Του Αθανασίου Πλατιά*
Μια τρίτη διπλωματική επιλογή είναι η αναζήτηση λύσεων μέσω περιφερειακών σχημάτων –όπως μια συνδιάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο– ή μέσω της επιβολής μιας «διευθέτησης» από την ηγεμονική δύναμη της περιοχής, τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν διαθέτει μηχανισμούς ηγεμονικής επιβολής «λύσεων» -ούτε η Τουρκία αποδέχεται ευρωπαϊκή διαμεσολάβηση, θεωρώντας την εκ προοιμίου ευνοϊκή για την Αθήνα.
Πρόσφατα ο Έλληνας πρωθυπουργός πρότεινε τη σύγκληση Συνδιάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο, με τη συμμετοχή πέντε χωρών (Ελλάδας, Τουρκίας, Κύπρου, Αιγύπτου και Λιβύης) και πέντε θεματικές ενότητες: μετανάστευση, προστασία θαλάσσιου περιβάλλοντος, ενέργεια, οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών και πολιτική προστασία. Η πρόταση «5×5» φαίνεται καινοτόμος, όμως στην ουσία πρόκειται για «παλαιό κρασί σε νέο μπουκάλι.»
Η ιδέα μιας διάσκεψης των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου δεν είναι καινούργια. Πρώτος την είχε διατυπώσει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, προτείνοντας έναν «δίκαιο διαμοιρασμό του πλούτου της περιοχής». Η πρόταση εκείνη αποδείχθηκε «διπλωματική φωτοβολίδα», καθώς η Άγκυρα δεν έδωσε συνέχεια. Το 2020, εν μέσω της κρίσης που προκάλεσε το Oruc Reis έξω από το Καστελλόριζο, ο τότε πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ επανέφερε την ιδέα μιας Ευρωμεσογειακής Διάσκεψης , πάλι χωρίς αποτέλεσμα.
Η ελληνική επαναφορά της πρότασης δείχνει μεν την πρόθεση της Αθήνας να επιδιώξει την ειρηνική επίλυση των διαφορών, ωστόσο είναι απίθανο να ευδοκιμήσει. Η αποτυχία ελλοχεύει από την αρχή σε θέματα διαδικασίας. Η Τουρκία δεν θα δεχθεί τη συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας, την οποία δεν αναγνωρίζει, ή θα απαιτήσει τη συμμετοχή του ψευδοκράτους. Καμία από τις δύο εκδοχές δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από την Αθήνα.
Αλλά ακόμη κι αν με κάποιο «διπλωματικό θαύμα» ξεπεραστεί αυτό το εμπόδιο, η Άγκυρα θα οδηγήσει τη συζήτηση σε αδιέξοδο. Αρνείται συστηματικά να αποδεχθεί το Δίκαιο της Θάλασσας ως βάση για οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών. Και αν ακόμη παρακαμφθεί κι αυτό, θα θέσει θέματα «γκρίζων ζωνών» και κυριαρχίας ελληνικών νησιών – ακόμη και κατοικημένων. Κάθε διαπραγμάτευση υπό τέτοιους όρους είναι εκ προοιμίου καταδικασμένη.
Η τουρκική επιδίωξη
Η «διπλωματική μέθοδος» που επιδιώκει η Τουρκία είναι οι διμερείς διαπραγματεύσεις χωρίς νομικό πλαίσιο, με μοναδικό κριτήριο τον στρατιωτικό συσχετισμό ισχύος. Ο στρατηγικός της στόχος είναι σαφής: ο γεωπολιτικός ευνουχισμός της Ελλάδας και ο οικονομικός της μαρασμός, μέσα από τον αποκλεισμό της από την αξιοποίηση του υποθαλάσσιου ενεργειακού πλούτου της.
Εναλλακτικά η Τουρκία προσφέρει την λύση της συνδιαχείρισης και συνεκμετάλλευσης της ελληνικού υποθαλάσσιου πλούτου. Αυτό είναι το εκβιαστικό δίλημμα που αντιμετωπίζει η Αθήνα και δυστυχώς η πρόταση για Συνδιάσκεψη 5×5 στην Ανατολική Μεσόγειο δεν το λύνει.
Η Αθήνα έχει κάθε λόγο να επιδιώκει ειρηνική επίλυση και να προβάλλει πρωτοβουλίες διαλόγου. Όμως η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι καμία συνδιάσκεψη, καμία πολυμερής φόρμουλα, δεν μπορεί να υποκαταστήσει την αποτρεπτική ισχύ. Μόνο μια ισχυρή Ελλάδα θα μπορέσει να υπερασπιστεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα και να αναγκάσει την Τουρκία σε ειρηνική επίλυση των διαφορών.
*Ομότιμος καθηγητής Στρατηγικής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και Πρόεδρος στο Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων
Πηγή: Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ defence-point.gr
«Σκάκι» ή «πόκερ» στην Ανατολική Μεσόγειο: Τα «λευκά πιόνια» Μητσοτάκη και το σχήμα 5Χ5 στους MED9
Χρύσανθος Κοσελόγλου
Την πρωτοβουλία για συνάντηση των παράκτιων χωρών της περιοχής (Ελλάδας, Κύπρου, Αυγύπτου, Τουρκίας και Λιβύης) με στόχο την επίλυση των ανοιχτών ζητημάτων, όπως της οριοθέτησης ΑΟΖ, της συνδεσιμότητας και του μεταναστευτικού, φέρνει στην ατζέντα της Συνόδου MED9 σήμερα, Δευτέρα (20/10/25) ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
«Εγώ παίζω σκάκι και μ’αρέσει να έχω τα λευκά πιόνια γιατί θέλω να έχω την πρωτοβουλία των κινήσεων» είχε δηλώσει σε ανύποπτο χρόνο ο πρωθυπουργός, στα τέλη του περασμένου Ιουλίου.
Σκάκι ή πόκερ στην Ανατολική Μεσόγειο
Η Αθήνα επιχειρεί να πάρει των έλεγχο των κινήσεων στην ανατολική Μεσόγειο, αναλαμβάνοντας μία «εμπροσθοβαρή» πρωτοβουλία, στη σκιά της αυξανόμενης απευθείας επικοινωνίας Τραμπ - Ερντογάν, του ρευστού γεωπολιτικού τοπίου, των εντεινόμενων παρασκηνιακών κινήσεων των ΗΠΑ στην περιοχή και με το βλέμα στο «δυναμικό» τρόπο, με τον οποίο ο Αμερικανικός παράγοντας επεμβαίνει πλέον σε «ανοιχτά μέτωπα» στον πλανήτη όταν εξαντλείται η υπομονή του.
Η σύνοδος Κορυφής της MED9 πραγματοποιείται σήμερα στο Πορτορόζ της Σλοβενίας. Παρών στη Σύνοδο της MED9 θα είναι και ο βασιλιάς της Ιορδανίας, Abdullah II. Είναι η πρώτη συνάντηση ηγετών της Ε.Ε. λίγες μέρες μετά την υπογραφή της Συμφωνίας για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή στη Σύνοδο Κορυφής που πραγματοποιήθηκε στο Σαρμ Ελ Σέιχ της Αιγύπτου, καθώς και λίγο πριν τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 23 Οκτωβρίου στις Βρυξέλλες.
Ο κ. Μητσοτάκης αναμένεται να υπογραμμίσει τη σημασία της συνεργασίας των ευρωπαϊκών χωρών της Μεσογείου σε προκλήσεις, όπως η κλιματική αλλαγή, η οποία απαιτεί περισσότερα ως προς την προσαρμογή σε φυσικές καταστροφές, ενώ αναμένεται να μιλήσει και για την πρωτοβουλία 5Χ5, που ανακοίνωσε από το βήμα της Βουλής.
Το «κουϊντέτο» που προτείνει η Αθήνα
Όπως έχει γράψει το CNN Greece, στη σκιά των γεωπολιτικών ανακατατάξεων η Αθήνα προτείνει ένα πολυμερές σχήμα «5Χ5» το οποίο περιλαμβάνει 5 χώρες και 5 θεματικές.
Συμπεριλαμβάνει την Ελλάδα, την Κύπρο, την Αίγυπτο, την Τουρκία και τη Λιβύη. Και ως θεματικές το μεταναστευτικό, την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος, τη συνδεσιμότητα, τις οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών και την πολιτική προστασία.
Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών θα αναλάβει να διερευνήσει τη δυνατότητα και τις προοπτικές ενός τέτοιου σχήματος και σε ποιο βαθμό θα μπορούσε να αποκτήσει μόνιμα χαρακτηριστικά.
«Η Ελλάδα δεν έχει να φοβηθεί απολύτως τίποτα από το να καθίσει στο τραπέζι με οποιονδήποτε, να υπερασπιστεί τις θέσεις της, πάντα με σημείο αναφοράς το Δίκαιο της Θάλασσας. Η φοβική χώρα της αδράνειας και του περιθωρίου πέρασε, πλέον, ανεπιστρεπτί» σημείωσε κατά τη διάρκεια της προ ημερησίας συζήτησης στη Βουλή ο πρωθυπουργός.
Ας σημειωθεί πάντως πως από το σχήμα το οποίο προτείνει η Αθήνα λείπει το Ισραήλ...
Σε κάθε περίπτωση έμπειροι αναλυτές υπογραμμίζουν πως θα πρέπει να είναι μην είναι απλά μία σπασμωδική αντίδραση απέναντι στην ενδεχόμενη προσπάθεια των ΗΠΑ να προτείνουν ή και να επιβάλλουν λύσεις στην περιοχή μας.
Αμερικανική διαμεσολάβηση;
Μεγάλο ενδιαφέρον έχει ο ρόλος του συμπέθερου Τραμπ στην περιοχή. Ο Μάσαντ Μπούλος συνδυάζει επιχειρηματικά, οικογενειακά και πολιτικά στοιχεία στη σχέση του με τον Τραμπ. Ο πιο άμεσος δεσμός είναι οικογενειακός: ο Μπούλος είναι πατέρας του Michael Boulos, ο οποίος παντρεύτηκε την Τίφανι Τραμπ. Αυτό τον καθιστά «συμπέθερο» του Τραμπ.
Με την εκλογή του Τραμπ, ο Μπούλος διορίστηκε ως Senior Advisor on Arab & Middle Eastern Affairs — δηλαδή είναι ένας από τους κύριους συμβούλους του Τραμπ σε θέματα Μέσης Ανατολής / αραβικού κόσμου.
Τους τελευταίους μήνες έχει συναντηθεί με τον Έλληνα πρωθυπουργό (26 Σεπτεμβρίου), με τον Τούρκο Υπ. Εξωτερικών Χ. Φιντάν (8 αυγούστου), επισκέφθηκε την Τρίπολη της Λιβύης (23 Ιουλίου), ενώ τον Μάιο είχει επίσημη συνάντηση με τον Πρόεδρο της Αιγύπτου Σίσι.
Όλα αυτά την ώρα που στην Αθήνα αντίστροφα μετρά ο χρόνος για την έλευση της Kimberly Guilfoyle — η οποία αναμένεται να αναλάβει επίσημα καθήκοντα ως Πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα.
Οι αντιδράσεις της Τουρκίας
Η πρόταση περί συνόδου παράκτιων κρατών δεν είναι καινούρια. Έχει έρθει στο παρελθόν τόσο από τις Βρυξέλλες, όσο και από την...Άγκυρα.
Ο Ερντογάν, για πρώτη φορά πριν από πέντε χρόνια, είχε κάνει αυτή την πρόταση για τη διάσκεψη των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου από το βήμα του ΟΗΕ, ενώ πέρασε απαρατήρητο από τους πολλούς, φέτος επανήλθε...
Οι περισσότεροι βέβαια εκείνες τις ώρες παρακολουθούσαν το πως η συνάντηση με τον Έλληνα Πρωθυπουργό ματαιωνόταν και κατέρρεε.
Στις 23 Σεπτεμβρίου, από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ ο Ερντογάν αναβίωσε την πρόταση για μια Διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο, με στόχο να αναπτυχθεί κοινό έδαφος για θέματα ενέργειας και θαλάσσιου δικαίου.
«Θέλουμε η Μεσόγειος να είναι μια λεκάνη ειρήνης, ευημερίας και συνεργασίας.
Η πρότασή μας για τη Διάσκεψη της Ανατολικής Μεσογείου, στην οποία θα συμμετάσχουν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, βρίσκεται ακόμη στο τραπέζι» σημείωσε ο Τούρκος Πρόεδρος.
«Δεν ανακαλύπτουμε τον τροχό»
«Δεν είναι ανάγκη να ανακαλύψουμε τον τροχό από την αρχή! Η πρόταση του προέδρου Ερντογάν (για διάσκεψη), δίχως να περιλαμβάνεται η ελληνοκυπριακή διιοίκηση της Νότιας Κύπρου (σ.σ. Κυπριακή Δημοκρατία) βρίσκεται στο τραπέζι εδώ και χρόνια» ανέφερε ανώτερη διπλωματική πηγή της γειτονικής χώρας στην "Καθημερινή".
Και φυσικά εδώ βρίσκεται ο πρώτος «σκόπελος» για το Ελληνικό εγχείρημα, οι συμμετέχοντες.
Ανησυχία στον τουρκικό τύπο
Σε τουρκικά ΜΜΕ και ρεπορτάζ (π.χ. το άρθρο της CNA “Atina’nın 5x5 önerisinde Kıbrıs da yer alıyor”) γίνεται αναφορά στην ελληνική πρόταση και αναλύεται με έμφαση ότι η Τουρκία και η τουρκο‑κυπριακή πλευρά πρέπει να συμμετέχουν, αλλιώς η πρωτοβουλία δεν θεωρείται πλήρης.
Ο τουρκικός Τύπος υπογραμμίζει επίσης ότι η πρόταση της Ελλάδας μπορεί να ερμηνευθεί ως κίνηση που προσπαθεί να αναδιαμορφώσει την περιφερειακή δυναμική — και ότι υπάρχει αίσθηση ότι η Ελλάδα «παίζει τα λευκά» (όπως ο ίδιος ο Μητσοτάκης είπε) στην διπλωματική σκακιέρα.
Η ελληνική πρωτοβουλία για φόρουμ παράκτιων κρατών έχει ήδη προκαλέσει αντιδράσεις / προσεκτικές αναλύσεις από τα τουρκικά ΜΜΕ. Η Τουρκία φαίνεται να παρακολουθεί με επιφυλακτικότητα — όχι απαραίτητα με άμεση άρνηση, αλλά με έμφαση στα δικαιώματα της Τουρκίας και στη συμπερίληψη των Κατεχομένων.
Πηγή: cnn.gr
.png)
