Η πρόταση για αγωγό από το ισραηλινό πεδίο «Λεβιάθαν» προς Τουρκία φαίνεται πιο ελκυστική τώρα. Οι σχετικές συζητήσεις έγιναν κυρίως σε πολιτικό επίπεδο. Δεν είναι σαφές αν οι τεχνικές εργασίες έχουν προχωρήσει αρκετά.
ΝΙΚΟΣ ΤΣΑΦΟΣ
13.03.2022
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει προκαλέσει ανατροπές στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Το να συνεχίσουμε να βασιζόμαστε στη ρωσική ενέργεια δεν είναι πλέον αποδεκτό, ακόμη και αν η σχέση αυτή δεν μπορεί να διακοπεί εν μια νυκτί. Καθώς η Ευρώπη αναζητά εναλλακτικούς προμηθευτές, η Ανατολική Μεσόγειος αποκτά νέα στρατηγική σημασία. Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, προτάσεις που έχουν «παγώσει» για χρόνια μπορούν ξαφνικά να προχωρήσουν ταχύτατα. Θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο και τώρα;
Ως απάντηση στον πόλεμο της Ρωσίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέλει να μειώσει την εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Ενα στοιχείο του σχεδίου είναι η μείωση της συνολικής ζήτησης φυσικού αερίου, κάτι το οποίο θα φέρει αποτέλεσμα το 2030, αλλά όχι το 2022. Ενα άλλο στοιχείο είναι η εξασφάλιση μη ρωσικών αποθεμάτων. Το 2022, λέει η Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Ενωση θα πρέπει να προσπαθήσει να εισαγάγει επιπλέον 60 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, αντισταθμίζοντας έτσι τις εισαγωγές 155 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων από τη Ρωσία το 2021. Πρόκειται για ένα άνοιγμα για τους προμηθευτές.
Είναι δύσκολο να ενισχυθούν άμεσα οι προμήθειες από την Ανατολική Μεσόγειο. Ο μόνος τρόπος για να φθάσουν στην Ευρώπη είναι μέσω των εγκαταστάσεων υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στην Αίγυπτο. [iEpikaira: Όπως ακριβώς αποτυπώνεται στο χάρτη Μπάιντεν ΕΔΩ!] Θα μπορούσε να εξαχθεί επιπλέον φυσικό αέριο εάν η Αίγυπτος και το Ισραήλ μπορέσουν να αντλήσουν περισσότερο από τα υπάρχοντα κοιτάσματα, ιδίως μετά την αναβάθμιση του αγωγού που θα επιτρέψει αυξημένες εξαγωγές από το Ισραήλ προς την Αίγυπτο το 2023. Ομως το πραγματικό ερώτημα είναι αν η κρίση θα επιτρέψει νέα έργα.
Θα μπορούσαν να απελευθερωθούν αρκετοί πόροι στην Ανατολική Μεσόγειο. Στο Ισραήλ, το πεδίο «Λεβιάθαν» θα μπορούσε να διπλασιάσει τη δυναμικότητά του. Στην Κύπρο, το πεδίο «Αφροδίτη» παραμένει αναξιοποίητο, και δύο ανακαλύψεις κοιτασμάτων, ο «Γλαύκος» και η «Καλυψώ», απαιτούν περισσότερες γεωτρήσεις για να επιβεβαιωθεί η διαθεσιμότητα των πόρων τους. Υπάρχουν, με άλλα λόγια, εντοπισμένοι δυνητικοί πόροι που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν υπό τις κατάλληλες συνθήκες.
Η κρίση φέρνει ευκαιρίες, αλλά η αίσθηση του επείγοντος δεν συνεπάγεται ότι όλες οι επιλογές είναι ισάξιες. Η επιτυχία εξαρτάται από τρεις παράγοντες. Πρώτον, μια πρόταση πρέπει να είναι τεχνικά ώριμη. Χρειάζεται προετοιμασία για να πραγματοποιηθεί ένα μεγάλο έργο. Δεύτερον, είναι απαραίτητη η πολιτική υποστήριξη. Οι τιμές του φυσικού αερίου είναι υψηλές, όμως όλοι κατανοούν ότι οι σημερινές τιμές δεν είναι βιώσιμες. Θα χρειαστεί δημόσια χρηματοδότηση. Και τρίτον, τα εμπόδια ενός έργου θα πρέπει να μπορούν να ξεπεραστούν – η πολιτική σκοπιμότητα μπορεί να λύσει ορισμένα προβλήματα, όχι όμως όλα.
Υπάρχει η δυνατότητα της ιεράρχησης των εκβάσεων. Η αποστολή φυσικού αερίου από την «Αφροδίτη» στην Αίγυπτο είναι η πιο ώριμη τεχνικά και εμπορικά πρόταση. Εάν η Ευρώπη χαλαρώσει τους περιορισμούς της στη χρηματοδότηση των ορυκτών καυσίμων, το αέριο αυτό θα μπορούσε να βρίσκεται στην Ευρώπη σε λίγα χρόνια. Για την πρόταση αυτή πρέπει να βρεθεί λύση όσον αφορά τον τρόπο κατανομής των εσόδων εντός της Κύπρου – πράγμα όχι απλό. Επίσης, η υλοποίηση αυτής της ιδέας πρέπει να είναι συμβατή με την ευρωπαϊκή ατζέντα για το κλίμα. Θα είναι απαραίτητο να αποδειχθεί αυτό στις Βρυξέλλες για να υπάρξει υποστήριξη.
Ο αγωγός EastMed εξακολουθεί να συναντά πολλά εμπόδια. Χαίρει πολιτικής υποστήριξης, αλλά δυσκολεύεται να σημειώσει εμπορική και τεχνική πρόοδο. [iEpikaira: Άρα αντίθετος στον EastMed που δεν αποτυπώνεται στο χάρτη Μπάιντεν, όπως άλλωστε είναι και ο Χόκσταϊν.]
Η πρόταση για την κατασκευή μιας πλωτής μονάδας υγροποιημένου φυσικού αερίου στο πεδίο «Λεβιάθαν» στο Ισραήλ θα μπορούσε επίσης να ενισχυθεί, αν και δεν είναι σαφές εάν θα υπάρξει δημόσια υποστήριξη γι’ αυτό. Εστω κι έτσι, το «Λεβιάθαν» θα έχει περισσότερο φυσικό αέριο να διαθέσει. Αργά ή γρήγορα, το πεδίο «Λεβιάθαν» θα επανεξετάσει τις επιλογές όσον αφορά τους αγωγούς.
Η πρόταση για αγωγό προς την Τουρκία φαίνεται πιο ελκυστική τώρα απ’ ό,τι στο παρελθόν. Αλλά οι συζητήσεις για τον αγωγό αυτόν έγιναν κυρίως σε πολιτικό επίπεδο. [iEpikaira: Όπως αποτυπώνεται στο χάρτη Μπάιντεν και επιβεβαιώνει ο Χόκσταϊν ΕΔΩ και ΕΔΩ!] Δεν είναι σαφές αν οι τεχνικές εργασίες έχουν προχωρήσει αρκετά ώστε το έργο να εξελιχθεί γρήγορα. Οι ενεργειακές προτεραιότητες της Τουρκίας βρίσκονται επίσης σε εξέλιξη. Η χώρα ήθελε αυτόν τον αγωγό, αλλά θα κάνει θυσίες για να τον υλοποιήσει; Τα άλλα κόμματα θα συνεργαστούν ή θα αντιταχθούν στον αγωγό; Είναι έτοιμο το Ισραήλ για μια συμφωνία με την Τουρκία; Το έργο αυτό παραμένει αρκετά περίπλοκο.
Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για τον αγωγό EastMed. Εξακολουθεί να συναντά πολλά εμπόδια. Ο αγωγός χαίρει πολιτικής υποστήριξης, αλλά δυσκολεύεται να σημειώσει εμπορική και τεχνική πρόοδο. Δεν πρόκειται για ένα έργο έτοιμο να προχωρήσει. Είναι επίσης μια μεγαλύτερη, πολυετής δέσμευση για την Ευρώπη και δυσκολότερο να ευθυγραμμιστεί με την ατζέντα της για το κλίμα, τουλάχιστον χωρίς σχέδιο για το πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί ο αγωγός αυτός με την πάροδο του χρόνου. Οι πιθανότητες του έργου έχουν ελαφρώς βελτιωθεί. Αλλά η επιτυχία του εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά αβέβαιη.
Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία ανακατεύει την τράπουλα της ενέργειας. Η Ανατολική Μεσόγειος θα μπορούσε να βοηθήσει την Ευρώπη. Ωστόσο, η περιοχή μπορεί να συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια μόνο αν επικεντρωθεί σε τεχνικά ώριμα έργα, όπου η πολιτική σκοπιμότητα μπορεί να λύσει μακροχρόνια αδιέξοδα, και όπου οι επιταγές της ενεργειακής ασφάλειας μπορούν να ευθυγραμμιστούν με τους μακροπρόθεσμους στόχους της μείωσης εκπομπών αερίου. Ελάχιστες είναι οι ιδέες που ανταποκρίνονται σε αυτές τις παραμέτρους. Σήμερα οι προοπτικές τους μοιάζουν καλύτερες από ό,τι πριν από ένα μήνα. Πρέπει όμως να γίνει ακόμη αρκετή δουλειά.
[iEpikaira: Είναι τυχαίο ότι οι θέσεις του για την ενεργειακό πλούτο της Αν. Μεσογείου είναι αποτυπωμένες στο γνωστό χάρτη Μπάιντεν και ταυτόχρονα συμπίπτουν σχεδόν πλήρως με του Χόκσταϊν; Περισσότερα ΕΔΩ!]
* Ο κ. Νίκος Τσάφος (@ntsafos) είναι κάτοχος της έδρας James R. Schlesinger για την Ενέργεια και τη Γεωπολιτική στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS) στην Ουάσιγκτον. kathimerini.gr
