86χρονος τότε Λόρδος Portland προέβη σε μια ομολογία από τη Βουλή των Λόρδων και δήλωσε επιγραμματικά:
«Αγαπητοί (My Lords), με έχουν συμβουλεύσει ότι είναι επιθυμητό να αναφέρω τα ακόλουθα on the record. Τον Ιούλιο του 1923, ήμουν ο Γραμματέας της Βρετανικής Αντιπροσωπίας στη Διάσκεψη της Λωζάννης. Βρισκόμασταν έτοιμοι να υπογράψουμε τη Συνθήκη που είχαμε τελειώσει -παρατράβηξε για ορισμένους μήνες- όταν ο Ισμέτ Πασά, και αργότερα Ινονού, έθεσε ένα αίτημα για μια παράγραφο να περιληφθεί, που να λέγει ότι αν ποτέ εγκαταλείψουμε την Κύπρο [σσ. το Ηνωμένο Βασίλειο], ή φύγουμε από την Κύπρο, να τη δώσουμε πίσω στην Τουρκία. Την είχαμε πριν από τον Πρώτο Πόλεμο ως ένα είδος προτεκτοράτου, όμως η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν εγκατέλειψε ποτέ την κυριαρχία της.
»Ο Sir Horace Rumbold, ο οποίος ήταν ο επικεφαλής εκπρόσωπος, παραλίγο να πάθει εγκεφαλικό επεισόδιο από τον θυμό του στην προοπτική να πρέπει να μείνει στη Λωζάννη και έστειλε πίσω μήνυμα, λέγοντας ότι δεν επρόκειτο πότε να εγκαταλείψουμε την Κύπρο, η οποία ήταν σημαντική για τα συμφέροντά μας, και ήλπιζε ότι δεν θα επέμεναν στο θέμα. Αρνήθηκε να βάλει κάτω οτιδήποτε γραπτώς. Σκέφτηκα ότι πρέπει να τα αναφέρω αυτά, my Lords, for the record».
(Πηγή, Hansard House of Lords Debates, 16 November 1983, Column 1310. Ευχαριστίες στον Δρα Κλέαρχο Κυριακίδη για την πληροφορία αυτή).
(Ο Λόρδος Portland υπηρέτησε ως Βρετανός διπλωμάτης στη Λωζάννη και αργότερα ως πρέσβης στη Πολωνία αλλά και ως πρόεδρος της Επιτροπής Μυστικών Υπηρεσιών του Κοινοβουλίου μεταξύ 1939 – 1945, πέθανε στις 3 Ιουλίου, 1990).
Τριμερή Αύγουστος 1955
Στη Τριμερή του Λονδίνου το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, διά του Υπουργού του Στέφανου Στεφανόπουλου, έθεσε θέμα προς τους Βρετανούς ότι η Τουρκία με τη Συμφωνία της Λωζάννης είχε αποποιηθεί όλες τις αξιώσεις της όπου υπήρχαν τουρκικοί πληθυσμοί σε περιοχές της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και που δεν αποτελούσαν πλέον μέρος της Τουρκίας. Όμως, το Νότιο Τμήμα του Φόρεϊν Όφις δεν μπόρεσε, γράφει σχετική αναφορά, να εντοπίσει τέτοια αναφορά στα δικά του έγγραφα.
Παρ’ όλα ταύτα, στην Τριμερή ο Στ. Στεφανόπουλος υπέκυψε και δέχθηκε την επαναφορά της Τουρκίας ως ενδιαφερόμενου μέρους. Ο τότε Υπ. Εξωτερικών της Τουρκίας Φατίν Ζορλού αποκάλεσε την Κύπρο «Notre terre» (δική μας γη) αλλά παραδέχθηκε ότι η οθωμανική κυριαρχία της νήσου έληξε στις 5 Νοεμβρίου 1914 και από την ημέρα εκείνη αναγνωρίστηκε η βρετανική κυριαρχία. (Βιβλίο της γράφουσας «Έτσι κατέστρεψαν την Κύπρο» 1992, σε συνεργασία με την εφημερίδα «Σημερινή»).
Σχέδιο Μακμίλαν
Τον Σεπτέμβριο του 1958 ο τότε Αναπληρωτής Υπ. Εξωτερικών, Κωνσταντίνος Τσάτσος, κάλεσε τους διπλωμάτες Γαλλίας, Ιταλίας, Ιαπωνίας, Ρουμανίας, Γιουγκοσλαβίας (εκτός Τουρκίας και Βρετανίας), που υπέγραψαν τη Συνθήκη της Λωζάννης και τους ενημέρωσε για την παραβίαση της Συνθήκης από Βρετανία και Τουρκία σε περίπτωση επιβολής του «Σχεδίου Μακμίλαν» στην Κύπρο. Κοινοποίηση έγινε και στον Αμερικανό πρέσβη. (Η παραβίαση όμως ήδη είχε γίνει με την Τριμερή με την συγκατάθεση της Ελλάδας),
Οι Βρετανοί εξασφάλισαν το κείμενο της διαμαρτυρίας από τη γαλλική πρεσβεία, στο οποίο αυτήν τη φορά η ελληνική πλευρά περιέλαβε την δήλωση του Ισμέτ Πασά, με την οποία αποποιήθηκε η Τουρκία όλες τις αξιώσεις της όπου υπήρχαν τουρκικοί πληθυσμοί σε περιοχές της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και που δεν αποτελούσαν πλέον μέρος της Τουρκίας. Ακριβώς ό,τι είχε ισχυρισθεί το 1955 ο Στ. Στεφανόπουλος, αλλά υπέκυψε στις βρετανικές πιέσεις…
Οι νομικοί του Φόρεϊν Όφις
Οι Τούρκοι το 1958 και πάντοτε ισχυρίζονταν ότι το διεθνές στάτους της Κύπρου είχε οριστικά καθοριστεί με τη Συνθήκη της Λωζάννης. Αν το στάτους εκείνο άλλαζε δίχως την έγκριση της Τουρκίας (κατά την τουρκική θέση), ολόκληρη η ισορροπία της Συνθήκης διαταραζόταν. [iEpikaira: Η έκθεση Νιχάτ Ερίμ αναφέρει ΕΔΩ: "Είναι μάλιστα πολύ θετικό το γεγονός κατά το οποίο ο αξιότιμος κ. πρωθυπουργός ανέφερε στις 28 Ιουνίου του 1956 στον Άγγλο πρέσβυ ότι εφ΄ όσον ζητείται η διασάλευση της ισορροπίας η οποία έχει δημιουργηθεί µε τη Συνθήκη της Λωζάννης θα πρέπει να λάβουν χώρα διμερείς διαπραγματεύσεις µε την Ελλάδα προς συζήτηση όλων των θεμάτων που αφορούν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις (το αυτό αίτημα προβάλλεται αυτούσιο και σήμερα)."] Η ελληνική πλευρά διαφωνούσε βέβαια…
Ο Δρ Κλέαρχος Κυριακίδης
Αξιοσημείωτη η κατάληξη του καθηγητή Δρ. Κλέαρχου Κυριακίδη σε διάλεξή του στην Αγγλία, στα 100χρονα της προσάρτησης της Κύπρου το 1914 (κάλυψη γράφουσας «Σημερινή» 14.1.2014): «Ίσως ήλθε ο καιρός για το Ηνωμένο Βασίλειο να αναθεωρήσει τη μέχρι σήμερα πολιτική κατευνασμού προς την Τουρκία και την πολιτική του να μετατρέψει την Κυπριακή Δημοκρατία σε μια δικοινοτική και διζωνική ομοσπονδία. Αμφότερες οι πολιτικές του είναι κατά πολύ ξεπερασμένες και με ημερομηνία λήξεως».
Πέραν τούτων, ο Δρ Κυριακίδης εμβαθύνει την έρευνα και μελέτη του και σημειώνει ότι η οργάνωση του Δρος Φαζίλ Κουτσιούκ «Η Κύπρος είναι τουρκική», που δημιουργήθηκε επί Ατνάν Μεντερές και πριν από την Τριμερή του Λονδίνου, η οποία έδωσε στην Τουρκία το locus standi που είχε απολέσει στη Λωζάννη (για να ετοιμάσει και ο Δρ Νιχάτ Ερίμ το σχέδιό του για επανάκτηση της Κύπρου το 1956) σε σχέση και με τις αποκαλύψεις του Λόρδου Portland, είχε τις ρίζες της στο τουρκικό σκεπτικό επί Λωζάννης.
Επιπλέον ο καθηγητής εξηγεί ότι και το ΟΥΔΕΠΟΤΕ του Βρετανού Υφυπουργού Henry Hopkinson στις 28 Ιουλίου 1954 σχετίζεται με τους τουρκικούς ισχυρισμούς περί Λωζάννης, για τα δικά τους βέβαια συμφέροντα…
Εν κατακλείδι, όλα αυτά είναι αδιάσειστες ιστορικές μαρτυρίες της τουρκικής πολιτικής, αδίστακτου τρόπου διαπραγμάτευσης, τού έτσι θέλω και αδιάκριτης προκλητικότητας. Από το 1923 μέχρι σήμερα…
*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
ΠΗΓΗ:ΣΗΜΕΡΙΝΗ 02/8/2020 onisilos.gr
