Αφορμή του σημερινού σχολίου είναι ένα ενδιαφέρον και άκρως «τολμηρό» άρθρο του Απόστολου Δοξιάδη στο protagon.gr, που αφορούσε την πρόβλεψη του συγγραφέα για το επερχόμενο τέλος του καθεστώτος Ερντογάν στην Τουρκία. Ή μάλλον, τοποθετώντας το ακριβέστερα, την «αποκαθήλωση» του Τούρκου ηγέτη, καθώς πολλοί σημερινοί «αυλικοί» του θα έχουν τον ρόλο του Ιούδα που πρόδωσε τον Χριστό. Ο Ερντογάν θα τελειώσει το αργότερο μέχρι την 100η επέτειο της ίδρυσης της Τουρκικής Δημοκρατίας…
Του ΖΑΧΑΡΙΑ Β. ΜΙΧΑ*
Στην εισαγωγή του άρθρου ο Δοξιάδης αναφέρει: «Ο τρόπος με τον οποίο θα καταρρεύσει ο μέχρι σήμερα –σωστότερα: ο μέχρι πριν μερικούς μήνες– πανίσχυρος αυταρχικός ηγέτης της Τουρκίας, θα είναι το λεγόμενο αγγλιστί palace coup (παλατιανό πραξικόπημα) ή, σε απλούστερη γλώσσα, θα φαγωθεί εκ των έσω.
»Αν και δεν διαθέτω μαντικές ικανότητες, και δεν είμαι καν οπαδός της μελλοντολογίας, θα επιχειρήσω μια πρόβλεψη με υψηλές, πιστεύω, πιθανότητες να επαληθευθεί: το τέλος του Ερντογάν πλησιάζει. Θα μπορούσα μάλιστα να τοποθετήσω ως απώτατο όριο της πρόβλεψης την επέτειο των 100 χρόνων της Τουρκικής Δημοκρατίας, το 2023, ή τις επόμενες τουρκικές εκλογές – όποιο από τα δύο έρθει πρώτο. Αλλά ίσως το τέλος να έρθει και αρκετά, ή και πολύ νωρίτερα».
Καταρχάς, οφείλω να αναφέρω ότι μου αρέσουν τα άρθρα όπου ο υπογράφων δεν διστάζει να ρισκάρει προβλέψεις, σε αντίθεση με άνευρες, δήθεν αναλύσεις, στις οποίες βασιλεύει το «στρογγύλεμα»! Το ρίσκο του συγγραφέα είναι όντως μεγάλο.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, έχει καταγράψει ένα ενδιαφέρον σενάριο πιθανής αποκαθήλωσης του πανίσχυρου τις τελευταίες δυο δεκαετίες ηγέτη της Τουρκίας. Ένα από τα πολλά που έχουν επεξεργαστεί και επεξεργάζονται, μυστικές υπηρεσίες, υπουργεία και εξειδικευμένες εταιρίες συμβούλων με εξειδίκευση στη διαχείριση του ρίσκου, επιχειρηματικού ή άλλου.
Κατά συνέπεια, το δικό μου ενδιαφέρον δεν θα εστιαστεί σε διάφορα σημεία του «σεναρίου Δοξιάδη» που θα μπορούσαν να εγερθούν λογικές αντιρρήσεις. Θα προσπαθήσω να πάω κι εγώ ένα βήμα μπροστά, με κίνητρο αυτό που πιστεύω ότι αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα «ελαττώματα της ελληνικής φυλής».
Το να μας κλέβει… την καρδιά και την προσοχή αυτό που θα θέλαμε να μας συμβεί, σε σχέση με αυτό που πραγματικά συμβαίνει. Κάτι που αποδεικνύεται στη συνέχεια, με αποτέλεσμα… να πέφτουμε από τα σύννεφα.
Διαβάζοντας το άρθρο, μου δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι αν μη τι άλλο είναι ανοικτό σε μια «ιδιαίτερη» ανάγνωση: Πολλοί Έλληνες θεωρούσαν τον Ερντογάν μετριοπαθή, ότι εκπροσωπούσε το δικό τους όραμα για μια ελληνοτουρκική συμφωνία. Αυτός, όμως, διέψευσε τραυματικά τις προσδοκίες. Ήρθε λοιπόν η ώρα να πληρώσει. Υπ’ αυτή την οπτική γωνία προσεγγίζεται από πολλούς η «επερχόμενη» ανατροπή του.
Πηγαίνοντας ένα βήμα παρακάτω το ίδιο σκεπτικό, είναι ώρα ανασύνταξης για τις δυνάμεις που πάντα πίστευαν στην προοπτική εξομάλυνσης των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας. Να ανασκουμπωθούν, διότι «ο καιρός γαρ εγγύς» να πιάσουν δουλειά όσοι εμφορούνται από τα ιδανικά που σύμφωνα με τους ίδιους εκπροσωπεί η ελληνοτουρκική φιλία… Και φυσικά, προς μεγάλη ικανοποίηση όσων χρησιμοποιούν τον ελληνοτουρκικό «χώρο» για την ανάπτυξη επικερδών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.
Να προσθέσουμε και όσους σταθερά και υπομονετικά επέμεναν να «ταΐζουν» αυτές τις δυο δεκαετίες την ελληνική κοινωνία με προϊόντα τουρκικής τηλεοπτικής υποκουλτούρας. Λες και δεν έχουμε δική μας!
Με τη διαφορά ότι δεν είναι τόσο εύκολο να μας δημιουργήσει ψευδείς πεποιθήσεις για την Ελλάδα μέσω της προβολής εικόνων και προτύπων από αντίστοιχα σίριαλ-σαπουνόπερες. Διότι ο στόχος των προϊόντων υποκουλτούρας της συγκεκριμένης τουρκικής βιομηχανίας, υπερβαίνει κατά πολύ αυτόν της οικονομικής απόδοσης της επένδυσης.
Κατά συνέπεια, το μεγάλο ερώτημα που πρέπει να τεθεί εγκαίρως και να τύχει επεξεργασίας στην Ελλάδα, είναι τι μπορεί να σημαίνει για τα ελληνοτουρκικά ενδεχόμενη απομάκρυνση του συγκεκριμένου ηγέτη από το «κάδρο». Επιχείρημα του υπογράφοντος είναι, ότι όσα είναι τα σενάρια για τον τρόπο που θα απομακρυνθεί ο Ερντογάν από την εξουσία, άλλα τόσα είναι και αυτά που αφορούν το τι θα μπορούσε να γίνει στη συνέχεια.
Το ενδιαφέρον για την Ελλάδα είναι κυρίως τι δεν θα αλλάξει σε ενδεχόμενη ανατροπή-εκδίωξη του Ερντογάν. Πλέον, όλες οι βασικές πολιτικές δυνάμεις της Τουρκίας, οι κεμαλικοί, οι ισλαμιστές και οι Γκρίζοι Λύκοι έχουν κυβερνήσει. Οπότε, με βάση την εμπειρία, μας απαγορεύεται η καλλιέργεια ψευδαισθήσεων και ανεδαφικών προσδοκιών.
Οι Έλληνες δεν πρέπει να αμφιβάλλουν για τη συμπεριφορά μιας επίδοξης περιφερειακής ηγεμονικής δύναμης, όταν μάλιστα αυτή αισθάνεται πως έχει ισχυροποιηθεί. Ευτυχώς, η αμετροέπεια του Ερντογάν, τροφοδοτούμενη σαφώς και από την εσωτερική πολιτική ανάγκη, φρόντισε τόσο να αφυπνίσει την ελληνική κοινωνία, όσο και να προκαλέσει ισχυρές αντισυσπειρώσεις που δημιουργούν πλέον ένα νέο πλαίσιο για την ελληνική διπλωματία και την εθνική ασφάλεια.
Αν η Ελλάδα θέλει να βρίσκεται σε θέση να εκμεταλλευτεί οποιοδήποτε παράθυρο ευκαιρίας ήθελε προκύψει προσεχώς, κυρίως όμως να εξασφαλίσει την ειρήνη, θα πρέπει να φροντίσει δυο πράγματα: Να διασφαλίσει ότι η στρατιωτική ισχύς της θα είναι τόση ώστε να πείθει πως εάν χρειαστεί θα ακυρώσει στην πράξη οποιοδήποτε σενάριο στρατιωτικής επίθεσης-πρόκλησης.
Αυτή η αποτροπή, που θα εξασφαλιστεί εάν συνδυαστεί με τη συνέχιση της διπλωματικής κινητικότητας σε πολλαπλά μέτωπα, είναι που έχει κάποιες ελπίδες να δημιουργήσει τις συνθήκες που θα οδηγήσουν την Τουρκία, υπό οποιαδήποτε ηγεσία, να αναζητήσει τον συμβιβασμό.
Δηλαδή, ο συνδυασμός των ανωτέρω, με την προσθήκη ασφαλώς και της οικονομικής ανάταξης της χώρας, θα μεγιστοποιήσει την πειστικότητα του ελληνικού αποτρεπτικού μηνύματος.
Διότι μόνο υπ’ αυτές τις προϋποθέσεις θα ήταν βιώσιμη και αμοιβαία επωφελής σε πολλαπλά επίπεδα, οποιαδήποτε συνεργασία. Δηλαδή τελικά τα ίδια τα όνειρα όσων αθεράπευτα αρνούνται να δουν την πραγματικότητα του τουρκικού επεκτατισμού εδώ και δεκαετίες.
Όμως η επανάληψη των ιδίων σφαλμάτων από την Αθήνα και δεν εκπέμπει μήνυμα σοβαρότητας και υπονομεύει το αποτρεπτικό μήνυμα. Άρα, ας μην επαναλάβουμε το παλαιότερο σφάλμα «ο καλός Εντογάν και οι κακοί στρατηγοί» με το αντίστροφο…
*Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA defence-point.gr
