Ίσως ο διασημότερος ταξιδιώτης όλων των εποχών, ο Μάρκο Πόλο, θαύμασε το τεράστιο ασιατικό εμπορικό δίκτυο πριν από 800 χρόνια, και ειδικότερα τις ακμάζουσες βιομηχανίες μεταξιού, σιδήρου και αλατιού. Οι περιγραφές του έδωσαν το έναυσμα για τον θρυλικό Μεγάλο Δρόμο του Μεταξιού και για μια νέα γενιά Ευρωπαίων εξερευνητών, που αναζητούσαν το εμπόριο και την ευημερία στην Ανατολή.
Ωστόσο, μετά την κατάρρευση του Δρόμου του Μεταξιού στις αρχές του 16ου αιώνα, τα αγαθά μεταξύ Ασίας και Ευρώπης ανταλλάσσονται κυρίως μέσω θαλάσσης, μια ασφαλέστερη, ταχύτερη και φθηνότερη επιλογή. Στην πραγματικότητα, σήμερα, πάνω από το 90% του όγκου των σχεδόν 800 δισεκατομμυρίων δολαρίων του εμπορίου μεταξύ της ΕΕ και της Κίνας διεξάγεται δια θαλάσσης.
Ωστόσο, η οικονομία και η γεωπολιτική αλλάζουν και πάλι τη δυναμική, δίνοντας τεράστια ώθηση στην ανάπτυξη του λεγόμενου “Μέσου Διαδρόμου”, ο οποίος συνδέει την Ευρώπη και την Ασία μέσω του βασικού κόμβου συνδεσιμότητας του Αζερμπαϊτζάν.
Τα ζητήματα ασφάλειας αποτελούν μέρος του λόγου. Το θαλάσσιο εμπόριο έχει γίνει ευάλωτο μετά τις εχθροπραξίες στη Μέση Ανατολή. Με την πολιτοφυλακή των Χούθι στην Υεμένη να επιτίθεται σποραδικά σε πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα, τα πλοία αναγκάζονται να επαναδρομολογήσουν γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας της νότιας Αφρικής, μια παράκαμψη 6.000 ναυτικών μιλίων, που κοστίζει περίπου 1 εκατομμύριο δολάρια σε πρόσθετα καύσιμα.
Η ταχύτητα είναι ένα άλλο θέμα. Μια θαλάσσια αποστολή μεταξύ Ασίας και Ευρώπης διαρκεί περίπου 30-45 ημέρες μέσω της διώρυγας του Σουέζ. Η παράκαμψη γύρω από την Αφρική μπορεί να προσθέσει άλλες δύο εβδομάδες. Εν τω μεταξύ, τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, ένα τρένο από το Σιάν της Κίνας έφτασε στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν σε μόλις 11 ημέρες μετά από βελτιώσεις στις υποδομές, ένα ταξίδι που θα μπορούσε να διαρκέσει έως και 50 ημέρες πριν από λίγα χρόνια. Ολόκληρη η διαδρομή από την Κίνα προς την Ευρώπη μπορεί πλέον να ολοκληρωθεί σε λιγότερο από ένα μήνα.
Ωστόσο, ήταν η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία – ένα γεγονός που διέκοψε τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού και αποδυνάμωσε τις οικονομίες παγκοσμίως- που έδωσε πραγματικά ώθηση στον “Μέσο Διάδρομο”, που επίσημα ονομάζεται Δια-Κασπιακή Διεθνής Διαδρομή Μεταφορών ή TITR. Έπρεπε να βρεθούν γρήγορα νέες λύσεις για την παράκαμψη της κύριας χερσαίας συνδεσιμότητας Ανατολής-Δύσης που διέρχεται από τη Λευκορωσία και τη Ρωσία και αναφέρεται ως Βόρειος Διάδρομος. Ανταποκρινόμενοι στην πρόκληση: Οι χώρες της Κεντρικής Ασίας και του Νότιου Καυκάσου, ιδίως το Αζερμπαϊτζάν. Στο σταυροδρόμι μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, είναι η μόνη χώρα που συνορεύει με τη Ρωσία και το Ιράν που υπόκεινται σε βαριές κυρώσεις, καθιστώντας την έτσι κρίσιμη για τη βιωσιμότητα του Μέσου Διαδρόμου.
Η TITR ιδρύθηκε επίσημα το 2013 ως κοινοπραξία εταιρειών από το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν, την Τουρκία και τη Γεωργία για τη μεταφορά αγαθών και εμπορευμάτων μέσω του Καυκάσου. Ωστόσο, μέχρι να ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο όγκος των συναλλαγών του επισκίαζε εκείνον της καθιερωμένης διαδρομής μέσω της Ρωσίας.
Στον απόηχο της εισβολής του 2022, το Αζερμπαϊτζάν απέκτησε ολοένα και μεγαλύτερη σημασία για την ΕΕ πέρα από την ενεργειακή συνεργασία, πλέον και ως στρατηγικός σύνδεσμος της εφοδιαστικής αλυσίδας με την Ανατολή. Κατά τη διάρκεια επίσκεψης στο Μπακού το καλοκαίρι του ίδιου έτους, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, εξέφρασε την έντονη υποστήριξή της στον διάδρομο: “Η Ευρωπαϊκή Ένωση θέλει να συνεργαστεί με το Αζερμπαϊτζάν για την οικοδόμηση συνδέσεων με την Κεντρική Ασία και πέραν αυτής. Έτσι, παρακολουθούμε με μεγάλο ενδιαφέρον τις συζητήσεις και τις ιδέες σχετικά με τις διακασπιακές συνδέσεις. Θα εμβαθύνουμε αυτές τις συζητήσεις”. Η ΕΕ έχει έκτοτε διαθέσει 10 δισ. ευρώ μέσω της πρωτοβουλίας Global Gateway και εξετάζει το ενδεχόμενο επέκτασης της συμμετοχής της.
Το Αζερμπαϊτζάν και οι περιφερειακοί του γείτονες άρπαξαν την ευκαιρία να αυξήσουν τη διεθνή τους σημασία και επιρροή. Γεωγραφικά, ο Μέσος Διάδρομος είναι ήδη η συντομότερη διαδρομή μεταξύ Κίνας και Ευρώπης. Ωστόσο, περιλαμβάνει επίσης περισσότερες συνοριακές διαβάσεις από ό,τι ο Βόρειος Διάδρομος, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε καθυστερήσεις λόγω δασμών, τελωνείων ή των διαφορετικών επιπέδων υποδομών.
Ωστόσο, τα μέλη του διαδρόμου έχουν αρχίσει να σημειώνουν ικανοποιητική πρόοδο, εκσυγχρονίζοντας το δίκτυο μεταφορών τους, αυτοματοποιώντας τις εμπορευματικές υπηρεσίες, συντονίζοντας τα τελωνεία και εναρμονίζοντας τους κανονισμούς. Το διακύβευμα είναι υψηλό, το ίδιο και οι επενδύσεις των ενδιαφερομένων μερών, προκειμένου να βελτιστοποιηθεί η διαμετακόμιση, να ενισχυθεί η χωρητικότητα και να προσελκυστούν νέοι πελάτες. Η διάνοιξη του λεγόμενου “διαδρόμου Zangezur” που συνδέει την περιοχή Zangilan του Αζερμπαϊτζάν με την Αυτόνομη Δημοκρατία του Ναχτσιβάν μέσω της Αρμενίας θα εξομαλύνει περαιτέρω τις μεταφορές, μειώνοντας τα σημεία συμφόρησης και τις καθυστερήσεις. Μετά την απελευθέρωση του Καραμπάχ από το Αζερμπαϊτζάν, την απόσυρση της Ρωσίας από την περιοχή και τις προχωρημένες ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, η προοπτική αυτή θα αποτελούσε μια ευκαιρία για όλους. Εκτός από τα εμπορικά οφέλη, η διαδρομή αυτή θα ενίσχυε την εμπιστοσύνη και την αλληλεξάρτηση μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν, σημαντικές πτυχές δεδομένων των μακροχρόνιων εχθροπραξιών τους.
Στην πραγματικότητα, οι ισχυρές διμερείς σχέσεις και η επέκταση του περιφερειακού εμπορίου αποτελούν θετικές παρενέργειες της πρωτοβουλίας για ολόκληρη την περιοχή. Μια έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας για το 2023 προέβλεπε αύξηση του εμπορίου μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν, της Γεωργίας και του Καζακστάν κατά 37% και αύξηση κατά 28% μεταξύ των τριών αυτών χωρών και της ΕΕ έως το 2030. Εν τω μεταξύ, ο όγκος του εμπορίου μέσω του Μέσου Διαδρόμου αναμένεται να αυξηθεί εκθετικά, με προβλέψεις για έως και 11 εκατομμύρια τόνους ετησίως έως το 2030. Ναυτιλιακές εταιρείες όπως η Maersk της Δανίας ή η Nurminen Logisitics της Φινλανδίας έχουν ήδη αρχίσει να δρομολογούν τρένα μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων κατά μήκος της διαδρομής.
Στο πλαίσιο της γεωπολιτικής αστάθειας, η άνοδος του Μέσου Διαδρόμου συνέβαλε στη σταθερότητα και τη συνεργασία. Η ανακατεύθυνση των εμπορευμάτων έχει οικονομικό όφελος για όλες τις εμπλεκόμενες χώρες, εμβαθύνοντας την ολοκλήρωση και ενισχύοντας την ειρήνη και την ευημερία στην περιοχή. Οι έμποροι θα εκτιμήσουν την ασφαλή εναλλακτική διαδρομή, που δεν υπόκειται σε διεθνείς κυρώσεις. Και η ΕΕ έχει βρει με επιτυχία μια βιώσιμη εναλλακτική λύση στις ρωσικές εμπορικές διαδρομές, θωρακίζοντας αποτελεσματικά τη σινοευρωπαϊκή συνδεσιμότητα από πιθανές διαταραχές. H EE πρέπει τώρα να συνεχίσει να προωθεί την ανάπτυξη αυτού του νέου δρόμου του μεταξιού, προκειμένου να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές του.
Πηγή: Modern Diplomacy απόδοση militaire.gr
