Τι γίνεται με τα προσωπικά δεδομένα σχετικά με την εφαρμογή «Ιχνηλάτης» καθώς και με την αποστολή των SMS για κατ’ εξαίρεση μετακινήσεις;
Αναντίλεκτα, ο φόβος εξάπλωσης της επιδημίας του κορωνοϊού έδωσε μια ανεπανάληπτη ώθηση στην ψηφιοποίηση. Τρόποι τηλεργασίας και διαδικτυακής επικοινωνίας που εξαγγέλλονταν και δοκιμάζονταν για χρόνια, μέσα σε λίγες ημέρες έχουν γίνει το νέο μας προσωπικό καθεστώς. Σε καταστάσεις καραντίνας, όλοι εξοικειώνονται απότομα με μορφές ψηφιακής τεχνολογίας που παλαιότερα απέφευγαν ή δεν χρειάζονταν.
Αναπόφευκτο είναι η ψηφιακής τεχνολογίας και οι έξυπνες συσκευές να επιστρατευτούν από τις κυβερνήσεις για έλεγχο της εξάπλωσης του ιού. Αυτό όμως δημιουργεί ανησυχίες για το που μπορεί να φτάσει η χρήση αυτών των εργαλείων από τις αρχές. Για παράδειγμα, ο Edward Snowden εξέφρασε πρόσφατα την ανησυχία πως μορφές παρακολούθησης των πολιτών που επιβάλλονται τώρα, με μέτρα έκτακτης ανάγκης, ίσως να συνεχίσουν και μετά το τέλος της πανδημίας.
Το «SigmaLive» συνομίλησε με δύο έγκριτους νομικούς του τόπου μας για τις απόψεις τους για δύο ψηφιακά μέτρα αποτροπής εξάπλωσης της επιδημίας: α) Την εφαρμογή «Ιχνηλάτης» που προωθεί το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας & Ψηφιακής Πολιτικής και β) την διαδικασία αποστολής SMS για έγκριση των κατ’ εξαίρεση μετακινήσεων.
Εφαρμογή «Ιχνηλάτης»
Ανταποκρινόμενο στο κάλεσμα του Υφυπουργού Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής Κυριάκου Κόκκινου για εισηγήσεις που θα προσέφεραν γρήγορες και καινοτόμες λύσεις για την καταπολέμηση της πανδημίας αξιοποιώντας τα εργαλεία που παρέχει η ψηφιακή τεχνολογία, το Κέντρο Αριστείας στην Έρευνα και Καινοτομία «RISE - Research Centre on Interactive Media, Smart Systems and Emerging Technologies» - έχει αναπτύξει την εφαρμογή «Ιχνηλάτης» («CovTracer») για κινητές συσκευές. To RISE είναι σύμπραξη τριών κρατικών Πανεπιστήμιων, του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, του Πανεπιστημίου Κύπρου και του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου και χρηματοδοτείται από την Κυπριακή Δημοκρατία. Προς το παρόν είναι διαθέσιμο μόνο για κινητά Android και εκκρεμεί η αίτηση στην Apple για να υπάρξει διαθεσιμότητα σε iOS. Ο σχεδιασμός έχει γίνει από το αμερικανικό Massachusetts Institute of Technology και έχει δοθεί σε ανοικτή πλατφόρμα για να μπορέσει να προσαρμοστεί αναλόγως των αναγκών κάθε χώρας.
O «Ιχνηλάτης» έχει ως σκοπό την αναχαίτιση της πανδημίας του κορωνοϊού στην Κύπρο, μέσω της διευκόλυνσης της ανίχνευσης των επαφών ατόμων που μολύνθηκαν και την επιτάχυνση της ανάληψης δράσης.
Μιλώντας χθες στην «Πρώτη Εκπομπή» του «Ράδιο Πρώτο» για την εφαρμογή «Ιχνηλάτης», ο Κυριάκος Κόκκινος, Υφυπουργός Έρευνας, Καινοτομίας & Ψηφιακής Πολιτικής ανέφερε πως σκοπός της είναι να βοηθήσει, ως μια μορφή «σημειωματάριου», αυτούς που δεν μπορούν να θυμούνται όλες τις επαφές τους, που πήγαν και τι έκαναν, αφού έχουν διαγνωστεί με κορωνοϊό.
Όπως ανέφερε ο κ. Κόκκινος: «Με την εφαρμογή αυτή επιτυγχάνεται ο έλεγχος των διαδρομών του εντοπισμού του χρήστη η οποία καταγράφεται πάνω στο κινητό του και μόνο στο κινητό, το τονίζω αυτό, η γεωγραφική μετακίνηση με στίγματα, δηλαδή κάθε 15 λεπτά βγαίνει ένα στίγμα που μετακινήθηκε ο χρήστης. Οπότε δημιουργείται ένα, ας το ονομάσουμε, γεωγραφικό μονοπάτι που κινήθηκε καθημερινά. Οπότε εύκολα ο χρήστης μπορεί να δει σε ποιους χώρους ή και με ποια άτομα, να ανακαλέσει, να θυμηθεί, ώστε να μπορέσει να τα πει αυτά στην ομάδα για να βοηθήσουμε και τους άλλους οι οποίοι θα έρθουν σε επαφή με αυτό τον χρήστη να εντοπιστούν, ή και να απολυμανθούν οι χώροι.»
Η πρώτη πιλοτική έκδοση της εφαρμογής στοχεύει σε άτομα των οποίων η φύση της εργασίας δεν επιτρέπει τον κάτοικόν περιορισμό, αν είσαι στο σπίτι σου, είπε ο Υφυπουργός, δεν χρειάζεσαι να το κατεβάσεις. Η εφαρμογή είναι «κυρίως για γιατρούς, αστυνομικούς, πυροσβέστες ή και άλλους πολίτες οι οποίοι είναι έξω στον δρόμο και δουλεύουν, αυτή η εφαρμογή είναι πάρα πολύ χρήσιμη».
Σχετικά με τις ανησυχίες για τα προσωπικά δεδομένα ο κ. Κόκκινος ανέφερε: «Θέλω να διαβεβαιώσω ότι η εφαρμογή, όπως και όλες οι εφαρμογές αυτού του τύπου, σέβονται απόλυτα τις πρόνοιες του νόμου περί προστασίας προσωπικών δεδομένων και τον 125 του 2018 Νόμο. Διότι αυτές οι πληροφορίες είναι αποθηκευμένες μόνο στο κινητό, η καταγραφή της τοποθεσίας είναι εθελοντική, πρέπει δηλαδή να δώσει την συγκατάθεσή του ο χρήστης, και τα δεδομένα καταγράφονται αποκλειστικά και ανήκουν στον χρήστη, δεν διαβιβάζονται πουθενά αλλού. Μόνο ο χρήστης έχει πρόσβαση στα δεδομένα αυτά και παραμένουν αποκλειστικά στη συσκευή του.»
Ο Υφυπουργός Καινοτομίας ανέφερε επίσης πως υπάρχει και μια άλλη εφαρμογή η οποία ακόμη δεν δόθηκε διότι εκκρεμεί η προσαρμογή στους νόμους περί προσωπικών δεδομένων η οποία δουλεύει με τεχνολογία Bluetooth. Αυτή η εφαρμογή, η οποία προϋποθέτει να είναι ανοιχτό το Bluetooth, θα επικοινωνεί με άλλα κινητά που την έχουν επίσης εγκατεστημένη και που έχει ο χρήστης έρθει σε επαφή στα δύο μέτρα ή στα πέντε μέτρα για μισή ώρα. Ανταλλάσσει κρυπτογραφημένα μηνύματα τα οποία παραμένουν στο κινητό. Σε περίπτωση που ο χρήστης διαγνωσθεί με κορωνοϊό, και με την συγκατάθεση όλων, θα μπορούν να ειδοποιηθούν. Έχει δοκιμαστεί και δουλεύει, εφαρμόστηκε ήδη στην Σιγκαπούρη αλλά στην Ε.Ε. υπάρχουν κάποια θέματα προσωπικών δεδομένων υπάρχουν κάποιες πρόνοιες δεν έχουν τύχει ακόμη διαχείρισης, ανέφερε ο κ. Κόκκινος. Με άλλα λόγια η εφαρμογή αυτή κάνει ιχνηλάτηση προσώπων και όχι γεωγραφική, με ποια άτομα ο χρήστης έχει έρθει σε κοντινή απόσταση.
Όπως αναφέρθηκε, η Σιγκαπούρη ανέπτυξε ένα τέτοιο σύστημα, το «TraceTogether», που λειτουργεί μέσω της ανταλλαγής σημάτων Bluetooth μεταξύ τηλεφώνων από κοντινή απόσταση έτσι ώστε να εντοπίζονται οι υπόλοιποι χρήστες της σε απόσταση 2 μέτρων. Τα δεδομένα από τα τηλέφωνα με την εφαρμογή θα αποθηκεύονται τοπικά σε καθένα από αυτά, βάσει της τεχνολογίας που ανέπτυξαν το υπουργείο Υγείας και η Κυβερνητική Υπηρεσία Τεχνολογίας (GovTech) της Σιγκαπούρης. Τα δεδομένα στα τηλέφωνα των χρηστών είναι κωδικοποιημένα και η εφαρμογή δεν θα έχει πρόσβαση σε άλλες πληροφορίες, όπως η τοποθεσία του χρήστη.
Μια άλλη εφαρμογή που ανακοινώθηκε χθες, η «WaitLess», δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να αποφεύγουν το συνωστισμό στις υπεραγορές για την προμήθεια βασικών αγαθών. Στόχος της η προώθηση της υπεύθυνης χρήσης της κατ’ εξαίρεση μετακίνησης προσώπων, αλλά και η προστασία των μελών του προσωπικού των υπεραγορών και των πελατών τους, αναφέρει η ανακοίνωση. Η ομάδα που την δημιούργησε σημειώνει ότι σέβεται την ιδιωτικότητα των χρηστών. «Ως εκ τούτου η τοποθεσία της συσκευής των καταναλωτών δεν μπορεί να συσχετιστεί με κανένα τρόπο με τα άτομα ως εγγεγραμμένους χρήστες. Επίσης δεν διατηρείται κανένα ιστορικό σχετικά με τις τοποθεσίες, ούτε παρακολουθείται η διαδρομή που έχει ακολουθηθεί από οποιαδήποτε συσκευή ή χρήστη. Με αυτό τον τρόπο μπορούν όλοι οι καταναλωτές να βοηθήσουν με την παροχή αυτών των πληροφοριών οι οποίες θα γνωστοποιούνται σε πραγματικό χρόνο μέσω της εφαρμογής», προσθέτει η ανακοίνωση. Η καινοτομία έχει ήδη γνωστοποιηθεί στο Υφυπουργείο Έρευνας Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής και δεν έχει καμία σχέση με τον «Ιχνηλάτη».
Νομιμότητα αποστολής SMS και «αντιρρησίες τεχνολογίας»
Σύμφωνα με το διάταγμα του Υπουργείου Υγείας που ανακοινώθηκε στις 30 Μαρτίου, «η χρήση της κατ΄ εξαίρεση μετακίνησης προσώπων, σύμφωνα με τις πρόνοιες του Εντύπου Β, περιορίζεται σε μια μόνο φορά την ημέρα, με εξασφάλιση άδειας μέσω της αποστολής μηνύματος SMS στον αριθμό 8998». Μόνη εξαίρεση στην αποστολή SMS είναι τα πρόσωπα άνω των 65 ετών, οι οποίοι μπορούν εναλλακτικά να συμπληρώνουν το «Έντυπο Β» ή μια αντίστοιχη χειρόγραφη βεβαίωση, πράγμα που ίσχυε για όλους με βάση τα πρώτα μέτρα στις 24 Μαρτίου.
Ωστόσο, προέκυψαν κάποια ερωτήματα εν σχέση με το εν λόγω μέτρο ελέγχου, το οποίο λήφθηκε για να αποτραπεί η κατάχρηση των κατ’ εξαίρεση μετακινήσεων η οποία παρατηρήθηκε. Τα ερωτήματα είναι: α) Τι γίνεται με τα δεδομένα που αποστέλλονται με βάση το σύστημα SMS και β) τι γίνεται με αυτούς που είναι κάτω των 65 και δεν έχουν κινητό για διάφορους λόγους, συνήθως διότι είναι «αντιρρησίες συνειδήσεως για θέματα τεχνολογίας».
Το «SigmaLive» επικοινώνησε με τον Καθηγητή Αχιλλέα Αιμιλιανίδη, Κοσμήτορα της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας ο οποίος ανέφερε πως «δεν υπάρχει ζήτημα προσωπικών δεδομένων». Όπως μας εξήγησε, οποιαδήποτε επεξεργασία προσωπικών δεδομένων για λόγους δημοσίου συμφέροντος προβλέπεται ως εξαίρεση από τον ίδιο τον Κανονισμό της Ε.Ε., οπόταν είναι σαφής εδώ η εξαίρεση που υπάρχει και από το ευρωπαϊκό δίκαιο. Ο κ. Αιμιλιανίδης υπογράμμισε πως το σύστημα των SMS είναι αυτοματοποιημένο, τύπου τεχνητής νοημοσύνης. Συνεπώς, δεν είναι με παρέμβαση οποιοδήποτε προσώπου ούτως ώστε να δικαιολογείται τέτοια ανησυχία, η οποία ούτως ή άλλως στερείται σοβαρότητας από τη στιγμή που και η ίδια η Ε.Ε. για λόγους δημοσίου συμφέροντος επιτρέπει την επεξεργασία τέτοιων δεδομένων.
Για το τι γίνεται με τους λίγους «αντιρρησίες τεχνολογίας» και αυτούς που δεν έχουν κινητό για διάφορους λόγους, ο κ. Αιμιλιανίδης ανέφερε πως αυτό είναι κάτι το οποίο θα επικαλεστεί όποιους υποβληθεί σε αστυνομικό έλεγχο και θα κριθεί αναλόγως. Εάν η Αστυνομία προχωρήσει και επιβάλει πρόστιμο, παρά το ότι κάποιος έχει συμπληρωμένο το έντυπο, διότι προφανώς σε μια τέτοια περίπτωση θα υπάρχει συμπληρωμένο έντυπο ή μια χειρόγραφη δήλωση, θα δηλώσει πως δεν μπορεί να στείλει μήνυμα διότι δεν έχει ή δεν βρίσκει κινητό για να στείλει. Εάν μετά από αυτό η Αστυνομία προχωρήσει και επιβάλει πρόστιμο, τότε είναι κάτι που μπορείς να επικαλεστείς στο Δικαστήριο.
Για το ίδιο θέμα, ο Αχιλλέας Δημητριάδης, ειδικός σε θέματα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Πνευματικής Ιδιοκτησίας, ανέφερε κατ’ αρχήν πως με βάση το Άρθρο 13 του Συντάγματος το Κράτος μπορεί όντως να σου περιορίσει την μετακίνηση για λόγους «δημοσίας υγείας».
Για τους «αντιρρησίες τεχνολογίας» που δεν έχουν κινητό ή δεν θέλουν να στέλνουν SMS από το κινητό τους, ο κ. Δημητριάδης ανέφερε: «Δεν μπορούμε να χαλάσουμε τον κανόνα λόγω του ότι κάποιος είναι αντιρρησίας συνείδησης. Αν υπάρχουν αντιρρησίες τεχνολογίας οι πιθανότητες είναι ότι ζουν απομονωμένοι και δεν νομίζω ότι θα τους βρει κανένας. Εκτός βέβαια και αν είναι στο Facebook οπότε φαίνεται να μην είναι τελείως αντιρρησίες τεχνολογίας».
Για το ζήτημα του «Ιχνηλάτη», ο κ. Δημητριάδης μας είπε: «Μπορεί να υπάρχουν θέματα για τον “Ιχνηλάτη”, μπορεί, δεν το κοίταξα, αλλά αν υπάρχουν θέματα και κάποιος δεν θέλει, μπορεί να μην τον κατεβάσει. Διότι από την στιγμή που τον κατεβάσεις, αν διαβάσεις το τι δέχεσαι από τους Όρους & Προϋποθέσεις, ή τι δέχτηκες από τους Όρους & Προϋποθέσεις στο Facebook ή στο Google Maps, τότε καταλαβαίνεις το τι γίνεται.»
Να σημειώσουμε πάντως πως σύστημα ενημέρωσης με SMS δεν χρησιμοποιείται, για παράδειγμα στην Ιταλία ή στην Βρετανία, που έχουν πληγεί ιδιαίτερα από τον κορωνοϊό. Παρόμοιο σύστημα με αποστολή SMS χρησιμοποιεί και η Ελλάδα, ενώ την περασμένη εβδομάδα το μέτρο εφάρμοσε και το Αζερμπαϊτζάν.
Πηγή: sigmalive.com
