Ενώ δεν υπήρχε καν κάποια μεγάλη πίεση από τρίτα μέρη, όπως ΗΠΑ και Βρετανία, ο Ελληνας πρωθυπουργός σύστηνε στη Λευκωσία αλλαγή πολιτικής σε πολλά θέματα, με τραγικές διαστάσεις...
Αλέξανδρος Τάρκας
Οι προ ημερών αποκαλύψεις της «Εστίας» και του Μανώλη Κοττάκη για την πολιτική του Κυριάκου Μητσοτάκη στο Κυπριακό επιβεβαιώνουν, για πολλοστή φορά, τη λανθασμένη πορεία του πρωθυπουργού με την άσκηση μιας ιδιότυπης προσωπικής διπλωματίας.
Η στάση του πρωθυπουργού έναντι της Λευκωσίας προστίθεται στην επιβάρυνση της Ελλάδας, επί των ημερών του, με τα τετελεσμένα τριών τουρκολιβυκών μνημονίων και τη δήλωση Γεραπετρίτη περί ορίου 6 ναυτικών μιλίων. Η άρνηση της Ε.Ε. να χρηματοδοτήσει τον φράχτη στον Εβρο καταρρίπτει επίσης τις διαβεβαιώσεις του κ. Μητσοτάκη για ασπίδα των Βρυξελλών στο Μεταναστευτικό. Βέβαια, δεν πρόκειται για μεγάλη έκπληξη. Η στήλη είχε επισημάνει ότι σχετική επιστολή του πρωθυπουργού προς την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τον Απρίλιο του 2020 (λίγο μετά την κρίση στον Εβρο και τις πανηγυρικές τηλεοπτικές εμφανίσεις τους στη μεθόριο) απαντήθηκε τρεισήμισι μήνες αργότερα με τυπικότατες διατυπώσεις και χωρίς σοβαρές κοινές δράσεις έκτοτε. Ο δε καγκελάριος Ολαφ Σολτς, τον Μάιο πέρυσι, απαίτησε από τον κ. Μητσοτάκη να επιστρέψουν στην Ελλάδα περισσότεροι από 30.000 κάτοχοι εγγράφων ασύλου που μετέβησαν -νομιμότατα- στη Γερμανία. Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου υπέστη ακόμα μεγαλύτερη ψυχρολουσία, για το ίδιο θέμα, φέτος τον Ιανουάριο από τον κ. Σολτς, ο οποίος επιπλέον πρόσβαλε βαθύτατα την ίδια και, κυρίως, την Ελλάδα στο ζήτημα των πολεμικών αποζημιώσεων.
Ομως, στην περίπτωση της Μεγαλονήσου, τα πράγματα είναι -διπλωματικά και ηθικά- ακόμα χειρότερα για τον απολογισμό της θητείας του κ. Μητσοτάκη. Γιατί, ενώ δεν υπήρχε καν κάποια μεγάλη πίεση από τρίτα μέρη (οι ΗΠΑ και η Βρετανία ήταν πολύ ήπιες μετά τη διάσκεψη της Κραν Μοντάνα το 2017 και ο τέως Πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης διατηρεί προνομιακή σχέση με την Ανγκελα Μέρκελ μέχρι και σήμερα), ο Ελληνας πρωθυπουργός σύστηνε στη Λευκωσία αλλαγή πολιτικής σε πολλά θέματα.
Συνοπτικά, οι κυριότερες -αφανείς- εξελίξεις ήταν οι εξής:
Πρώτον, στα τέλη Ιουλίου 2019, επισκεπτόμενος τη Λευκωσία, ο κ. Μητσοτάκης πληροφορήθηκε από τον τότε υπουργό Εξωτερικών (και νυν Πρόεδρο) Νίκο Χριστοδουλίδη ότι επίκειται η υπογραφή συμφωνίας Τουρκίας - Λιβύης και του απάντησε ότι θα αναλάβει διεθνείς πρωτοβουλίες προς αποτροπή της. Ακολούθησε, ως γνωστόν, τρίμηνη απραξία του πρωθυπουργού μέχρι που, στις αρχές Νοεμβρίου 2019, υπήρξε και επείγον μήνυμα από το Κάιρο προς την Αθήνα για συντονισμένη δράση. Δυστυχώς, αντί ο κ. Μητσοτάκης να κινηθεί έστω και την τελευταία στιγμή, προτίμησε να αναχωρήσει για ιδιωτικό ταξίδι μετά θεαμάτων (αγώνας Τσιτσιπά - Φέντερερ) στο Λονδίνο. Η πρόσθετη τραγική διάσταση είναι ότι, όπως τότε τόνιζε βουλευτής της Ν.Δ. συνδεόμενος με το Μαξίμου, ο κ. Μητσοτάκης ήταν ακλόνητα πεπεισμένος ότι ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν θα προχωρούσε στη συμφωνία για τις θαλάσσιες ζώνες με τη Λιβύη αν τα προηγούμενα χρόνια δεν είχε εγκαινιαστεί το ερευνητικό πρόγραμμα υδρογονανθράκων της Κύπρου. Λες και δεν είχε παρέμβει η Τουρκία στην κρίση της Λιβύης, βάσει ευρύτερου σχεδίου της, ήδη από τον Ιούλιο του 2011!
Δεύτερον, τον Ιούλιο του 2020, ο Ελληνας πρωθυπουργός υποδέχεται τον Κύπριο Πρόεδρο στην Αθήνα και τον ενημερώνει για τα διαμειφθέντα κατά τη μυστική συνάντηση των διπλωματικών συμβούλων Ελένης Σουρανή και Ιμπαχίμ Καλίν υπό τον Γερμανό ομόλογό τους Γ. Χέκερ. Η συμβουλή του κ. Μητσοτάκη ήταν να συναντήσει και ένας Κύπριος απεσταλμένος το δεξί χέρι του Ερντογάν, όσο το δυνατόν συντομότερα. Λέγεται ότι ο κ. Αναστασιάδης, με βάση τις πολύ καλύτερες επαφές του στο Βερολίνο, απλώς μειδίασε και μιμήθηκε το φλεγματικό χιούμορ του αείμνηστου Γλαύκου Κληρίδη κατά το υπόλοιπο της συζήτησης στο Μαξίμου.
Τρίτον, τον Φεβρουάριο του 2021, ο κ. Μητσοτάκης μεταβαίνει στη Λευκωσία, η οποία προσπαθούσε να εξασφαλίσει μία σημαντική απόφαση (αν όχι μηχανισμό κυρώσεων, κάτι παρόμοιο) κατά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του επόμενου μήνα. Σε αντίθεση προς το ρεαλιστικό κυπριακό σχέδιο και το παραγωγικό άγχος να αξιοποιηθεί η -σπανιότατη- αντιτουρκική συγκυρία στις Βρυξέλλες, ο πρωθυπουργός κρίνει (και πείθει τη Λευκωσία) ότι θα ήταν προτιμότερη η μετάθεση του ζητήματος, αντί του Μαρτίου, στη σύνοδο κορυφής του Ιουνίου. Κατά το σκεπτικό του, θα έπρεπε πρώτα να πραγματοποιηθούν οι διερευνητικές επαφές Ελλάδας - Τουρκίας και κάποια συνάντηση για το Κυπριακό (πράγματι, συνεκλήθη άτυπη πενταμερής διάσκεψη στη Γενεύη τον Απρίλιο). Ωστόσο, το αποτέλεσμα ήταν εντελώς αντίθετο απ’ ό,τι ανέμενε ο κ. Μητσοτάκης. Η απάντηση της Ε.Ε., τον Ιούνιο του 2021, ήταν ότι δεν υπάρχει λόγος νέων αποφάσεων, καθώς η Αγκυρα δείχνει καλή πίστη, μιλώντας με την Αθήνα και τη Λευκωσία. Και, ασφαλώς, η τουρκική πλευρά, αφού πέτυχε να καλύψει τα νώτα της στις Βρυξέλλες, διέκοψε λίγο μετά τις διερευνητικές και στήριξε την αδιαλλαξία των Τουρκοκυπρίων.
Τέταρτον, τον Ιούνιο του 2022, συγκαλείται, στην κυπριακή πρωτεύουσα, ειδική σύσκεψη για το πρόγραμμα υδρογονανθράκων. Κατά τη διάρκειά της, ο κ. Μητσοτάκης υποβαθμίζει -μέχρι σημείου συρρίκνωσης- τη φιλοδοξία της Κύπρου να αποκτήσει ζωτικό ρόλο στη μεταφορά φυσικού αερίου από το Ισραήλ και την Αίγυπτο προς την Ε.Ε. Προς ενίσχυση της επιχειρηματολογίας του, ο πρωθυπουργός επιστρατεύει και τον διευθύνοντα σύμβουλο της Energean Μάθιο Ρήγα, ο οποίος συμμετέχει σε τμήμα της σύσκεψης. Αν και η παρουσία ενός ιδιώτη σε συνάντηση κυβερνητικών αντιπροσωπιών είναι αδόκιμη, το γεγονός είναι ότι οι εκτιμήσεις του κ. Ρήγα, ειδικά επί μίας πιθανής συμφωνίας Ισραήλ - Λιβάνου για τις θαλάσσιες ζώνες, αποδείχθηκαν επιτυχείς μέσα σε τέσσερις μήνες. Από την πλευρά του, ο κ. Μητσοτάκης προέβη αργότερα σε παρέμβαση προς ξένη κυβέρνηση με σκοπό την προστασία δικαιωμάτων της Energean, η οποία -αν και εταιρία εισηγμένη στο χρηματιστήριο του Λονδίνου και ελεγχόμενη από ξένους επενδυτές- είναι και ελληνικών συμφερόντων.
Ασφαλώς, το πρόβλημα για το πρόγραμμα υδρογονανθράκων της Κύπρου δεν είναι μόνον οι επιπτώσεις των λαθών του κ. Μητσοτάκη, αλλά οι εξελίξεις των επόμενων μηνών με τις πιθανές γεωτρήσεις στα οικόπεδα 4 και 6 των ερευνών και την αντίδραση της Τουρκίας. Οι συνομιλίες του κ. Χριστοδουλίδη στο Μέγαρο Μαξίμου, στις 13 Μαρτίου, έδωσαν την εικόνα στάσης αναμονής εν όψει των εκλογών στην Τουρκία και των πιθανών παράλληλων εξελίξεων στις σχέσεις Αθήνας - Αγκυρας που θα επηρεάσουν και την τακτική της Λευκωσίας.
*Εκδότης του περιοδικού «Αμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη. Δημοσιεύτηκε στη «Δημοκρατία» (05/04/23) και newsbreak.gr υπό τον τίτλο "Τέσσερα χρόνια λαθών Μητσοτάκη στην Κύπρο"
