ΕΠΙΚΑΙΡΟΣ 
Οι βρετανικές βάσεις στην Κύπρο εξυπηρετούσαν και εξυπηρετούν καθαρά το ΝΑΤΟ. Αυτό αντιβαίνει και παραβιάζει τη συμφωνία και πρόνοιες της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης. Όμως οι Βρετανοί, επειδή η Κύπρος δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ και επειδή οι εκάστοτε κυπριακές κυβερνήσεις, κάθε φορά που προκύπτει θέμα, αρνούνται έντονα μέχρι σήμερα ότι οι βρετανικές βάσεις έχουν σχέση με το ΝΑΤΟ, υπήρξαν πολύ προσεκτικοί να μην αναφέρουν ότι ορισμένες διευκολύνσεις στο νησί τις διαχειρίζονται για λογαριασμό του ΝΑΤΟ.
Ομολογία
Τα δύο πιο κάτω αποσπάσματα από έγγραφα του Υπ. Άμυνας ξεκαθαρίζουν οριστικά πια την αλήθεια, σε σχέση με το επίμαχο θέμα της παρουσίας του ΝΑΤΟ στην Κύπρο. Όταν, λοιπόν, το περιφερειακό Αρχηγείο του ΝΑΤΟ (COS AFSOUTH) ζήτησε τη χρήση των βάσεων για λογαριασμό χωρών-μελών του ΝΑΤΟ, οι επικεφαλής του Υπ. Άμυνας για το Κυπριακό έδωσαν τις πιο κάτω οδηγίες, ως προς το πώς να απαντηθεί το αίτημα του ΝΑΤΟ.
Έγγραφο του Υπ. Άμυνας, με τίτλο «Η χρήση των περιοχών των κυρίαρχων βάσεων από το ΝΑΤΟ», ημερομηνίας 18 Οκτωβρίου 1977, έγραφε:
«…Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, που δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ, αρνείται έντονα κάθε εισήγηση ότι οι βρετανικές κυρίαρχες βάσεις είναι βάσεις του ΝΑΤΟ. Γι’ αυτόν το λόγο είμαστε προσεκτικοί ποτέ να μην αναφέρουμε ότι ορισμένες από τις διευκολύνσεις (στο νησί) χρησιμοποιούνται από ‘μάς για λογαριασμό του ΝΑΤΟ.
Το να επιτρέψουμε τη χρήση των βρετανικών κυρίαρχων βάσεων από άλλες χώρες μέλη του ΝΑΤΟ θα χρειάζεται την επαναδιαπραγμάτευση της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης του 1960, η οποία μαζί με την Ανταλλαγή των Επιστολών, καθόρισαν ότι οι β.κ.βάσεις και οι καθορισμένες περιοχές (retained sites) που χρησιμοποιούμε είναι για συγκεκριμένη χρήση από την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου.
Αυτές οι συμφωνίες υπογράφτηκαν από την κυβέρνηση της Α. Μεγαλειότητος, τις κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας, και τους ηγέτες των κοινοτήτων των Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων εκ μέρους της Δημοκρατίας της Κύπρου. Θα εκτιμάτε ότι οι σχέσεις μεταξύ ορισμένων που έχουν συν-υπογράψει τις Συνθήκες είναι τέτοιες, που δεν θα θέλαμε να αποπειραθούμε να επαναδιαπραγματευθούμε τους όρους της Συνθήκης αυτή τη στιγμή. Παρ’ όλον ότι οι β.κ.βάσεις είναι κυρίαρχη περιοχή, θα ήταν αδιανόητο να αγνοήσουμε τους όρους της Συνθήκης και να επιτρέψουμε στο ΝΑΤΟ να χρησιμοποιεί τις β.κ.βάσεις, καθώς στην πρακτική θα ήταν δύσκολο να τις χρησιμοποιούμε δίχως την καλή θέση της κυπριακής κυβέρνησης ή του τοπικού πληθυσμού.
Εν πάση περιπτώσει, δεν πρέπει να ξεχνιέται ότι αυτή ταύτη η παρουσία μας στην Κύπρο είναι κύριος παράγων, που προσφέρει σταθερότητα στη νότια πτέρυγα του ΝΑΤΟ.
Αν βοηθά, έχετε άδεια να χρησιμοποιείτε το λεκτικό της πιο κάτω δήλωσης:
5. «Η Συνθήκη Εγκαθίδρυσης του 1960 παραχώρησε κυριαρχικά δικαιώματα για τις βρετανικές κυρίαρχες βάσεις και καθορισμένες περιοχές (retained sites) στην Κύπρο της κυβέρνησης της Α.Μεγαλειότητος για συγκεκριμένη χρήση του Ηνωμένου Βασιλείου. Συμφωνία για αλλαγή των όρων της Συνθήκης για χρήση από τρίτο μέρος, όπως το ΝΑΤΟ, θα πρέπει να δοθεί από τις κυβερνήσεις των Κύπρου, Ελλάδας, Τουρκίας και Η.Β. Θα χρειαστεί επίσης η διαβούλευση και με άλλες χώρες-μέλη της Συμμαχίας».
Ένα μήνα αργότερα υπήρξε αντίδραση προς το λεκτικό της πιο πάνω παραγράφου από άλλον, ανώτερο αξιωματούχο της Αεροπορίας. Αναφερόμενος σ΄αυτήν με έγγραφο/ενημέρωση προς διάφορα τμήματα του Υπ. Άμυνας, ημερ. 17 Νοεμβρίου 1977, ο Wing Commander N. J. G. Hodnett ζητούσε διόρθωση του λεκτικού, αποκαλύπτοντας ακόμα περισσότερα:
«Παρ’ όλον ότι συμφωνώ απόλυτα με το λεκτικό που εγκρίθηκε για χρήση στην παράγραφο 5, πιστεύω ότι στις μετέπειτα παραγράφους πρέπει να δώσετε στο περιφερειακό Αρχηγείο του ΝΑΤΟ (COS AFSOUTH) ακόμα λίγες πληροφορίες για τις δραστηριότητές μας στην Κύπρο.
Καθώς γνωρίζετε, το ραντάρ στο Τρόοδος χρηματοδοτείτο εν μέρει από το ΝΑΤΟ, όπως ήσαν και οι εγκαταστάσεις στο Ακρωτήρι Γκρέκο, μέσω του οποίου αμυντικές πληροφορίες από το Τρόοδος μετεφέροντο στο σύστημα του ΝΑΤΟ στην Τουρκία. Επομένως, εισηγούμαι να ξαναγραφτεί η παράγραφος ως εξής:
«Αξίζει να σημειωθεί ότι η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει από καιρό εις καιρό (για πολιτικούς λόγους) έντονα αρνηθεί οποιαδήποτε εισήγηση ότι οι β.κ.βάσεις είναι βάσεις του ΝΑΤΟ. Γι’ αυτόν το λόγο πάντοτε είμαστε προσεκτικοί να μην αναφερόμαστε στη χορήγηση από το ΝΑΤΟ και τις δραστηριότητες κάποιων μονάδων στο νησί».
Το περιφερειακό Αρχηγείο του ΝΑΤΟ (COS AFSOUTH) αναμφίβολα γνωρίζει ότι συμφωνήσαμε στη χρήση του Ακρωτηρίου από αεροπλάνα τριών χωρών-μελών του ΝΑΤΟ τον περασμένο χρόνο – των ΗΠΑ, Καναδά και Νορβηγίας. Η χρήση των δύο τελευταίων υπήρξε αποκλειστικά για υποστήριξη της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Πιστεύω, λοιπόν, ότι πρέπει να αναγνωριστεί ότι επιτρέπουμε αεροπλάνα από χώρες του ΝΑΤΟ να χρησιμοποιούν το Ακρωτήρι, όταν οι περιστάσεις δεν δημιουργούν πολιτικές ευαισθησίες….».
«Η παρουσία μας εδώ είναι παρουσία για το ΝΑΤΟ»
Στις 15 Ιουνίου 1978, ο Major General W. R. Taylor, Διοικητής των βρετανικών δυνάμεων στην Κύπρο (ο οποίος είχε πρόσφατα μετατεθεί στην Κύπρο), με επιστολή του προς τον Αρχηγό Επιτελείου στο Υπ. Άμυνας στο Λονδίνο, Marshal Sir Neil Cameron, επιβεβαιώνει την παρουσία του ΝΑΤΟ στο νησί και αποκαλύπτει ότι αρχές του 1978 είχαν γίνει κρίσιμες συζητήσεις για το μέλλον της Κύπρου στο Λονδίνο. Υπονοεί ότι τότε κάπου είχαν πέσει έξω στους υπολογισμούς τους.
Ο κατασκοπευτικός ρόλος των εγκαταστάσεων στον Άγιο Νικόλαο
Ο Διοικητής των βρετανικών δυνάμεων σημειώνει ότι τις κρίσιμες μέρες αρχές του χρόνου, όταν συζητούσαν το μέλλον της Κύπρου στο Λονδίνο, οι ίδιοι δεν ήσαν αρκετά ενημερωμένοι, όπως ανακάλυψε με την κάθοδό του στο νησί, πόσω μάλλον οι υφυπουργοί και υπουργοί. Οι oποίοι σίγουρα δεν γνωρίζουν τι πράγματι υπάρχει στην Κύπρο σε σχέση με την περισυλλογή μυστικών πληροφοριών και υπογραμμίζει ότι είναι αυτές οι λεπτομέρειες που θα αποφασίσουν το θέμα της παραμονής τους στην Κύπρο, και την πιθανότητα μετακίνησης της βάσης της Δεκέλειας εντός προβλεπτού χρονοδιαγράμματος. Στη συνέχεια γράφει υπογραμμίζοντας:
«Δεύτερον, η παρουσία μας στην Κύπρο είναι παρουσία για το ΝΑΤΟ, οτιδήποτε και να διαλέγουμε να λέμε στην Αμυντική Έκθεση κάθε Φεβρουάριο, ή ότιδήποτε δεν είναι πολιτικά σωστό να παραδεχθούμε στην κυπριακή κυβέρνηση και τον τοπικό Τύπο. Αυτά τα πολύ ευαίσθητα και μοναδικά συστήματα περισυλλογής πληροφοριών (που ανέφερα πιο πάνω) έχουν έναν κύριο ρόλο – ονομαστικώς να πληροφορούν εμάς και τους Αμερικανούς για τους εχθρούς του ΝΑΤΟ, και μόνο σε δεύτερο ρόλο του ΣΕΝΤΟ και τον τρίτο κόσμο της περιοχής. Το είδος ορισμένων άκρως εμπιστευτικών ΝΑΤΟϊκών πληροφοριών, η συγκεκριμένα αξία τους για τις ΗΠΑ και εμάς αποκλειστικά εντός του ΝΑΤΟ, η γεωγραφική θέση της Κύπρου και η ίδια η πραγματική σταθερότητα που προσφέρουν οι βάσεις σε μια νήσο τόσο σημαντικά τοποθετημένη στη νότια πτέρυγα του ΝΑΤΟ, όλα αυτά μαζί κάνουν τη βρετανική παρουσία μας εδώ όχι μικρής σημασίας για το ΝΑΤΟ. Γι΄ αυτό η πεποίθησή μου είναι όπως το Υπ. Άμυνας παύσει να ταξινομεί την Κύπρο ως προτεραιότητα 2 μεταξύ της Belize και του Brunei, ως αποικιακές κατάλοιπες υποχρεώσεις και στα έγγραφα πολιτικής του Υπ. Άμυνας η Κύπρος, απ’ εδώ κι εμπρός, να θεωρείται τουλάχιστον ως προτεραιότητα 1 ½ – σίγουρα του ΝΑΤΟ, αν και δεν είναι μέρος της κύριας Κεντρικής Περιοχής ή των Ανατολικών Ατλαντικών Επιχειρήσεων…».
* Η Φανούλα Αργυρού είναι ερευνήτρια – δημοσιογράφος, πρόσφυγας από την κατεχόμενη Λευκωσία και ζει στο Λονδίνο. Είναι συγγραφέας, μεταξύ άλλων, των βιβλίων “Από την Ένωση στην Κατοχή” και “Top Secret: Η βρετανική κηδεμόνευση του Κυπριακού” (εκδόσεις Γερμανός, 2004).
Πηγή: Σημερινή Κύπρου efylakas
