Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς
Ο πόλεμος προφανώς έχει αλλάξει πολύ από το 1912, όταν ο Ναύαρχος Κουντουριώτης έγραψε χρυσές ιστορίες δόξας ηγούμενος από το θωρηκτό Αβέρωφ τις επιχειρήσεις του Ελληνικού Στόλου, με σκοπό τον έλεγχο των θαλασσών και την απελευθέρωση του Αιγαίου, κατατροπώνοντας τον Οθωμανικό στόλο. Σήμερα υπάρχουν καινοτομίες στα οπλικά συστήματα και στην τεχνολογία των αμυντικών συστημάτων που τότε δεν είχε δει ο Κουντουριώτης. Πολλά άλλαξαν. Και όμως, τίποτα δεν είναι διαφορετικό στον πόλεμο.
Οι θεμελιώδεις αλήθειες που διέπουν την τέχνη του πολέμου παραμένουν αμετάβλητες, όπως ακριβώς οι αρχές της μηχανικής διέπουν πάντα την αρχιτεκτονική, ανεξάρτητα από το αν κάποιος χτίζει με ξύλο, πέτρα, μάρμαρο, σίδερο ή οπλισμένο σκυρόδεμα. Όπως οι αρχές της αρμονίας διέπουν τη μουσική ανεξάρτητα από το είδος. Συνεπώς, είναι ακόμη απαραίτητο να εφαρμόζονται οι αρχές του πολέμου.
Οι Ελληνικές ένοπλες δυνάμεις (ΕΔ) τείνουν να συμφωνήσουν, επιβεβαιώνοντας τον Κουντουριώτη ότι στην πραγματικότητα υπάρχουν αρχές πολέμου και συνεχίζουν να κατοχυρώνουν την πολεμική σχεδίαση. Τοποθετούν τις αρχές που εφάρμοσε ο Κουντουριώτης στο επίκεντρο του στρατιωτικού δόγματος , ή μάλλον στο αποκορύφωμα της «ιεραρχίας των κανόνων». Πιο συγκεκριμένα, οι Ελληνικές ΕΔ, εκτιμάται ότι αναγνωρίζουν σήμερα πέντε ανυπέρβλητες αρχές πολέμου. Την ελευθερία δράσης, την οικονομία δυνάμεων, την συγκέντρωση προσπαθειών, την δημιουργία αβεβαιότητας στον αντίπαλο και τον αιφνιδιασμό.
Η δημιουργία αβεβαιότητας στον αντίπαλο είναι απλά κάτι που πρέπει να καλλιεργήσει κανείς μεταξύ των αντιπάλων του. Η αβεβαιότητα για το τι κάνει και τι θα κάνει, πού, πότε και γιατί. Θα το καλούσα ως “Επιχείρηση Αστραπόμβροντο”, που προέρχεται από τις λέξεις αστραπή και βροντή, που σημαίνει ένα ξαφνικό αναστατωμένο σοκ. Στην πραγματικότητα, ισοδυναμεί με μια αναδιατύπωση της αρχής της στρατηγικής του αιφνιδιασμού. Η αρχή αυτού που αναφέρω ως αστραπόμβροντο έχει ως στόχο να μην καταστρέφει τα πάντα, τα οποία είναι χωρίς ενδιαφέρον σε μια οποιαδήποτε σύγκρουση, αλλά να διακόψει τον ρυθμό ή τους ρυθμούς του άλλου στις ποικίλες δραστηριότητές του, με τέτοιο τρόπο ώστε να μην τον τραβήξει πάνω του αλλά να τον διατηρεί ένα βήμα πίσω από τη δράση. Για να γίνει αυτό, πρέπει να χτυπήσει τη σωστή στιγμή (χρόνος), ακριβώς στο σωστό μέρος (τόπος), όπου το αποτέλεσμα θα ήταν να εμποδίσει την προσπάθεια του εχθρού να ανακτήσει το όποιο πλεονέκτημα ή να αποκαταστήσει τη συνοχή του.
Agence Rol – Bibliothèque nationale de France
Admiral Pavlos Kountouriotis and the crew of his flagship, Averof, during the First Balkan War, 1912
Πολλοί πιστεύουν ότι, οι νέες τεχνολογίες, οι νέες μορφές συγκρούσεων και οι νέες πραγματικές συνθήκες, όπως τα νέα πολιτικά τοπία, ο ρόλος των μέσων μαζικής ενημέρωσης και το πολύ μικρότερο μέγεθος των στρατιωτικών δυνάμεων, είχε αλλάξει ή θα αλλάξει στο άμεσο μέλλον τον πόλεμο τόσο σημαντικά ώστε να καταστήσει τις αρχές που εφάρμοσε ο Κουντουριώτης, στις ναυμαχίες της Έλλης και Λήμνου, τελικά άχρηστες. Στην ουσία, εκτιμάται ότι η απάντηση σε αυτή τη σκέψη είναι αρνητική, αν και σήμερα αλλά και στο εγγύς μέλλον θα πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο εφαρμογής των αρχών που εφήρμοσε ο Κουντουριώτης, ως Αρχηγός Στόλου. Σε κάποιο βαθμό, οι παλιοί όροι σημαίνουν διαφορετικά πράγματα ή υπονοούν διαφορετικούς τρόπους δράσης. Η ελευθερία δράσης, για παράδειγμα, απαιτεί τώρα πρόσβαση σε πληροφορίες και προστασία δικτύων πληροφοριών. Απαιτεί επίσης πολιτική νομιμοποίηση, ειδικά επειδή συχνά η κοινή γνώμη στο εσωτερικό περιορίζει τις επιλογές των διοικητών και περιορίζει την ελευθερία δράσης τους. Πράγματι, η πολιτική ζυγίζει πολύ περισσότερο τις στρατιωτικές επιχειρήσεις τώρα από ό, τι στην εποχή του Κουντουριώτη. Επίσης, οι σύγχρονες δυνάμεις είναι μικρότερες και πιο πιθανό να διασκορπιστούν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό, τι είχε κατά νου ο Κουντουριώτης, δίνοντας νέα σημασία στην οικονομία των δυνάμεων και στη συγκέντρωση των προσπαθειών. Τα δίκτυα πληροφοριών μπορούν να διευκολύνουν και τις δύο αρχές, αν και θα αμφισβητήσουν τις πρακτικές διοίκησης και ελέγχου, ενώ θα αντιμετωπίσουν επίσης μια πιθανή ευπάθεια και τρωτότητα που δίνει νέα σημασία στην οικονομία των μέσων και στη συγκέντρωση των προσπαθειών. Οι νέες προοπτικές στις τακτικές είναι το πιο σημαντικό όραμα για το πώς η δικτυακή τεχνολογία θα επηρεάσει τις πολεμικές επιχειρήσεις. Η συγκέντρωση των προσπαθειών πρέπει επίσης να λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι συχνότερα οι στρατιωτικές επιχειρήσεις διεξάγονται από συνασπισμούς. Έτσι οι πρόσφατες εξελίξεις υποχρεώνουν στην υιοθέτηση επικαιροποίησης των αρχών, ώστε να υπάρξει ευκινησία, κατανόηση, αναλογικότητα και ανθεκτικότητα.
Εν κατακλείδι ο στρατηγικός αιφνιδιασμός και η αποφασιστική επίθεση σχετίζονται στενά, ως αρχές του πολέμου. Αν και συχνά αναφερόμαστε για την ανάγκη των αποφασιστικών μαχών με γλώσσα που προκαλεί τη φυσική καταστροφή των στρατών του αντιπάλου, πραγματικά το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο να επιβάλουμε στον εχθρό ένα ψυχολογικό αποτέλεσμα που θα είναι ανάλογο με το αποτέλεσμα που προκαλείται ιδανικά από έναν αιφνιδιασμό. Δηλαδή, ένας συνδυασμός τρόμου και παράλυσης. Δεν χρειάζεται να ισοπεδώσεις τον εχθρό. Δεν χρειάζεται καν να τον αιφνιδιάσεις κυριολεκτικά. Πρέπει μόνο να αναγκάσουμε τον εχθρό να αισθάνεται αδύναμος με τρόπο ανάλογο με το να αιφνιδιάζεται. Αυτό είχε πετύχει ο Ναύαρχος Κουντουριώτης.
Πηγή: *Ο Υποναύαρχος ε.α. Δημήτριος Τσαϊλάς είναι Senior Researcher of Strategy International και Member of Institute for National and international Security geopolitics.iisca.eu
