 |
| Πιθανή μετατόπιση της γραμμής υπεράσπισης των κρίσιμων αμερικανικών συμφερόντων. Σχεδιάστηκε από το iEpikaira 26/01/24 (μπλε γραμμή)*. |
-Οι Ισραηλινοί και η νέα δυτική αρχιτεκτονική ασφαλείας επιλέγουν τα σκληρά σύνορα της Τουρκίας να παραμείνουν στην κατεχόμενη Λευκωσία με μια επίσημη πλέον διχοτόμηση.
-ΗΠΑ και Ισραήλ προωθούν διχοτόμηση γιατί τους διασφαλίζει ότι η τουρκική στρατηγική δεν αποκτά πλήρη γεωπολιτικό έλεγχο επί ολοκλήρου της νήσου μέσω της ΔΔΟ.
-Η Τουρκία ουδέποτε εγκατέλειψε τον πάγιο γεωστρατηγικό της στόχο που δεν είναι άλλος από την πλήρη και εφ’ όλης της νήσου κυριαρχική επιρροή.
-Γιατί η Άγκυρα προβάλλει τα δυο κράτη; Η επίκληση της διχοτόμησης αυτή τη στιγμή εντάσσεται στο πλαίσιο τακτικής πίεσης.
Κυπριακό: Από την Ψευδαίσθηση της Διζωνικής (δια)Λύσης στη Γεωστρατηγική Πραγματικότητα της Διχοτόμησης ως Ασπίδας των ΗΠΑ και Ισραήλ
Γράφει ο Κρίς Κωνσταντινίδης**
Μήπως τελικά δεν υπάρχει λύση επειδή δεν τη θέλουν οι πολιτικοί μας; Ή μήπως επιδιώκουν μια συγκεκριμένη λύση επειδή το επιβάλλει η ιδεολογία τους;
Πρόκειται για δύο διαδεδομένες ερμηνείες που κυριαρχούν διαχρονικά στον Κυπριακό δημόσιο διάλογο. Η πρώτη υποστηρίζει ότι η πολιτική ηγεσία αποφεύγει εσκεμμένα τη λύση του Κυπριακού, επειδή την εξυπηρετεί η συντήρηση της αδιέξοδης κατάστασης. Η δεύτερη αποδίδει σε συγκεκριμένους προέδρους την πρόθεση προώθησης συγκεκριμένης μορφής λύσης, όπως η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία, με ιδεολογικά ή κομματικά κριτήρια, ανεξαρτήτως στρατηγικής σκοπιμότητας.
Και οι δύο αυτές ερμηνείες είναι στρατηγικά εσφαλμένες. Δεν αντανακλούν τη φύση του διεθνούς συστήματος ούτε τις πραγματικές συνθήκες άσκησης εξωτερικής πολιτικής σε ένα μικρό κράτος με περιορισμένη στρατηγική αυτονομία. Οι αποφάσεις που σχετίζονται με την τελική μορφή της λύσης ή τη διατήρηση του status quo δεν διαμορφώνονται αποκλειστικά στο εσωτερικό. Καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό και από τα συστήματα ισχύος που πλαισιώνουν το Κυπριακό ως διεθνές ζήτημα ασφάλειας και ισορροπίας. Η τοπική βούληση έχει ρόλο, αλλά κινείται εντός προκαθορισμένων ορίων, τα οποία θέτουν οι γεωπολιτικές συντεταγμένες και οι στρατηγικές προτεραιότητες των μεγάλων δρώντων.
Έχει τελικά σημασία το τι επιδιώκουμε εμείς; Μπορούμε να επηρεάσουμε τις εξελίξεις ή όλα καθορίζονται έξωθεν;
Η απάντηση είναι καταφατική, αλλά με όρους ρεαλιστικούς. Η στάση μας, το στρατηγικό σήμα που εκπέμπουμε στο διεθνές σύστημα, η συνέπεια και η ανθεκτικότητα που επιδεικνύουμε, λειτουργούν ως παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν το πλαίσιο αποφάσεων. Δεν καθορίζουμε τους κανόνες του παιχνιδιού, αλλά μπορούμε να επηρεάσουμε τη θέση που θα μας αποδοθεί εντός του. Το αν θα μας αντιληφθούν ως σταθερό εταίρο ή ως αστάθμητο παράγοντα έχει άμεσο αντίκτυπο στο πώς διαμορφώνονται οι γεωπολιτικές εκδοχές του Κυπριακού.
Με απλά λόγια, αποφασίζουν επίσης και τα συστήματα ισχύος, δηλαδή οι Ηνωμένες Πολιτείες και, πλέον, το Ισραήλ, ειδικά με δεδομένες τις κάκιστες ισραηλινοτουρκικές σχέσεις και τη βαθύτερη σύγκρουση συμφερόντων στον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. Οι ηγεμονικοί δρώντες καθορίζουν το πλαίσιο, τις κόκκινες γραμμές και τα όρια ελιγμών. Η δική μας στάση, ωστόσο, μπορεί να επηρεάσει σε ποια πλευρά θα γείρει η τελική απόφαση, αν θα μας θεωρήσουν παράγοντα σταθερότητας ή στρατηγικού ρίσκου. Κι αυτό κάνει τη διαφορά ανάμεσα σε μια λύση που εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους με εμάς παρόντες, και σε μια διχοτόμηση με εμάς απλώς διαχειριστές των τετελεσμένων.
Η Δύση αλλάζει στρατηγική στο Κυπριακό;
Η Διάσκεψη του Γκραν Μοντανά το 2017 αποτυπώνει αυτή τη μετατόπιση. Η τουρκική αδιαλλαξία ήταν μεν εμφανής, όμως αυτό που καθόρισε την εξέλιξη ήταν η μη ενδοτικότητα της ελληνικής πλευράς, όχι λόγω εσωτερικής σκληρότητας, αλλά διότι είχε ήδη αλλάξει το σήμα που εξέπεμπαν τα διεθνή κέντρα ισχύος. Οι πιέσεις για λύση δεν είχαν πια το ίδιο βάρος. Τα στρατηγικά συμφέροντα είχαν μετακινηθεί και η επιμονή σε μια δομή τύπου ΔΔΟ έπαψε να θεωρείται απαραίτητη. Η μη ενδοτικότητα δεν ήταν προσωπική επιλογή, αλλά έκφραση νέου διεθνούς πλαισίου. Η αποτυχία της διάσκεψης δεν σήμανε το τέλος της διαδικασίας, αλλά την έναρξη μιας νέας φάσης.
Κατά την εκτίμησή μου, η νέα «εντολή» είναι η προώθηση μιας επίσημης διχοτόμησης με σαφές γεωστρατηγικό αποτύπωμα.
Όσοι στήριξαν τη ΔΔΟ φέρουν ιστορική ευθύνη. Διότι καλλιέργησαν την εντύπωση πως ο κυπριακός ελληνισμός είναι γενικότερα έτοιμος να συνθηκολογήσει έναντι της Τουρκίας, συνεπάγεται κάτι που θα είχε άμεσο αντίκτυπο τόσο στο ίδιο το Ισραήλ όσο και γενικότερα στη νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας του Δυτικού Συνασπισμού και δη των ΗΠΑ.
Πιο συγκεκριμένα: Αυτή η παραδοχή μάς καθιστά, πλέον, για το σύστημα ισχύος, αναξιόπιστους και ικανούς να παραδώσουμε την Κύπρο στην Τουρκία (βλέπε Διζωνική) με πολιτικό περιτύλιγμα «λύσης», γεγονός που θα είχε καταστροφικές συνέπειες για την ίδια την ασφάλεια του Ισραήλ. Έτσι, οι Ισραηλινοί και η νέα δυτική αρχιτεκτονική ασφαλείας επιλέγουν τα σκληρά σύνορα της Τουρκίας να παραμείνουν στην κατεχόμενη Λευκωσία με μια επίσημη πλέον διχοτόμηση, όχι φυσικά για να μας τιμωρήσουν, αλλά για να προστατευτούν από το σενάριο που μας θέλει, μια καλή πρωία, να τα δίνουμε όλα στην Άγκυρα.
Άρα ναι, ως φυσικό επακόλουθο της στάσης μας οι ΗΠΑ και το Ισραήλ προωθούν διχοτόμηση γιατί τους διασφαλίζει ότι η τουρκική στρατηγική δεν αποκτά πλήρη γεωπολιτικό έλεγχο επί ολοκλήρου της νήσου και συγκεκριμένα:
Α) Ότι οι ενεργειακοί σχεδιασμοί (EastMed, ηλεκτρική διασύνδεση) παραμένουν σε ασφαλές γεωπολιτικό περιβάλλον, Β) Ότι η ασφάλεια του Ισραήλ δεν θα απειληθεί από τουρκικό θαλάσσιο έλεγχο μέσω ενός ενιαίου αλλά ομόσπονδου κυπριακού κράτους τύπου ΔΔΟ, Γ) Ότι για τις ΗΠΑ, η Τουρκία, επειδή πλέον δεν ανήκει πουθενά, δεν θα αξιοποιήσει τη Μεγαλόνησο ως πολλαπλασιαστή ισχύος και Δ) Ότι ενισχύεται η στρατηγική των ΗΠΑ για εναλλακτικούς διαδρόμους τύπου IMEC, με την Κύπρο σταθερό κρίκο και όχι αμφισβητούμενη ζώνη
Εν κατακλείδι, οι ξένοι δεν προωθούν τη διχοτόμηση επειδή το επιθυμούν, την προωθούν επειδή δεν μας εμπιστεύονται να σταθούμε μόνοι μας. Επειδή μας θεωρούν στρατηγικό ρίσκο με βάση τα μέχρι τώρα κατευναστικά δείγματα γραφής και επιμονή μας σε λύσεις ΔΔΟ.
Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να αναφέρω ότι ο κατευνασμός, όπως διδάσκει η στρατηγική θεωρία, δεν οδηγεί στην ειρήνη. Αντιθέτως, εκτρέφει την επιθετικότητα, ενθαρρύνει την αναθεωρητική συμπεριφορά και υπονομεύει την αποτροπή, διαιωνίζοντας τον κίνδυνο μέσα από ψευδαισθήσεις διπλωματικής εξημέρωσης.
Επιδιώκει η Άγκυρα δυο κράτη;
Από την πλευρά της, η Τουρκία, αν και σε ρητορικό επίπεδο προβάλλει σήμερα τη διχοτόμηση ως λύση, ουδέποτε εγκατέλειψε τον πάγιο γεωστρατηγικό της στόχο που δεν είναι άλλος από την πλήρη και εφ’ όλης της νήσου κυριαρχική επιρροή. Δεν την ενδιαφέρει να νομιμοποιήσει τα κατεχόμενα, διότι ήδη τα ελέγχει de facto. Με απλά λογία αφέντες στον Βορρά και συνέταιροι στον Νότο υπό τον μανδύα μιας υποτιθέμενης λύσης διζωνικού τύπου.
Αυτό επιβεβαιώνεται και από τη στάση του Ηνωμένου Βασιλείου, το οποίο παραμένει σταθερά υπέρ της λύσης τύπου ΔΔΟ, όχι από προσκόλληση σε αρχές, αλλά γιατί αυτή η μορφή λύσης εξυπηρετεί τα δικά του στρατηγικά συμφέροντα στην περιοχή και διασφαλίζει την επιβίωση των κυρίαρχων βάσεων. Δεν είναι τυχαίο ότι το 2004 η Βρετανία, μαζί με την Άγκυρα, απομάκρυναν τον Ραούφ Ντενκτάς, όχι λόγω της αδιαλλαξίας του, αλλά επειδή αντιτιθέμενος στα σενάρια συνεκμετάλλευσης επέμενε στη λύση δύο κρατών. Ο Ντενκτάς αποτελούσε εμπόδιο για το τουρκικό αφήγημα της ομοσπονδιακής συνύπαρξης, που στόχο είχε όχι τη συμφιλίωση αλλά την στρατηγική νομιμοποίηση της κατοχής. Η αντικατάστασή του με τον Μεχμέτ Αλί Ταλάτ σηματοδότησε την τακτική μετατόπιση της Άγκυρας προς τη ΔΔΟ, ως εργαλείο ελέγχου της Κύπρου μέσω ενός διεθνούς αναγνωρισμένου σχήματος.
Γιατί η Άγκυρα προβάλλει τα δυο κράτη;
Η επίκληση της διχοτόμησης αυτή τη στιγμή εντάσσεται στο πλαίσιο τακτικής πίεσης. Η Τουρκία χρησιμοποιεί το αφήγημα του διαχωρισμού ως εργαλείο ψυχολογικών επιχειρήσεων, προκειμένου να εμπεδώσει δύο κρίσιμα μηνύματα.
Πρώτο, ότι κάθε άρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας συνοδεύεται από μια επόμενη, χειρότερη πρόταση. Καλλιεργούν την πεποίθηση ότι η ΔΔΟ είναι η «τελευταία ευκαιρία» πριν την πλήρη απώλεια, ώστε να τη δεχτούμε ως «μικρότερο κακό». Μας ωθούν να παρακαλάμε την επιστροφή στο προηγούμενο στάδιο, ενώ μας αποσπούν συνεχώς νέα ανταλλάγματα, μέχρι να τα δώσουμε όλα (αν δεν τα δώσαμε ήδη όλα)
Δεύτερο, αξιοποιούν τη διχοτόμηση ως εργαλείο εκφοβισμού και πίεσης προς την κοινωνία. Χτυπούν τον ψυχολογικό πυρήνα του κυπριακού ελληνισμού, την ανάγκη για επιστροφή στις πατρογονικές εστίες, για να μετατρέψουν την κοινωνία σε φορέα πίεσης προς το κράτος, ενισχύοντας εσωτερικά ρεύματα συμβιβασμού.
Σε αυτό το πλαίσιο, η τουρκική τακτική δεν υποδηλώνει εγκατάλειψη στόχου, αλλά στρατηγική συνεπεία. Το ψευδοκράτος λειτουργεί ως εργαλείο για την επίτευξη του γεωστρατηγικού της σχεδίου, με όρους ψυχολογικής και πολιτικής υπεροχής.
Ποια η στρατηγική διέξοδος;
Σε ένα ρευστό γεωστρατηγικό περιβάλλον, η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλει να κινηθεί με ενεργή εξισορρόπηση. Πρώτον, να ενισχύσει την αποτρεπτική της ισχύ ώστε κάθε αναθεωρητική κίνηση της Τουρκίας να συνεπάγεται υψηλό στρατηγικό κόστος. Δεύτερον, να εγκαταλείψει τη λογική της διζωνικής λύσης και να διεκδικήσει τη μόνη επιλογή που διασφαλίζει τη συνέχεια του κράτους μας, δηλαδή την επανένταξη των Τουρκοκυπρίων στην Κυπριακή Δημοκρατία. Οι Τουρκοκύπριοι θα πρέπει να επιλέξουν είτε την εξάρτηση από την Άγκυρα και τα κλεμμένα της κατοχής είτε την πλήρη συμμετοχή ως πολίτες ενός ευρωπαϊκού κράτους. Δεν μπορούν να έχουν ταυτόχρονα τα οφέλη της Κυπριακής Δημοκρατίας και τα κλεμμένα.
Αυτή είναι η μόνη στρατηγική επιλογή που μπορεί να περισώσει ό,τι ακόμη διασώζεται. Ίσως, μέσα από μια τέτοια αντιστροφή πλεύσης, οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ να επανεκτιμήσουν τη δική τους στάση. Μόνο τότε μπορεί να ανακοπεί η πορεία προς τη διχοτόμηση.
[iEpikaira: *Ο παραπάνω χάρτης σχεδιάστηκε από το iEpikaira (26/01/24) και δημοσιεύτηκε στο άρθρο υπό τον τίτλο "Η «βαλκανιοποίηση» της Μέσης Ανατολής προ των πυλών(;)" Εκεί εξηγήθηκε ότι η "γραμμή υπεράσπισης των κρίσιμων αμερικανικών συμφερόντων" στη Μέση Ανατολή, φαίνεται να διχοτομεί την Κύπρο! Περισσότερα ΕΔΩ! Με άλλα λόγια, το σύνορο της διχοτομημένης Κύπρου, θα αποτελεί το "σκληρό σύνορο" υπεράσπισης των δυτικών συμφερόντων.
Επίσης καλό είναι ο παραπάνω χάρτης να ιδωθεί ταυτόχρονα και με τον παρακάτω... Θυμάστε τί έγραφε το παρόν βήμα για το τόξο Κρήτης-Κύπρου-Κουρδιστάν από το 2019;
Λοιπόν άλλο ένα κομμάτι του παζλ μπήκε στη θέση του και με την εγκατάσταση του ισραηλινού αντιπυραυλικού συστήματος Barak MX στην Κύπρο αλλά και η άρση του αμερικανικού εμπάργκο στην ΚΔ. Στις 11/03/25 εξηγήθηκε ότι υπάρχει ισραηλινό σχέδιο αντιμετώπισης της Τουρκίας, το οποίο εμπλέκει την Ελλάδα και την Κύπρο. Στόχος είναι η δημιουργία ενός ενιαίου και ισχυρού νοητού «αναχώματος» έναντι της Τουρκία, μιας «ομπρέλας» ή «ζώνη περίσφιξης/αποκλεισμού», που συμπεριλαμβάνει την Κρήτη, την Κύπρο και την Βόρεια Συρία - Κουρδιστάν (βλ. ανάλυση iΕpikaira 03/05/19). Με την κυκλωτική αυτή στρατηγική ο Ελληνισμός εργαλειοποιείται και μετατρέπεται σε προκεχωρημένο φυλάκιο έναντι του νεο-οθωμανικού επεκτατισμού, διασφαλίζοντας τον ισραηλινό ζωτικό χώρο (βλ. επίσης iΕpikaira 11/03/25).]
**MSc in International Relations, Strategy & Security militaire.gr
.png)
