Δεν μείναμε στην ανταλλαγή απόψεων, υπήρξαν συγκεκριμένα αποτελέσματα, δήλωσε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης για τν συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι, την Παρασκευή, με τη συμμετοχή της Γαλλίας, της Κύπρου, της Ελλάδας, του Λιβάνου και της προσωρινής κυβέρνησης της Συρίας.
Στις δηλώσεις του στη γαλλική πρωτεύουσα, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης ανέφερε ότι στάληκαν κάποια μηνύματα στον Πρόεδρο της προσωρινής κυβέρνησης της Συρίας, και πως στο δεύτερο μέρος της συνάντησης, χωρίς τη Συρία, συζητήθηκε το θέμα του Λιβάνου και η ανάγκη να στηριχθεί η χώρα.
Περαιτέρω, ο Πρόεδρος είχε, όπως είπε, την ευκαιρία να συζητήσει με τον Γάλλο ομόλογό του, Εμανουέλ Μακρόν, για τις διμερείς σχέσεις και για την έναρξη της αναθεώρησης και ενίσχυσης της στρατηγικής συμφωνίας των δυο χωρών.
Ανέφερε ακόμη ότι άγγιξαν και το θέμα της Τουρκίας, λέγοντας ότι οι όποιες εξελίξεις εξαρτώνται αποκλειστικά από τις ενέργειες της Τουρκίας, κατά πόσον δηλαδή η δημόσια εκφρασθείσα επιθυμία της να έρθει πιο κοντά στην ΕΕ συνοδεύεται και από συγκεκριμένες ενέργειες, είτε που αφορούν το Κυπριακό είτε που αφορούν γενικότερα τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου στην πράξη και όχι στα λόγια.
Πρώτο μέρος με συμμετοχή Συρίας
Ο Πρόεδρος χαρακτήρισε τη συνάντηση πολύ σημαντική, παραγωγική και αποτελεσματική. Το πρώτο μέρος, είπε, ήταν με τη συμμετοχή και του Προέδρου της προσωρινής κυβέρνησης στη Συρία. Τόνισε ότι οι εξελίξεις στη Συρία επηρεάζουν και την Κύπρο και τον Λίβανο και την Ελλάδα αλλά και την ίδια την ΕΕ.
"Ηταν πολύ σημαντικό να έχουμε αυτή την πρώτη επαφή", είπε, και υπενθύμισε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία ήταν από τις πρώτες χώρες που επισκέφθηκαν τη Συρία, την οποία επισκέφθηκε τον Φεβρουάριο ο Υπουργός Εξωτερικών, Κωνσταντίνος Κόμπος.
Αρα, είπε, είχαμε την ευκαιρία να σταλούν κάποια μηνύματα στον Πρόεδρο της προσωρινής κυβέρνησης της Συρίας, όπως για την ανάγκη να υπάρξει άμεσα συμπεριληπτική Κυβέρνηση, κατά δεύτερον να σταματήσουν οι ροές μεταναστών από τη Συρία προς τις χώρες της περιοχής και να υπάρξει υποδοχή των Σύρων μεταναστών πίσω στη χώρα τους και την ίδια στιγμή να μην δούμε ξανά φαινόμενα που είδαμε το τελευταίο διάστημα σε σχέση με τις σφαγές άμαχου πληθυσμού.
"Και όλα αυτά αν τηρηθούν από την Κυβέρνηση της Συρίας τότε θα υπάρξει και από πλευράς των χωρών της περιοχής πρωτοβουλία για την πλήρη άρση των κυρώσεων. Αυτό είναι κάτι που ζητά η προσωρινή Κυβέρνηση στη Συρία την επιστροφή της στη διεθνή κοινότητα. Σε αυτό το πλαίσιο συμφωνήθηκε να υπάρξει και ένα έγγραφο με όλα αυτά που συμφωνήθηκαν σε αυτή τη συνάντηση των πέντε έτσι ώστε να παρακολουθήσουμε την υλοποίηση όλων των δεσμεύσεων που έχουν αναληφθεί από την προσωρινή Κυβέρνηση της Συρίας", σημείωσε.
Σε αυτά τα προαπαιτούμενα, συνέχισε, είναι και η ανάγκη σεβασμού του διεθνούς δικαίου. Πρόσθεσε ότι όλοι στη συνάντηση επεσήμαναν την ανάγκη σεβασμού και του δικαίου της θάλασσας στη βάση της συνθήκης του 1982 των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας.Δεύτερο μέρος για τον Λίβανο
Το δεύτερο μέρος της συνάντησης, είπε, έγινε με τη συμμετοχή των τεσσάρων χωρών (Γαλλία, Ελλάδα, Κύπρος, Λίβανος).
"Χαίρομαι γιατί εδώ και καιρό γίνεται μία μεγάλη προσπάθεια από πλευράς της Κυπριακής Δημοκρασίας για να δοθεί σημασία στην ανάγκη να στηριχθεί ο Λίβανος", είπε και υπενθύμισε ότι επισκέφθηκε τον Λίβανο μαζί με την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντε Λάιεν.
Αυτή τη στιγμή η προσοχή της διεθνούς κοινότητας είναι αποκλειστικά στραμμένη στο τι γίνεται στη Γάζα, στην Ουκρανία, ανέφερε, και πρόσθεσε ότι η σημασία του Λιβάνου είναι καθοριστικής σημασίας. Εκείνο που συζητήσαμε, είπε, είναι πώς η ΕΕ θα στηρίξει τη χώρα ακόμη περισσότερο και πρόσθεσε ότι μαζί με τον Γάλλο Πρόεδρο και τον Ελληνα Πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, θα αποταθούν στην Πρόεδρο της Κομισιόν για να ξεκινήσουν άμεσα οι διεργασίες για τη σύναψη μίας στρατηγικής συμφωνίας του Λιβάνου μαζί με την ΕΕ, στα πρότυπα της συμφωνίας με την Αίγυπτο και την Ιορδανία.
Συμφώνησαν επίσης, είπε, να δουν πως από κοινού θα επισκεφθούν τη χώρα, λέγοντας ότι η Γαλλία έχει και μία σημαντική πρωτοβουλία που θα ανακοινώσει σύντομα σε σχέση και με τη διάσκεψη για τους Ωκεανούς που θα γίνει στη Νίκαια τον Ιούνιο.
Μετά, είπε ο Πρόεδρος, ακολουθεί η Προεδρία της Κύπρου στο Συμβούλιο της ΕΕ, το πρώτο εξάμηνο του 2026, όπου τα θέματα της περιοχής και ειδικότερα η κατάσταση στο Λίβανο και η ανάγκη στήριξης της χώρας θα είναι ανάμεσα στις προτεραιότητες της Κυπριακής Προεδρίας.
Είναι σημαντικό, ανέφερε ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης, την ίδια στιγμή να υπάρξει πλήρης εφαρμογή του ψηφίσματος 1701 του ΣΑ του ΟΗΕ που αφορά την εκεχειρία στα σύνοα του Λιβάνου με το Ισραήλ.
Περαιτέρω, ανέφερε, συζήτησαν για τις εξελίξεις στην περιοχή, για τα θέματα ενέργειας που είναι ιδιαίτερα σημαντικά όπως είπε. Πρόσθεσε ότι υπάρχει και ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον από πλευράς Γαλλίας λόγω της παρουσίας της TOTAL στην Ανατολική Μεσόγειο.
Δήλωσε ικανοποιημένος από τη συνάντηση, τονίζοντας ότι "δεν μείναμε στις συζητήσεις και την ανταλλαγή απόψεων, υπήρξαν συγκεκριμένα αποτελέσματα".Στρατηγική συμφωνία Κύπρου - Γαλλίας
Συζήτησε επίσης είπε με τον Γάλλο Πρόεδρο για τις διμερείς σχέσεις και για τη συμφωνία για να ξεκινήσει η αναθεώρηση και ενίσχυση της στρατηγικής συμφωνίας των δυο χωρών, που υπογράφηκε το 2016. Θα ξεκινήσουν οι Υπουργοί Εξωτερικων για την επικαιροποίηση, ενίσχυση και αναβάθμιση αυτής της στρατηγικής συμφωνίας στα πρότυπα που έχει υπογράψει η Κύπρος με τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, ανέφερε.
"Θεωρώ αυτό ιδιαίτερα σημαντικό διότι αγγίζει όπως έχουμε συμφωνήσει μια πλειάδα θεμάτων από την άμυνα, την ασφάλεια, θέματα εκπαίδευσης, πολιτισμού, ενέργειας και πολλούς άλλους τομείς έτσι ώστε να ενισχυθούν ακόμη περισσότερο οι διμερείς μας σχέσεις με τη Γαλλία", επεσήμανε.
Απαντώντας σε ερώτηση είπε ότι η Κύπρος φιλοξενεί σε ετήσια βάση πλοία του γαλλικού ναυτικού προσθέτοντας ότι η συζήτηση μας με τη γαλλική Κυβέρνηση επικεντρώνεται στο θέμα των προσπαθειών που έχουμε ήδη ξεκινήσει για αναβάθμιση της ναυτικής βάσης στο Μαρί. Ανέφερε ότι υπάρχει ενδιαφέρον από τη γαλλική Κυβέρνηση, από γαλλικές εταιρείες και αυτό ήταν κάτι που συζήτησαν και σήμερα. Είπε ότι όταν υπάρξει κάτι συγκεκριμένο θα ανακοινωνθεί.
Ερωτηθείς εάν συζήτησαν για το Ισραήλ, είπε ότι συζητήθηκε το θέμα και αναφέρθηκε ξανά στην ανάγκη εφαρμογής του ψηφίσματος 1701 από αφορά τα σύνορα μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου. Είπε ότι ο Ελληνας Πρωθυπουργός θα επισκεφθεί την περιοχή την Κυριακή, ενώ ο Γάλλος Πρόεδρος θα έχει τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ισραηλινό Πρωθυπουργό.
"Ηδη έχουμε ζητήσει τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ισραηλινό Πρωθυπουργό ακριβώς γιατί και το Ισραήλ είναι κράτος μέλος της περιοχής, επηρεάζει και επηρεάζεται από τις εξελίξεις και μέσα σε αυτή την προσπάθειά μας για ένα συμπεριληπτικό διάλογο με όλες τις χώρες της περιοχής ειδικότερα τις χώρες που σέβονται το διεθνές δίκαιο, τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών, φυσικά και θα γίνει συζήτηση και με το Ισραήλ,", ανέφερε
Συζητήθηκε και η Τουρκία
Ο Πρόεδρος είπε ότι άγγιξαν και το θέμα της Τουρκίας, γενικότερα τις εξελίξεις, τον ρόλο της στην περιοχή, "αυτή την επιθυμία που βλέπουμε τουλάχιστον σε δημόσιο επίπεδο μέσα από δημόσιες δηλώσεις για να έρθει πιο κοντά στην ΕΕ, οι όποιες εξελίξεις εξαρτώνται αποκλειστικά από τις ενέργειες της Τουρκίας κατά πόσον αυτή η δημόσια εκφρασθείσα επιθυμία για να έρθει πιο κοντά στην ΕΕ συνοδεύεται και από συγκεκριμένες ενέργειες, είτε που αφορούν το Κυπριακό, είτε που αφορούν γενικότερα το σεβασμό του διεθνούς δικαίου στην πράξη και όχι στα λόγια", όπως σημείωσε.
Δεν είναι θέμα προϋπόθεσης, είπε, είναι κάτι που ισχύει για όλες τις χώρες. "Ηταν κάτι που μεταφέραμε και σε σχέση με τη Συρία όπως η ανάγκη συμπεριληπτικής Κυβέρνησης, η ανάγκη να μη διώκεται ο πληθυσμός της χώρας ανεξαρτήτως θρησκείας", ανέφερε, προσθέτοντας πως "ο σεβασμός του διεθνούς δικαίου δεν είναι α λα καρτ, είναι κάτι που πρέπει να τυγχάνει σεβασμού από όλες τις χώρες".
Πηγή:
kathimerini.com.cyΠενταμέρης στο Παρίσι: Για αυτό ήταν εξαιρετικά σημαντική - Οι δυο ηχηρές απουσίεςΗ σημερινή πενταμερής διάσκεψη ηγετών Γαλλίας, Λιβάνου, Κύπρου, Ελλάδας και Συρίας που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι είναι εξαιρετικά σημαντική, κυρίως επειδή η γαλλική πολιτική ηγεσία φαίνεται πως στοχεύει να θέσει στο προσκήνιο τις δικές της προτεραιότητες, με επίκεντρο τον ειδικό ρόλο της Γαλλίας στα τεκταινόμενα του Λιβάνου.
Σχολιάζοντας το υπόβαθρο της σημερινής Πενταμερούς Διάσκεψης του Παρισιού, ο αναλυτής του Alpha Κύπρου, ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ και του κυπριακού Ινστιτούτου Μελετών Πολιτικής και Δημοκρατίας (ΙΜΠΔ), Γαβριήλ Χαρίτος, τόνισε την κομβική σημασία που ανέκαθεν έχει ο Λίβανος για την γαλλική περιφερειακή πολιτική στην Εγγύς Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο. Δεν είναι τυχαίο ότι πριν από την Πενταμερή Διάσκεψη προηγείται κατ’ ιδίαν συνάντηση του Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν με τον Πρόεδρο του Λιβάνου, Ζοζέφ Αούν, η οποία είναι και η πρώτη μετά την ανάδειξη του δευτέρου στο ύπατο αξίωμα της χώρας του.
Η Γαλλία εντείνει τις πιέσεις της στον Λίβανο
Η συνάντηση Μακρόν-Αούν έρχεται αποτελεί ακόμα ένα επεισόδιο της πολυετούς προσπάθειας της Γαλλίας να διασωθεί η λιβανική οικονομία και να προσελκυσθούν διεθνείς επενδυτές, αφού όμως η λιβανική πλευρά θα καταφέρει να επιδείξει αντίστοιχη σοβαρότητα να προωθήσει θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Με άλλα λόγια, ο κ. Χαρίτος διετύπωσε την εκτίμηση ότι η κυβέρνηση του Παρισιού καλείται να επαναλάβει στον σημερινό Πρόεδρο του Λιβάνου, όσα είχε τονίσει σε όλους τους προκατόχους του, ελπίζοντας αυτή τη φορά η Βηρυτός να λάβει με σοβαρότητα υπ’όψιν της τις γαλλικές παραινέσεις – ενδεχόμενο διόλου αυτονόητο, παρότι ο Ζοζέφ Αούν έχει μέχρι στιγμής αποδείξει ότι έχει αντιληφθεί πως ήρθε τελικά η στιγμή ο Λίβανος να αποφασίσει εάν επιθυμεί να εκλαμβάνεται από τις γειτονικές του χώρες ως «κυρίαρχο κράτος» ή, αντιθέτως, ως μία «περιοχή» στην οποίαν μοιραίως θα συνεχίσουν να επεμβαίνουν ισχυρότεροι περιφερειακοί δρώντες.
Μετά από την υπογραφή της, κατά κοινή ομολογία, εύθραυστης εκεχειρίας της 27ης Νοεμβρίου 2024, Γαλλία και Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αναλάβει ανεπισήμως τον ρόλο του ‘πάτρωνα’ της κυβέρνησης της Βηρυτού υπό την εξής έννοια: Αφ’ενός οι ΗΠΑ φέρονται να αναλαμβάνουν την δέσμευση να ισχυροποιήσουν τον τακτικό λιβανικό στρατό – υπό την προϋπόθεση να πάψουν να υπάρχουν παραστρατιωτικές ένοπλες ομάδες και οργανώσεις που θα υπάγονται σε κοινοτικές λιβανικές παρατάξεις και ομάδες – και αφ’ ετέρου η Γαλλία να επικεντρώνεται εκ νέου στην προσπάθειά της να ενισχύσει την λιβανική οικονομία, ενεργοποιώντας τις συμβάσεις αξιοποίησης των κοιτασμάτων της λιβανικής ΑΟΖ μέσω της γαλλικής εταιρείας Total. Παρά την καλή θέληση του Προέδρου Ζοζέφ Αούν, το Παρίσι αναμένει πράξεις, πλην όμως ο χρόνος θα δείξει κατά πόσον αυτές θα εκδηλωθούν, ιδιαίτερα μάλιστα μετά τις σημερινές εξελίξεις που έχουν φέρει πολύ κοντά τη συμφωνία εκεχειρίας σε κατάρρευση.
Η «νέα Συρία» δεν έχει βρει την θέση της στην περιοχή
Ένα άλλο ζήτημα που η Πενταμερής του Παρισιού αναμένεται να θίξει έγκειται στον καθορισμό της περιφερειακής πολιτικής που καλείται να εφαρμόσει η νέα διακυβέρνηση της Δαμασκού. Όπως επεσήμανε ο κ. Χαρίτος, ενώ αρχικά ο νέος Σύρος ηγέτης, Άχμαντ Αλ-Σάραα, έδινε την εντύπωση ότι η διακυβέρνησή του «προσφέρει γην και ύδωρ» στην Τουρκία, με την πάροδο των μηνών διαπιστώνεται ότι η «νέα Συρία» προσπαθεί να διατηρήσει λεπτές ισορροπίες τόσο ως προς το Ισραήλ και τις ΗΠΑ – δύο χώρες που έχουν στρατιωτική παρουσία εντός της συριακής επικράτειας – αλλά και ως προς τη Ρωσία, η οποία διατηρεί τελικά τις βάσεις της στα συριακά μεσογειακά παράλια.
Ρωσία και Τουρκία: Δύο ηχηρές απουσίες
Ένα άλλο ζήτημα που μοιραία θα συζητηθεί στην σημερινή Πενταμερή είναι ο περιφερειακός ανταγωνισμός Ισραήλ και Τουρκίας, δύο περιφερειακοί παίκτες που διεκδικούν τον δικό τους διακριτό ρόλο ελέγχου επί της συριακής επικράτειας. Ως προς τους τρεις «απόντες» στο Παρίσι (Ρωσία, Τουρκία και Ισραήλ), ο Γαβριήλ Χαρίτος επεσήμανε ότι δυστυχώς, τόσο η Γαλλία, όσο και η Ελλάδα, σε αυτήν την κρίσιμη συγκυρία δεν έχουν καλλιεργήσει διαύλους ομαλής και ευθείας επικοινωνίας με τα κέντρα λήψεως αποφάσεων στην Μόσχα, με αποτέλεσμα η σημερινή Πενταμερής εκ των πραγμάτων να μην είναι σε θέση να οδηγήσει σε απαντήσεις που σχετίζονται με μία συμπεφωνημένη διαχείριση των ιδιαίτερων ρωσικών περιφερειακών επιδιώξεων σε καθαρά συριακό (και κατ’ επέκταση λιβανικό) επίπεδο.
Τέλος, ο κ. Χαρίτος επεσήμανε ότι, όπως προκύπτει από ανάλογες περιόδους του παρελθόντος, οποτεδήποτε η Τουρκία αντιμετωπίζει εσωτερικά πολιτικά προβλήματα, τα κέντρα αποφάσεων της Άγκυρας τείνουν να ενεργοποιούν εστίες εντάσεων πέραν της τουρκικής επικράτειας – και εν προκειμένω, είτε στη Συρία, είτε στο βόρειο Ιράκ, είτε ακόμα και στην Ανατολική Μεσόγειο (Κύπρος/Αιγαίο). Προφανώς, η γαλλική πλευρά φαίνεται ήδη ευαισθητοποιημένη ως προς αυτό το ενδεχόμενο, ύστερα μάλιστα από την πρόσφατη ενίσχυση της αμερικανικής παρουσίας στα ενεργειακά ζητήματα της Ελλάδας, μέσω της εταιρείας Chevron, με το Παρίσι ενδεχομένως να θελήσει να διασυνδέσει αυτήν την εξέλιξη με τον ρόλο της Total σε Λίβανο, Κύπρο και Ελλάδα.
Η επικείμενη συνάντηση Μητσοτάκη-Νετανιάχου στην Ιερουσαλήμ μεθαύριο Κυριακή (30/3) θεωρείται κεφαλαιώδους σημασίας προκειμένου οι δύο χώρες να επανασυντονιστούν ως προς την προώθηση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας, και όπως ανέφερε ο Γαβριήλ Χαρίτος, η μεθαυριανή συνάντηση αποτελεί συνέχεια όχι μόνο της πρόσφατης Τριμερούς της Αθήνας των Υπουργών Εξωτερικών Ισραήλ-Ελλάδας-Κύπρου, αλλά και της σημερινής Πενταμερούς του Παρισιού.
Πλεονέκτημα Χριστοδουλίδη
Αναφερόμενος στον ρόλο της Κύπρου, ο κ. Χαρίτος επεσήμανε ότι, σε σχέση με τους ηγέτες των υπολοίπων τεσσάρων χωρών που συμμετέχουν στην Διάσκεψη του Παρισιού, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης έχει το πλεονέκτημα ότι αντιμετωπίζει σαφώς λιγότερα προβλήματα στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό. Συγκεκριμένα, ο Πρόεδρος Μακρόν αντιμετωπίζει εδώ και αρκετό καιρό ένα πολιτικό κλίμα που χρόνια είχε να αντιμετωπίσει η εσωτερική πολιτική σκηνή της χώρας του, οι Πρόεδροι του Λιβάνου και της Συρίας βρίσκονται αμφότεροι αντιμέτωποι με αναταράξεις που ενέχουν την δυναμική να οδηγήσουν τις χώρες τους ακόμα και σε επέκταση ενόπλων συγκρούσεων εντός και εκτός συνόρων, ενώ παράλληλα, ο Έλληνας Πρωθυπουργός αντιμετωπίζει το τελευταίο διάστημα ποικίλες δυσκολίες σε επίπεδο επικοινωνίας με την εγχώρια κοινή γνώμη, αλλά και φαινόμενα διαφωνιών στο εσωτερικό της κομματικής του παράταξης.
Πού βρίσκεται η Κύπρος
Οπωσδήποτε, η σημερινή Πενταμερής του Παρισιού, η πρώτη που πραγματοποιείται με τη συγκεκριμένη σύνθεση χωρών, είναι σημαντική επειδή η Γαλλία δηλώνει με αυτόν τον τρόπο ότι θέλει να παραμείνει παρούσα στις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Κύπρος, παρότι δεν έχει ισχυρό στρατιωτικό αποτύπωμα στην περιοχή, αποτελεί έναν παίκτη υπολογίσιμο στην διαμόρφωση της «τελική μεγάλης εικόνας», που είναι άλλωστε και το ζητούμενο σε αυτήν την Διάσκεψη. Από την άλλη όμως, η αστάθεια που επικρατεί στον Λίβανο, ιδιαίτερα μετά την σημερινή όξυνση του μετώπου Ισραήλ-Χεζμπολάχ, ως επίσης και η επικείμενη συνάντηση Μητσοτάκη-Νετανιάχου σε συνάρτηση με την ένταση που φαίνεται πως λαμβάνει διαστάσεις στο εσωτερικό της Τουρκίας – όλα αυτά, συνθέτουν ένα πολύπλοκο περιφερειακό παζλ, για την διαχείριση του οποίου κρίνονται αναγκαίες πολλές ακόμα διμερείς και πολυμερείς διαβουλεύσεις μεταξύ των πολλών περιφερειακών παικτών, πολλοί από τους οποίους ήταν σήμερα απόντες στο Σανζ Ελιζέ.
Πηγή:
liberal.grΠοια “μαριονέτα” των ΗΠΑ θα ηγηθεί της οικονομικής ανασυγκρότησης του Λιβάνου;
Οικονομική αποικιοποίηση: Πρόκειται να αποφασιστεί ποιες δυτικές πρωτεύουσες θα ελέγχουν την επόμενη φάση του κύκλου του χρέους του Λιβάνου, ποιος θα επωμιστεί το δυσβάσταχτο κόστος, και να τοποθετηθούν “εξωτερικά” μάτια σε όλες τις συναλλαγές του Λιβάνου.
Μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου το 1990, ο Λίβανος προσπάθησε να σταθεροποιήσει την οικονομία του με τη σύνδεση της λιβανέζικης λίρας με το δολάριο ΗΠΑ το 1997. Αυτή η σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία των 1.507 LBP ανά δολάριο πωλήθηκε ως το θεμέλιο των ξένων επενδύσεων και της οικονομικής σταθερότητας.
Ωστόσο, η διατήρηση της σύνδεσης απαιτούσε μεγάλο δανεισμό σε δολάρια και συνέδεε τη νομισματική πολιτική του Λιβάνου με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ. Αντί για οικονομική κυριαρχία, η σύνδεση περιόρισε τον Λίβανο σε έναν κύκλο εξάρτησης από το εξωτερικό χρέος. Αυτό που ακολούθησε δεν ήταν μια ανάκαμψη, αλλά ένα χρηματοπιστωτικό μοντέλο που διοχέτευσε τον πλούτο προς τα πάνω, ενώ βάθαινε τη συστημική αστάθεια.
Από τη σύνδεση του δολαρίου στην παγίδα Ponzi
Ο Ριάντ Σαλαμέχ, διοικητής της κεντρικής τράπεζας από το 1993 έως το 2023 και πρώην τραπεζίτης της Merrill Lynch, έγινε ο δημιουργός αυτού του μοντέλου. Υπό τη διακυβέρνησή του, ο τραπεζικός τομέας του Λιβάνου μετατράπηκε σε μια μηχανή χρέους υψηλού κινδύνου, προσελκύοντας δισεκατομμύρια σε καταθέσεις της διασποράς με εκθαμβωτικά επιτόκια 15-20%.
Αντί να επενδύσουν στην παραγωγική οικονομία του Λιβάνου, οι καταθέσεις αυτές διοχετεύονταν σε κρατικά ευρωομόλογα, συντηρώντας ένα σύστημα τύπου Ponzi, στο οποίο χρειαζόταν νέο χρέος για την αποπληρωμή των υφιστάμενων υποχρεώσεων.
Στην καρδιά αυτού του συστήματος ήταν η BlackRock, ο μεγαλύτερος διαχειριστής περιουσιακών στοιχείων στον κόσμο και κυρίαρχη δύναμη στις αγορές κρατικού χρέους. Αν και τυπικά δεν ανήκε στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, η εκτεταμένη επιρροή της BlackRock θόλωσε τα όρια μεταξύ ρυθμιστή και κερδοσκόπου. Κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, η Fed επιστράτευσε τη BlackRock για να διαχειριστεί τοξικά περιουσιακά στοιχεία ύψους 130 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Στον Λίβανο, η εταιρεία αναδείχθηκε σε βασικό κάτοχο ευρωομολόγων και άσκησε πιέσεις στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) για να δώσει προτεραιότητα στους ξένους πιστωτές κατά τη διάρκεια των συνομιλιών για την αναδιάρθρωση του χρέους.
Τα δυτικά θεσμικά όργανα επαινούσαν τη διαχείριση του Σαλαμέχ, ακόμη και όταν το σύστημα κατέρρεε. Το 2017, το ΔΝΤ χαιρέτισε τη «χρηματοπιστωτική σταθερότητα» του Λιβάνου, αποδίδοντας εύσημα στη σύνδεση του νομίσματος και στην «επιδέξια διαχείριση κρίσεων». Ένα τηλεγράφημα της πρεσβείας των ΗΠΑ το 2007 περιέγραφε τον Σαλαμέχ ως «τον σωτήρα του τραπεζικού και χρηματοπιστωτικού τομέα».
Αυτές οι επιδοκιμασίες εδραίωσαν μια χρηματοπιστωτική δομή που, μέχρι το 2019, κατέρρευσε. Όταν ο Λίβανος χρεοκόπησε, ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε πάνω από το 300% και οι απλοί καταθέτες βρήκαν τις αποταμιεύσεις τους κλειδωμένες σε τράπεζες που κατέρρευσαν.
Μια έρευνα διαφθοράς του 2023 αποκάλυψε ότι ο αδελφός του Σαλαμέχ, ο Ρατζά, διοχέτευσε 330 εκατομμύρια δολάρια μέσω ελβετικών λογαριασμών συνδεδεμένων με την CBH Bank, εγείροντας σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τη ρυθμιστική εποπτεία. Ο πρώην διάσημος διοικητής της κεντρικής τράπεζας βρίσκεται τώρα σε κελί λιβανέζικης φυλακής, ενώ μισή ντουζίνα αγωγές για υπεξαίρεση περιμένουν την εκδίκασή τους στις ίδιες δυτικές πρωτεύουσες που κάποτε επαινούσαν την ευφυΐα του Σαλαμέχ.
Καθώς οι πολίτες του Λιβάνου αντιμετώπιζαν την οικονομική καταστροφή, το χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας μετατράπηκε σε πεδίο μάχης – όπου ξένοι πιστωτές, τεχνοκράτες του ΔΝΤ και τοπικές πολιτικές παρατάξεις ανταγωνίζονταν για τον έλεγχο της τάξης μετά την κατάρρευση.
Το εγχειρίδιο του “οικονομικού εκτελεστή”
Η κρίση του Λιβάνου αντικατοπτρίζει ένα μοτίβο που παρατηρήθηκε σε χώρες όπως η Ελλάδα, ο Ισημερινός και το Ιράκ, όπου
η αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους γίνεται μοχλός για ξένη παρέμβαση και εξαγωγή περιουσιακών στοιχείων. Το σχέδιο είναι οικείο – μια σελίδα από το βιβλίο του John Perkins «Εξομολογήσεις ενός οικονομικού εκτελεστή».Μόλις βρεθούν θαμμένοι κάτω από ένα ανεξόφλητο χρέος, τα έθνη λαμβάνουν πακέτα «διάσωσης» του ΔΝΤ φορτωμένα με όρους που ευνοούν τους εξωτερικούς πιστωτές και τις πολυεθνικές επιχειρήσεις – και ποτέ τους πολίτες που εμπιστεύονται τις οικονομίες της ζωής τους στις τράπεζες. Τα μέτρα αυτά συχνά βαθαίνουν την ανισότητα, διαβρώνουν την κυριαρχία και εγκλωβίζουν τις οικονομίες που αγωνίζονται σε εξάρτηση.
Ο ενεργειακός τομέας του Λιβάνου αποτελεί πλέον πρωταρχικό στόχο. [
iEpikaira: Με άλλα λόγια, η πενταμερής απλώς στρώνει το χαλί για την εκμετάλλευση των ενεργειακών του Λιβάνου... Και όλα αυτά δρομολογήθηκαν μετά την καταστροφική έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού, η οποία έστειλε στα τάρταρα την παραπαίουσα λιβανική οικονομία που με τη σειρά της οδήγησε τη σύναψη της ισραηλολιβανικής συμφωνίας ΑΟΖ στις 09/10/2022
ΕΔΩ η οποία πιστώθηκε στον Αμερικανό τότε Ανώτερο Σύμβουλου Ενεργειακής Ασφάλειας του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Άμος Χόκσταϊν και συναποτελεί επιμέρους ψηφίδα του χάρτη Μπάιντεν. Ο ίδιος ο Χόκσταϊν έγραψε σχετικά: «
o οδικός χάρτης για την ειρήνη στη Μέση Ανατολή βρίσκεται σε έναν πραγματικό χάρτη που κρέμεται στον Λευκό Οίκο και παρουσιάζει σταθμούς παραγωγής ενέργειας, τερματικούς σταθμούς αερίου και άλλα φιλόδοξα έργα αγωγών». Περισσότερα
ΕΔΩ! Το ότι συμμετείχε και η Ελλάδα στην πενταμερή, ίσως προοιωνίζει εξελίξεις σχετικά με το East Med Gas Forum και ενδεχόμενη διεθνή διάσκεψη για την Αν. Μεσόγειο που θα οδηγήσει σε διευθέτηση των ζητημάτων που αφορούν στις θαλάσσιες ζώνες της περιοχής. Περισσότερα
ΕΔΩ και
ΕΔΩ!]
Το 2018 υπέγραψε συμφωνίες υπεράκτιας εξερεύνησης φυσικού αερίου με την TotalEnergies, την Eni και τη ρωσική Novatek. Οι συμφωνίες χορήγησαν στον Λίβανο μέτρια δικαιώματα ύψους 4%, με ανώτατο όριο συμμετοχής στα κέρδη μεταξύ 30 και 55% – πολύ κάτω από τον διεθνή μέσο όρο. Ακόμη και με εταιρικό φόρο 20%, τα περισσότερα έσοδα κατέληγαν στις ξένες εταιρείες λόγω των συμβατικών δομών που είχαν σχεδιαστεί για να προστατεύουν τις αποδόσεις των επενδυτών έναντι του εθνικού κέρδους.
Το 2022, το ΔΝΤ συνέστησε την ιδιωτικοποίηση του τομέα ηλεκτρικής ενέργειας του Λιβάνου, την περικοπή των επιδοτήσεων καυσίμων και την επίλυση ζημιών ύψους 86 δισεκατομμυρίων δολαρίων στις τράπεζες. Τα μέτρα αυτά βλάπτουν δυσανάλογα τους απλούς πολίτες, ενώ απομονώνουν τους ξένους ενδιαφερόμενους.
Το μοντέλο αυτό απηχεί την αναδιάρθρωση του κατεχόμενου Ιράκ μετά το 2003, όπου ο επικεφαλής της «Προσωρινής Αρχής του Συνασπισμού» Πολ Μπρέμερ με το διάταγμα 39 άνοιξε τα ιρακινά κοιτάσματα πετρελαίου σε αμερικανικές εταιρείες όπως η Halliburton. Στο Εκουαδόρ, η δολαριοποίηση το 2000 επέτρεψε στους δανειστές να υπαγορεύουν τη δημοσιονομική πολιτική, με το πετρέλαιο να χρησιμεύει ως εγγύηση για το δάνειο.
Ο Λίβανος βρίσκεται τώρα στα πρόθυρα ενός παρόμοιου σεναρίου.
Οι δυτικοί διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων έχουν προτείνει ανταλλαγές χρέους με πόρους που θα χρησιμοποιούσαν τα αποθέματα φυσικού αερίου του Λιβάνου ως εγγύηση για την ελάφρυνση του δημόσιου χρέους.Ένας οδικός χάρτης από την Ουάσιγκτον στο ΔΝΤ
Η οικονομική πίεση στον Λίβανο διαμορφώνεται από δεξαμενές σκέψης που ευθυγραμμίζονται στενά με τους στρατηγικούς στόχους των ΗΠΑ. Το Ίδρυμα για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών (FDD) με έδρα την Ουάσινγκτον έχει διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος του Λιβάνου ως ένα δίκτυο ξεπλύματος χρήματος που συνδέεται με τη Χεζμπολάχ, ένας χαρακτηρισμός που βοήθησε να δικαιολογηθούν οι κυρώσεις στις λιβανέζικες τράπεζες κατά τη διάρκεια της εκστρατείας «μέγιστης πίεσης» της Ουάσινγκτον κατά του Ιράν.
Το Washington Institute for Near East Policy (WINEP) είδε ομοίως την κατάρρευση του Λιβάνου ως μια ευκαιρία να αναθεωρήσει τα οικονομικά του θεμέλια. Στο Κρίση στο Λίβανο: Anatomy of a Financial Collapse, το FDD υποστήριξε σαρωτικές ιδιωτικοποιήσεις, περικοπές επιδοτήσεων και αποπληρωμές χρέους, δίνοντας προτεραιότητα στους ξένους πιστωτές – ακόμη και εις βάρος των πολιτών του Λιβάνου.
Η μονογραφία τόνιζε την ανάγκη οι ΗΠΑ να χρησιμοποιήσουν την επιρροή τους για να διασφαλίσουν ότι
οποιαδήποτε διάσωση θα ευθυγραμμιζόταν με τους «στρατηγικούς στόχους της Ουάσινγκτον», με κυριότερους από αυτούς την απομόνωση της Χεζμπολάχ και τη δέσμευση του Λιβάνου στο ΔΝΤ.Η σχέση μεταξύ του Ριάντ Σαλαμέχ και των ΗΠΑ άρχισε να αποκαλύπτεται δημοσίως τον Απρίλιο του 2019, όταν η λιβανέζικη εφημερίδα Al-Akhbar δημοσίευσε τα πρακτικά μιας συνάντησης μεταξύ του βοηθού υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και τα οικονομικά εγκλήματα, Μάρσαλ Μπίλινγκσλεϊ, και του τότε λιβανέζου υπουργού Οικονομίας Μανσούρ Μπτέις. Τα πρακτικά αποκαλύπτουν έναν Αμερικανό αξιωματούχο να λέει: «Ο Μπίλινγκσλινγκς είναι ένας από τους πιο σημαντικούς Αμερικανούς αξιωματούχους: “Χρειαζόμαστε έναν διοικητή της Τράπεζας του Λιβάνου και έναν υποδιοικητή τον οποίο μπορούμε να εμπιστευτούμε και ο οποίος είναι ευαίσθητος και με τον οποίο μπορούν να ανταλλάσσονται εμπιστευτικές πληροφορίες σχετικά με τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και το ξέπλυμα χρήματος.
Η κατάσταση σήμερα είναι ότι εμπιστευόμαστε τον διοικητή Ριάντ Σαλαμέχ και τον (πρώην) υποδιοικητή Μοχάμεντ Μπαασίρι».
Το Ατλαντικό Συμβούλιο, μια δεξαμενή σκέψης με βαθιές σχέσεις με τα ενεργειακά συμφέροντα των ΗΠΑ, έχει τοποθετήσει τα αποθέματα φυσικού αερίου του Λιβάνου ως εργαλείο για την περιφερειακή ολοκλήρωση – συγκεκριμένα σε ένα μπλοκ ΗΠΑ-Ισραήλ-Περσικού Κόλπου. Μια έκθεση του 2020 υποστήριξε ότι
το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου θα μπορούσε να καταλύσει την «περιφερειακή συνεργασία», απηχώντας την ενεργειακή διπλωματία πίσω από τις συμφωνίες του Αβραάμ. [
iEpikaira: Το παρόν βήμα από το 2022 αναφέρει ότι οι λεγόμενες
συμφωνίες του Αβραάμ ότι φαίνεται συναποτελούν μαζί με τον χάρτη Μπάιντεν ενιαίο στρατηγικό σχεδιασμό των ΗΠΑ για την συγκεκριμένη περιοχή. Περισσότερα
ΕΔΩ!]
Αυτή η αφήγηση προωθεί την οικονομική ομαλοποίηση Λιβάνου-Ισραήλ μέσω της διασυνοριακής ανάπτυξης του φυσικού αερίου, προτείνοντας μάλιστα ότι ο Λίβανος θα μπορούσε τελικά να ενταχθεί στις συμφωνίες.Οι εκλεκτοί υποψήφιοι που θα διαμορφώσουν την οικονομική υποβολή του Λιβάνου
Ο Τζιχάντ Αζούρ, επί του παρόντος διευθυντής του ΔΝΤ για τη Μέση Ανατολή και πρώην υπουργός Οικονομικών του Λιβάνου, αποτελεί κεντρική φιγούρα της νεοφιλελεύθερης αναδιάρθρωσης της περιοχής. Είχε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της συμφωνίας του Λιβάνου με το ΔΝΤ για το 2022, η οποία ζητούσε την κατάργηση της προστασίας των καταθέσεων, τη μείωση των μισθών στο δημόσιο και την επιβολή ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων.
Ως επικεφαλής των όρων του ΔΝΤ του Λιβάνου, ο Αζούρ υπερασπίζεται την αποπληρωμή των πιστωτών και τη δημοσιονομική λιτότητα – πολιτικές που διασφαλίζουν τους κατόχους ομολόγων των ΗΠΑ, όπως η BlackRock και η PIMCO, ενώ εξαθλιώνουν τους τοπικούς καταθέτες.
Ο Καμίλ Αμπουσλεϊμάν, δικηγόρος επιχειρήσεων και πρώην υπουργός Εργασίας, έχει περάσει δεκαετίες εκπροσωπώντας δυτικούς επενδυτές και επενδυτές του Περσικού Κόλπου. Η δέσμευσή του για συμμόρφωση με την Ομάδα Χρηματοοικονομικής Δράσης (FATF) θα έθετε τις τράπεζες του Λιβάνου υπό παγκόσμια επιτήρηση και θα περιθωριοποιούσε περαιτέρω τα χρηματοπιστωτικά δίκτυα που συνδέονται με τη Χεζμπολάχ. Υποστηρίζει μεταρρυθμίσεις που δίνουν προτεραιότητα στην προστασία των δυτικών πιστωτών και θα μπορούσαν να διευκολύνουν την ξένη ιδιοκτησία των λιβανέζικων ενεργειακών και τηλεπικοινωνιακών περιουσιακών στοιχείων.
Ένας τραπεζίτης επενδύσεων με ισχυρούς δεσμούς με το κεφάλαιο της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, ο Φιράς Αμπί-Νασίφ, είναι επικεφαλής του χρηματοδοτούμενου από τον Περσικό Κόλπο Phoenicia Fund. Εκπροσωπεί τον άξονα Κόλπου-Ισραήλ της οικονομικής εξομάλυνσης, πιθανόν για να πιέσει για επενδύσεις του Περσικού Κόλπου στις λιβανέζικες υποδομές. Η ηγεσία του θα εμβαθύνει την
ενσωμάτωση της Βηρυτού σε ένα επενδυτικό δίκτυο που είναι συνδεδεμένο με τις ΗΠΑ, ανοίγοντας δυνητικά το δρόμο για τον ξένο έλεγχο σε βασικούς τομείς.Ένας λιβανέζος-ελβετός διαχειριστής hedge fund και ιδρυτής της Jabre Capital με έδρα τη Γενεύη, ο Φιλίπ Τζαμπρ, αποτελεί την επιτομή της υπεράκτιας οικονομικής ελίτ. Η πρόσφατη εξαγορά της Brasserie Almaza σηματοδοτεί το ανανεωμένο ενδιαφέρον του για την εξαγορά λιβανέζικων περιουσιακών στοιχείων. Εάν διοριστεί, πιθανότατα θα υπερασπιστεί την ιδιωτικοποίηση περιουσιακών στοιχείων με πώληση φωτιά και τις χρηματοπιστωτικές μεταρρυθμίσεις που εξασφαλίζουν την αποπληρωμή του χρέους προς τους παγκόσμιους πιστωτές, απηχώντας τα εγχειρίδια του ΔΝΤ από οικονομίες που έχουν πληγεί από την κρίση.
Ο ιδρυτής της Growthgate Partners, Καρίμ Σουέιντ, προωθεί συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και ψηφιακές χρηματοδοτικές λύσεις ευθυγραμμισμένες με τα πλαίσια της FATF και του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ.
Οι πολιτικές του θα εδραιώσουν τον ρόλο του Λιβάνου ως οικονομικού δορυφόρου της Δύσης, μεταφέροντας κρατικά περιουσιακά στοιχεία σε ιδιωτικά, συχνά ξένα, χέρια υπό το πρόσχημα του τεχνοκρατικού εκσυγχρονισμού.
Ο παράγοντας Αμάλ
Με την τοποθέτηση του Γιασίν Τζαμπέρ στη θέση του υπουργού Οικονομικών, ο πρόεδρος του Κοινοβουλίου του Λιβάνου Ναμπίχ Μπέρι διασφαλίζει τον έλεγχο της δημοσιονομικής πολιτικής από το Κίνημα Αμάλ. Ενώ η κεντρική τράπεζα εκτελεί τις εντολές του ΔΝΤ, το υπουργείο Οικονομικών καθορίζει την εγχώρια εφαρμογή τους – ποιος απορροφά τις ζημίες, ποια περιουσιακά στοιχεία πωλούνται και πώς διανέμονται τα κεφάλαια.
Ο επί δεκαετίες έλεγχος του Μπέρι σε αυτό το χαρτοφυλάκιο απορρέει από τη Συμφωνία του Τάιφ του 1989 , η οποία επισημοποίησε τη θρησκευτική δομή καταμερισμού της εξουσίας του Λιβάνου και ανέθεσε το Υπουργείο Οικονομικών σε έναν σιίτη μουσουλμάνο, μια θέση που κατέχει εδώ και καιρό το Αμάλ. Με την πάροδο του χρόνου, το υπουργείο μετατράπηκε σε σταθμό διοδίων για πολιτική επιρροή, διευκολύνοντας συχνά – αντί να αντιστέκεται – στις ξένες οικονομικές επιβολές.
Η μακροχρόνια συμμαχία του Μπέρι με τον Σαλαμέχ στήριξε το οικονομικό σύστημα Ponzi που κατέρρευσε το 2019. Παρά τις επιπτώσεις, ο Μπέρι προστάτευσε τον Σαλαμέχ από τη λογοδοσία, καθυστέρησε τις έρευνες και εμπόδισε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις.
Με τον Τζαμπέρ στο υπουργείο, η Αμάλ διατηρεί μοχλό πίεσης επί της λιτότητας που επιβάλλει το ΔΝΤ, των διαδικασιών ιδιωτικοποίησης και των διαπραγματεύσεων για τα ευρωομόλογα. Η λιτότητα διαμορφώνεται έτσι ώστε να αποφεύγεται η βλάβη των σιιτικών εκλογικών ομάδων, ενώ οι πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων περνούν από πολιτικούς μεσάζοντες πριν φτάσουν σε ξένους αγοραστές. Οι συνομιλίες για το χρέος καθυστερούν για να προστατευθούν οι υπεράκτιοι λογαριασμοί και να διατηρηθεί ο έλεγχος της ελίτ.
Παρά τη ρητορική της, η Αμάλ δεν αμφισβητεί την επέμβαση του ΔΝΤ – συνδιαχειρίζεται την αναδιάρθρωση του Λιβάνου για να διατηρήσει τη δική της επιρροή. Ενώ η Ουάσινγκτον θέτει τους όρους, η πολιτική τάξη του Λιβάνου διασφαλίζει ότι το κόστος πέφτει στους πιο ευάλωτους.
Ακόμη και εντός του Λιβάνου, η ηγεσία της Αμάλ θεωρείται επιθετική. Ένα απόρρητο διπλωματικό τηλεγράφημα των ΗΠΑ αναφέρει έναν συγγενή του αγνοούμενου ιδρυτή της Αμάλ, Μούσα αλ Σαντρ, ο οποίος περιγράφει τη συμπεριφορά του Μπέρι ως «τροχοπέδηση, συναλλαγή και κλοπή». Ο πρώην βουλευτής της Αμάλ Μοχάμεντ Μπαϊντούν ήταν ακόμη πιο ευθύς: «Ο Μπέρι λαμβάνει αποφάσεις προς το συμφέρον των οικονομικών των μελών της οικογένειάς του, όχι για το καλό του κόμματος».
Η οικονομική κυριαρχία του Λιβάνου έχει από καιρό διαβρωθεί. Ο πραγματικός ανταγωνισμός δεν είναι μεταξύ αντίστασης και υποταγής, αλλά μεταξύ φατριών που ανταγωνίζονται για τον έλεγχο μιας κρίσης που έχει γίνει το πιο πολύτιμο περιουσιακό τους στοιχείο.
Πηγή:
The Cradle απόδοση
militaire.gr
Oι περισσότεροι διαβάζουν και ΕΔΩ...
Σύνδεσμος άρθρου ⤶
Ο Ισραηλινός υπουργός Ενέργειας Έλι Κοέν επιτέθηκε στον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, χαρακτηρίζοντάς τον «αχάριστο» και «αντισημίτη» και υποστηρίζοντας ότι το καθεστώς του θα πέσει.
Το Channel 12 ανέφερε ότι ο Νετανιάχου, μέσω των συμβούλων του, προτρέπει τα μέσα ενημέρωσης να τονίσουν ότι «μια αντιπαράθεση με την Τουρκία στο συριακό έδαφος είναι αναπόφευκτη».%20(1).jpg)
.jpg)
%20(1).jpg)
