Η αντεστραμμένη πλώρη των Belh@rra: Επιχειρησιακή η λογική της σχεδίασης

«Η ακμή του Πολεμικού Ναυτικού και της Ελλάδας ανέκαθεν σχετιζόταν με μία ανάστροφη πλώρη καραβιού. Από το ακρόπρωρο της Αθηναϊκής Τριήρους, στο θρυλικό Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ, μέχρι σήμερα και την επιβλητική πλώρη της Φρεγάτας ΚΙΜΩΝ, στην οποία σε λίγο θα επιβείτε.»

(από την ομιλία του ΑΓΕΝ στην τελετή ύψωσης Σημαίας και ονοματοδοσίας της Φ/Γ «Κίμων»)

Η ένταξη της φρεγάτας «Κίμων» στο Πολεμικό μας Ναυτικό μας προσφέρει μια καλή ευκαιρία να κατανοήσουμε το πως λειτουργεί και το τι εξυπηρετεί η αντεστραμμένη της πλώρη (inverted bow ή reverse bow), ένα χαρακτηριστικό που «τραβάει αμέσως το μάτι». Πρόκειται για μια σχεδίαση που είχε εμφανιστεί στις αρχές του 20ού αιώνα, εξαφανίστηκε για δεκαετίες, και σήμερα επιστρέφει σε κάποια από τα πλέον σύγχρονα πολεμικά πλοία.

Παρότι θυμίζει οπτικά τις αρχαίες τριήρεις, η σχεδιαστική λογική της αντεστραμμένης πλώρης δεν έχει σχέση με την αρχαιότητα, όταν το συγκεκριμένο σχήμα υπαγορευόταν από τα έμβολα που είχαν ενσωματωμένα οι τριήρεις στις πλώρες τους. Η σύγχρονη αντεστραμμένη πλώρη είναι προϊόν προηγμένης ναυπηγικής σχεδίασης και έχει έναν βασικό σκοπό: Το πλοίο, κατά την πλεύση του, να «διαπερνά» τα κύματα, αντί να «σκαρφαλώνει» επάνω τους.

Αυτή η σχεδίαση προσφέρει τρία σημαντικά οφέλη που αφορούν στα χαρακτηριστικά της πλεύσης:

-Μειωμένες κατακόρυφες επιταχύνσεις — δλδ. λιγότερο «ανέβασμα‑κατέβασμα» που κουράζει τα πληρώματα και καταπονεί τα συστήματα.

-Λιγότερα και λιγότερα ισχυρά “χτυπήματα” του κύτους στα κύματα

-Μικρότερη ανάπτυξη και μεταφορά φυσαλίδων κάτω από το κύτος

Αντίθετα με κάποια σχόλια που δημοσιεύτηκαν, η αντεστραμμένη πλώρη στα σύγχρονα πολεμικά πλοία ΔΕΝ στοχεύει στην αύξηση της «ταχύτητας κύτους» — μια έννοια που αφορά κυρίως σε αργά σκάφη εκτοπίσματος και στην μέγιστη θεωρητική τους ταχύτητα ασχέτως ισχύος— αλλά στη βελτίωση της συμπεριφοράς των πολεμικών πλοίων σε υψηλές ταχύτητες και σε ταραγμένη θάλασσα, περιβάλλον όπου αναμένεται να επιχειρούν όλο και πιό συχνά στην εποχή μας.

Καθώς τα σύγχρονα πολεμικά πλοία δεν είναι απλά «φορείς όπλων», αλλά είναι επιπλέον πλατφόρμες προηγμένων αισθητήρων (ραντάρ, sonar, ηλεκτρο-οπτικών και υπέρυθρων συστημάτων κλπ.) χρειάζονται αυξημένη σταθερότητα πλεύσης για να επιχειρήσουν αποτελεσματικά. Έτσι, η αντεστραμμένη πλώρη – σε επιχειρησιακό επίπεδο – βοηθάει:

-στην αύξηση της ακρίβειας των αισθητήρων

-στην αποτελεσματικότερη λειτουργία των συσκευών ηχοεντοπισμού (παθητικά και ενεργητικά sonar) – εξ΄αιτίας του περιορισμού των φυσαλίδων κάτω από το κύτος

-στην μείωση της καταπόνησης συνολικά του συστήματος, άρα και των συνολικών του φθορών

-στην μείωση —σε μικρό σχετικά βαθμό— της ανιχνευσιμότητας του πλοίου από εχθρικά ραντάρ

Προφανώς, η αντεστραμμένη πλώρη έχει και αδυναμίες: Σε πολύ ταραγμένες θάλασσες, μεγάλοι όγκοι νερού κατακλύζουν το κατάστρωμα και το νερό χτυπά με δύναμη τον εξοπλισμό. Αυτό αυξάνει την απαίτηση για πιο ενισχυμένες και προφυλαγμένες κατασκευές, άρα αυξάνει και το συνολικό βάρος και το κόστος για τα συγκεκριμένα πλοία.

Γι’ αυτούς τους λόγους, οι σύγχρονες σχεδιάσεις (όπως οι FDI/Belharra) δεν ενσωματώνουν «καθαρές» αντεστραμμένες πλώρες, αλλά υβριδικές λύσεις:

-Το κάτω μέρος της πλώρης του Κίμωνα λειτουργεί σαν μία παραδοσιακή αντεστραμμένη πλώρη, μειώνοντας τα χτυπήματα και τις ταλαντώσεις.

-Πιο ψηλά, το κύτος του ανοίγει προς τα έξω, ώστε να διώχνει το νερό μακριά από το κατάστρωμα.

-Το μπροστινό τμήμα του καταστρώματος βρίσκεται σε σχετικά μεγάλο ύψος από την επιφάνεια της θάλασσας, μειώνοντας τον κίνδυνο να «βουτήξει» ολόκληρη η πλώρη στο κύμα. Επιπλέον, είναι κλειστό και προστατευμένο, ώστε να αντέχει σε μεγάλα φορτία νερού.

Οι εκτοξευτές πυραύλων (δλδ. τα βασικά οπλικά συστήματα του πλοίου) βρίσκονται αρκετά πιο πίσω, σε σημεία με μεγαλύτερη άντωση και μικρότερη έκθεση στα κύματα.

Με αυτούς τους τρόπους, οι FDI/Belharra διατηρούν τα πλεονεκτήματα της αντεστραμμένης πλώρης, περιορίζοντας παράλληλα τα μειονεκτήματά της.

Σχετικά με την αναφορά στον Αβέρωφ, είναι εύλογος ο παραλληλισμός και η απορία σχετικά με το εάν η αντεστραμμένη πλώρη του θρυλικού μας καταδρομικού είναι κάτι παρόμοιο. Είναι γεγονός το ότι η συγκεκριμένη σχεδίαση είχε χρησιμοποιηθεί εκτεταμένα σε θωρηκτά και καταδρομικά της περιόδου 1900–1920 , όμως οι λειτουργικές και σχεδιαστικές ομοιότητες με τις σύγχρονες αντεστραμμένες πλώρες είναι περιορισμένες.

Οι αντεστραμμένες πλώρες των αρχών του 20ού αιώνα ήταν σχεδιασμένες για διαφορετικές ταχύτητες και διαφορετικές καταπονήσεις και εξυπηρετούσαν διαφορετικές ανάγκες. Τα πλοία ήταν σχετικά πολύ βαριά, αργοκίνητα και ήταν σχεδιασμένα για να αντέχουν το βάρος και την ανάκρουση των ναυτικών πυροβόλων της εποχής. Καθώς τα ναυτικά δόγματα μετατοπιζόταν προς επιχειρήσεις σε πιο «ανοικτές» θάλασσες και οι καταπονήσεις από τις συνθήκες πλεύσης και την χρήση των πυροβόλων αυξανόταν, τα υλικά και οι τεχνικές της εποχής δεν μπορούσαν να υποστηρίξουν αποτελεσματικά αυτή τη γεωμετρία, με αποτέλεσμα την σταδιακή της εγκατάλειψη.

Η σύγχρονη αντεστραμμένη πλώρη είναι αποτέλεσμα νέων αναγκών και νέων τεχνολογικών δυνατοτήτων: προηγμένα υλικά, ακριβείς υπολογιστικές μέθοδοι και η μετάβαση σε ναυτικά δόγματα όπου οι αισθητήρες είναι εξίσου κρίσιμοι με τα όπλα, ενδεχομένως και περισσότερο. Με άλλα λόγια, η σημερινή αντεστραμμένη πλώρη δεν είναι ευθεία συνέχεια της εποχής του Αβέρωφ, αλλά προϊόν μιας αρκετά διαφορετικής φιλοσοφίας σχεδίασης: Επανέρχεται επειδή ο ναυτικός πόλεμος βασίζεται όλο και περισσότερο σε αισθητήρες, τα σύγχρονα υλικά επιτρέπουν πανίσχυρες κατασκευές, ο σχεδιασμός με ηλεκτρονικούς υπολογιστές κάνει δυνατή την ακριβέστατη πρόβλεψη φορτίσεων και η αύξηση της σταθερότητας των πλοίων σε υψηλές ταχύτητες εξελίσσεται σε μία όλο και πιό κρίσιμη παράμετρο των ναυτικών πολεμικών επιχειρήσεων. Τα μειονεκτήματα της σχεδίασης σε πολύ ταραγμένες θάλασσες παραμένουν, αλλά η υβριδική σχεδίαση προηγμένων πλοίων όπως οι FDI/Belharra τα μετριάζει σημαντικά.

Η επιλογή της Γαλλίας — και πλέον της Ελλάδας — αποτυπώνει μια μετάβαση από το δόγμα “πλοίο‑πλατφόρμα όπλων” στο δόγμα “πλοίο‑πλατφόρμα όπλων/αισθητήρων”, σύμπτωμα μιας βαθύτερης αλλαγής στον τρόπο που πολεμούν τα σύγχρονα πολεμικά ναυτικά, σύμφωνα με την οποία η σταθερότητα και η ποιότητα δεδομένων είναι συχνά πιο κρίσιμες από την ισχύ πυρός. Αυτή η μετάβαση συμβολίζεται, νομίζω, εξαιρετικά από την αντεστραμμένη πλώρη των Belharra.

[iEpikaira: Ένα σοβαρό μειονέκτημα όμως είναι ότι δεν θα ξαναζήσουμε θρυλικές "επακουμβήσεις"!