Το Ιράν και η Τουρκία χρησιμοποιούν τις εξαγωγές drones για να επεκτείνουν την επιρροή τους πέρα από τα σύνορά τους
Το σημαντικό αμερικανικό περιοδικό Foreign Affairs σε άρθρο γνώμης του Erik Lin-Greenberg σημειώνει ότι τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη ιρανικής κατασκευής διασχίζουν πλέον συνήθως τον ουρανό πάνω από το Κίεβο. Αλλού στην Ουκρανία, drones τουρκικής και αμερικανικής κατασκευής βοηθούν τις ουκρανικές δυνάμεις να στοχεύουν ρωσικά στρατεύματα.
Αυτές οι επιχειρήσεις καταδεικνύουν τον αυξανόμενο ρόλο των τηλεκατευθυνόμενων όπλων στη μάχη. Η σύγκρουση δείχνει επίσης πώς οι εξαγωγές drones γίνονται όλο και περισσότερο ένα όργανο διπλωματίας.
Τίτλος του κειμένου: The Dawn of Drone Diplomacy
Με τη χρήση drone να αυξάνεται, τα κράτη έχουν κεφαλαιοποιήσει τις εξαγωγές drones, για να αυξήσουν την παγκόσμια επιρροή τους. Βεβαίως, αυτό είναι μέρος μιας καθιερωμένης τάσης: κυβερνήσεις έχουν από καιρό αξιοποιήσει τις εξαγωγές όπλων ως διπλωματικό εργαλείο.
Πέρα από το γέμισμα των κρατικών ταμείων και την κάλυψη του κόστους έρευνας και ανάπτυξης (R&D), οι πωλήσεις όπλων βοηθούν τα κράτη να προωθήσουν τις ατζέντες εξωτερικής πολιτικής τους. Η πώληση ή η δωρεά όπλων σε ομοϊδεάτες εταίρους μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εξαγωγή παραχωρήσεων, την άσκηση επιρροής, την αντιμετώπιση των αντιπάλων και την ενίσχυση των στρατιωτικών δεσμών.
Μια νέα εποχή εμπορίου όπλων αναδύεται, κατά την οποία νέοι εξαγωγείς όπως το Ιράν και η Τουρκία εκτοπίζουν τους προμηθευτές παραδοσιακών όπλων και χρησιμοποιούν τις εξαγωγές drones για να επεκτείνουν την επιρροή τους πέρα από τα σύνορά τους.
Η διπλωματία των drones βρίσκεται σε άνοδο, επειδή ανταποκρίνεται σε μια αυξανόμενη ζήτηση. Οι διεθνείς ηγέτες είναι όλο και περισσότερο πεπεισμένοι ότι οι φιλοδοξίες τους στην άμυνα και την εξωτερική πολιτική εξαρτώνται από την κατοχή τηλεκατευθυνόμενων όπλων.
Τα drones έχουν αλλάξει τον χαρακτήρα της σύγχρονης σύγκρουσης, επιτρέποντας στα κράτη να προβάλουν ισχύ, ενώ ελαχιστοποιούν τον κίνδυνο για το προσωπικό. Κρατώντας τα πληρώματα μακριά από τις πρώτες γραμμές, τα drones επιτρέπουν στις κυβερνήσεις να αναλαμβάνουν επικίνδυνες επιθέσεις ή αποστολές συλλογής πληροφοριών, που διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να ξεκινήσουν.
Η Ρωσία, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί συχνά drones αντί για επανδρωμένα επιθετικά αεροσκάφη, για να χτυπήσει καλά αμυνόμενους ουκρανικούς στόχους. Ταυτόχρονα, τα drones προσφέρουν εναέρια υποστήριξη και πανοραμική θέα στις επίγειες δυνάμεις, που συχνά επηρεάζουν αποφασιστικά κατά τη διάρκεια των μαχών.
Επιπλέον, τα drones είναι συνήθως φθηνότερα και ευκολότερα στη λειτουργία και τη συντήρηση από τους πυραύλους, καθιστώντας ευκολότερο για τα κράτη να ενσωματώσουν τα drones σε στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Οι παραδοσιακοί εξαγωγείς όπλων, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, κυριάρχησαν αρχικά στην παραγωγή drones, με συστήματα όπως το MQ-9 Reaper. Ωστόσο, οι περιορισμοί στις εξαγωγές, όπως το Missile Technology Control Regime (MTCR), μια πολυμερής συμφωνία στην οποία συμμετέχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, περιόρισαν σοβαρά την πώληση drones κατασκευής ΗΠΑ, ακόμη και στους στενότερους συμμάχους της Ουάσιγκτον.
Εταιρείες από χώρες που δεν έχουν υπογράψει το MTCR, όπως η Κίνα και το Ισραήλ, παρενέβησαν για να καλύψουν το κενό και θα μπορούσαν να εμπλακούν σε μεγάλο βαθμό σε ανεξέλεγκτο εμπόριο.
Την ίδια στιγμή, άλλα κράτη, που παραδοσιακά δεν ήταν εξαγωγείς αεροσκαφών, ενίσχυσαν τα προγράμματα παραγωγής drones. Το Ιράν πούλησε drones σε άλλες χώρες και τα έθεσε στη διάθεση των αντιπροσώπων της Χεζμπολάχ και των Χούτι.
Ομοίως, το πρόγραμμα drone της Τουρκίας – που αναπτύχθηκε εν μέρει για να μειώσει την εξάρτηση από ξένους προμηθευτές όπλων – απέκτησε γρήγορα όνομα με το Bayraktar TB2.
Η Τουρκία ανέπτυξε για πρώτη φορά το TB2 εναντίον των κουρδικών δυνάμεων στο Ιράκ και τη Συρία. Σύντομα, ήταν στις λίστες αγορών δεκάδων χωρών στην Αφρική, την Κεντρική Ασία, την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή.
Η πώληση drones σε μια εποχή υψηλής ζήτησης αυξάνει τη διπλωματική ισχύ ενός προμηθευτή κράτους με τρεις σημαντικούς και συχνά συμπληρωματικούς τρόπους.Πρώτον, η εξαγωγή drones εμβαθύνει τους δεσμούς με τις κυβερνήσεις πελατών. Η πώληση ενός drone συνεπάγεται περισσότερα από τη μεταφορά ενός μηχανήματος. Οι εξαγωγές συνήθως συνοδεύονται από συμφωνίες μακροχρόνιας εκπαίδευσης, υλικοτεχνικής υποστήριξης και συντήρησης, που έχουν διαρκή αποτελέσματα.
Ένα κράτος εισαγωγής εξαρτάται από τον προμηθευτή του για αναβαθμίσεις και ανταλλακτικά. Οι εξαγωγείς εκπαιδεύουν πληρώματα drones σε χώρες εισαγωγής, χτίζοντας σχέσεις, καθώς το προσωπικό ανεβαίνει σε βαθμίδες. Αυτές οι συνδέσεις παράγουν νέα μονοπάτια, μέσω των οποίων ένα κράτος προμηθευτής μπορεί να επηρεάσει τη χάραξη πολιτικής.
Πράγματι, ένα ιρανικό ειδησεογραφικό μέσο, που συνδέεται με το Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν, διακήρυξε ότι οι εξαγωγές drones του Ιράν «εμβαθύνουν τη στρατηγική επιρροή του διεθνώς».
Τα κράτη προμηθευτές εδραιώνουν ολοένα και περισσότερο αυτές τις σχέσεις, ανοίγοντας εργοστάσια drones στο εξωτερικό. Το Ιράν δημιούργησε γραμμές παραγωγής drones στο Τατζικιστάν και τη Βενεζουέλα και η Τουρκία σχεδιάζει να κατασκευάσει ένα εργοστάσιο για TB2 στην Ουκρανία.
Ανώτατος στρατηγός του Ιράν περιέγραψε το άνοιγμα του εργοστασίου στο Τατζικιστάν ως σημείο καμπής στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Πράγματι, τα drones μπορούν να χρησιμεύσουν ως πύλη εξαγωγής, που θέτει τις βάσεις για ευρύτερες μεταφορές όπλων, επιδεικνύοντας την αποτελεσματικότητα του υλικού ενός προμηθευτή και καθιερώνοντας διαδικασίες για μελλοντικές μεταφορές όπλων. Η Ρωσία, για παράδειγμα, εξετάζει τώρα την αγορά βαλλιστικών πυραύλων από το Ιράν.Δεύτερον, οι εξαγωγές drones βοηθούν τα κράτη προμηθευτές να αντιμετωπίζουν τους ανταγωνιστές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η εξαγωγή drones επιτρέπει στα κράτη προμηθευτές να αμφισβητήσουν τους περιφερειακούς εχθρούς.
Για παράδειγμα, οι μεταφορές τουρκικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών στο Αζερμπαϊτζάν συνέβαλαν στην ήττα της Αρμενίας στον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 2020, ταπεινώνοντας τον μακροχρόνιο αντίπαλο της Τουρκίας και αναγκάζοντάς την να παραχωρήσει εδάφη. Ομοίως, η Τεχεράνη εξόπλισε τους πληρεξουσίους της με drones, για να επιτεθεί σε στόχους στα αραβικά κράτη του Κόλπου, το Ισραήλ και την Υεμένη.
Σε άλλες περιπτώσεις, οι μεταφορές με μη επανδρωμένα αεροσκάφη δίνουν τη δυνατότητα στα κράτη να εμπλακούν σε πολέμους πληρεξουσίων πιο μακριά.
Όταν το Ιράν πουλά drones στη Ρωσία, για παράδειγμα, υποστηρίζει επιθέσεις στην Ουκρανία, η οποία υποστηρίζεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ταυτόχρονα, επιδεικνύει δυνατότητες που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το Ιράν εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών σε μια μελλοντική σύγκρουση.
Καθώς οι προμηθευτές drone διαφοροποιούν την παραγωγή μέσω εργοστασίων στο εξωτερικό, η διπλωματία των drone θα γίνει πιο ανθεκτική και λιγότερο επιρρεπής σε διαταραχές από τους ανταγωνιστές. Το Ισραήλ, για παράδειγμα, έχει βομβαρδίσει εγκαταστάσεις παραγωγής μη επανδρωμένων αεροσκαφών στο Ιράν, αλλά μπορεί να θεωρήσει πολύ επικίνδυνο να επιτεθεί σε ιρανικά εργοστάσια σε χώρες με φιλικότερους διπλωματικούς δεσμούς, όπως το Τατζικιστάν.
Τέλος, τα κράτη προμηθευτές χρησιμοποιούν τα drones, για να αποσπάσουν παραχωρήσεις από πελάτες. Σύμφωνα με το Al-Monitor, έναν ειδησεογραφικό ιστότοπο, η πώληση 20 μη επανδρωμένων αεροσκαφών από την Τουρκία στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα παρείχε στην Άγκυρα αρκετή μόχλευση, για να επηρεάσει τους αξιωματούχους των Εμιράτων να περιορίσουν την πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενός εξέχοντος αφεντικού της τουρκικής μαφίας, που έγινε πληροφοριοδότης και ζει στο Ντουμπάι.
Και τον Δεκέμβριο του 2022, αξιωματούχοι της κυβέρνησης των ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι η Ρωσία παρέχει τώρα στο Ιράν έναν «άνευ προηγουμένου» προηγμένο στρατιωτικό εξοπλισμό -ενδεχομένως συμπεριλαμβανομένων των μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς Su-35- εν μέρει λόγω των ιρανικών drones.
Με την εμβάθυνση των δεσμών με τα κράτη-πελάτες, την αντιμετώπιση των αντιπάλων και την εξαγωγή παραχωρήσεων, η διπλωματία των drones απειλεί την περιφερειακή σταθερότητα και αμφισβητεί την επιρροή καθιερωμένων εξαγωγέων όπλων, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες.Πράγματι, οι προμηθευτές drones, όπως το Ιράν, εξοπλίζουν συνήθως κράτη όπως το Σουδάν, τη Συρία και τη Βενεζουέλα, που διαφορετικά δεν μπορούσαν να αποκτήσουν drones, λόγω κυρώσεων και άλλων πολιτικών εμποδίων.
Τα νεοαποκτηθέντα drones επιτρέπουν σε αυτά τα κράτη να αναζωπυρώνουν παγωμένες συγκρούσεις, να παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και να υπονομεύουν τις διεθνώς καθοδηγούμενες προσπάθειες επίλυσης συγκρούσεων.
Τα τελευταία χρόνια, ακτιβιστές και νομοθέτες επέκριναν την πώληση μη επανδρωμένων αεροσκαφών TB2 από την Τουρκία στην Αιθιοπία, επειδή επέτρεψε επιδρομές που φέρεται να σκότωσαν δεκάδες αμάχους.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει τονίσει την αυξανόμενη σημασία των drones για τη διεθνή ασφάλεια. Για να διατηρήσουν ένα πλεονέκτημα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους θα πρέπει να περιορίσουν τα αδίστακτα κράτη, όπως το Ιράν, από την εξαγωγή drones μέσω κυρώσεων και ελέγχων εξαγωγών.
Ταυτόχρονα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να εξάγουν περισσότερα drones και συστήματα antidrone σε συμμάχους, για να τους βοηθήσουν να δημιουργήσουν τα δικά τους προγράμματα drone, περιορίζοντας την πιθανότητα αυτά τα κράτη να στραφούν σε άλλους προμηθευτές. Τα drones δεν είναι πλέον απλώς ένα όπλο στο πεδίο της μάχης, αλλά και ένα διπλωματικό εργαλείο.
*Ο Erik Lin-Greenberg είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης.
[iEpikaira: Έτοιμη η Τουρκία να πέσει στην παγίδα του Θουκυδίδη; Περισσότερα ΕΔΩ!]
Πηγή: Foreign Affairs απόδοση hellasjournal.com
