Νικολέτα Πετανίδου • npetanidou@naftemporiki.gr
Η Μόσχα μέσω του Ρώσου Υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, κουνάει το «δάχτυλο» στην Άγκυρα σε ό,τι αφορά το ρωσικό αντιαεροπορικό/πυραυλικό σύστημα εδάφους-αέρος, S-400.
Παρά το γεγονός ότι η συζήτηση για την απόσυρση των S-400 με στόχο να αποκτήσει η Τουρκία τα μαχητικά αεροσκάφη 5ης γενιάς F-35, έχει ξεκινήσει εδώ και πολύ καιρό, φαίνεται να την πυροδότησαν οι δηλώσεις τόσο του πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Τουρκία Τομ Μπάρακ όσο και του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν.
Ωστόσο, φαίνεται, να μην υπολόγισαν (σωστά) τον ξενοδόχο.
Σύμφωνα με τουρκικά (turkiyetoday) και ρωσικά μέσα (eadaily.ru), οι φήμες περί απόσυρσης των ρωσικών S-400 σε μία τρίτη χώρα προκάλεσαν την αντίδραση της Μόσχας.
Πολλώ δε μάλλον συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αν και δεν υπάρχει καμία επίσημη θέση ή κάποιο σχέδιο μέχρι στιγμής.
EPA/Antonio Lacerda
«Η Άγκυρα έχει υποχρεώσεις απέναντι στη Μόσχα σχετικά με τους S-400»
Στο πλαίσιο αυτό ο Σεργκέι Λαβρόφ σχολίασε τις φήμες περί ευρωπαϊκού σχεδίου να αγοράσει τους S-400 από την Τουρκία και να τα στείλει στην Ουκρανία, δηλώνοντας ότι «η Άγκυρα έχει υποχρεώσεις απέναντι στη Μόσχα σχετικά με αυτά τα συστήματα».
Κατά τη διάρκεια στρογγυλής τραπέζης ο Λαβρόφ υπενθύμισε ότι η Ρωσία είχε προμηθεύσει την Τουρκία με το αντιαεροπορικό σύστημα S-400 πριν από αρκετά χρόνια και «είναι ιδιοκτήτρια αυτών των συστημάτων, προς δυσαρέσκεια της Δύσης, συμπεριλαμβανομένης της δυσαρέσκειας των Ηνωμένων Πολιτειών».
Έτσι, όπως ισχυρίστηκε «οι Ηνωμένες Πολιτείες, γνωρίζουν το ενδιαφέρον της Άγκυρας να αγοράσει μαχητικά αεροσκάφη F-35 και έτσι θέτουν ως προϋπόθεση την απόσυρση (από την Τουρκία) των αντιαεροπορικών συστημάτων S-400».
Τα περί… εμπλοκής της ΕΕ
Παράλληλα υπογράμμισε τις νομικές ευθύνες της Άγκυρας σχετικά με τα συστήματα, δηλώνοντας ότι «κανείς δεν σκέφτεται ότι η Τουρκία, ως αγοραστής, έχει την υποχρέωση να μην κάνει τέτοια βήματα χωρίς τη συγκατάθεση της Ρωσίας».
Σύμφωνα με το ρωσικό RIA Novosti, διπλωματική πηγή ανέφερε ότι την Πέμπτη υπήρξαν φήμες πως η Ευρωπαϊκή Ένωση συζητά την ιδέα να αγοράσει τα ρωσικά αντιαεροπορικά και αντιπυραυλικά συστήματα S-400 από την Τουρκία και να τα μεταφέρει στην Ουκρανία.
«Όχι πολύ καιρό πριν, προέκυψε στο περιθώριο μια ιδέα για το πώς θα μπορούσε κανείς ‘κομψά’ να βοηθήσει την Τουρκία να επιλύσει τη διαμάχη της με τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες ήταν ακόμη πολύ δυσαρεστημένες με το γεγονός ότι ένας σύμμαχος του ΝΑΤΟ απέκτησε ρωσικά όπλα», σημείωσε η πηγή προσθέτοντας ότι «η ιδέα αυτή είναι να αγοράσει η Ευρωπαϊκή Ένωση τους S-400 από την Τουρκία».
Sputnik/Vladimir Smirnov/Pool via REUTERS
Τετ α τετ Πούτιν – Ερντογάν
Προς ώρας δεν έχει υπάρξει κάποια επίσημη «απάντηση» από την Άγκυρα, δεδομένου ότι προσανατολίζεται στην αυριανή συνάντηση του Τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στο Τουρκμενιστάν σε φόρουμ για τον εορτασμό του Διεθνούς Ετους Ειρήνης και Εμπιστοσύνης, της Διεθνούς Ημέρας Ουδετερότητας και της 30ής επετείου της μόνιμης ουδετερότητας του Τουρκμενιστάν.
Η αντίδραση της Μόσχας ήρθε μόλις λίγες ώρες από τη δήλωση Μπάρακ πως «αν η Τουρκία θέλει F-35, πρέπει να ξεφορτωθεί τα ρωσικά συστήματα S-400» και πως η στενή σχέση μεταξύ Τραμπ και Ερντογάν έχει οδηγήσει «στις πιο καρποφόρες συζητήσεις για το θέμα εδώ και σχεδόν μια δεκαετία».
Όπως επίσης και τις δηλώσεις του επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας Χακάν Φιντάν πως η Τουρκία και οι ΗΠΑ «θα βρουν έναν τρόπο να άρουν τις αμερικανικές κυρώσεις CAATSA πολύ σύντομα», προσθέτοντας ότι οι νατοϊκοί σύμμαχοι εργάζονται ήδη στο ζήτημα αυτό.
Σε «τροχιά» F-35 η Ελλάδα
Με μία δεύτερη ανάγνωση η Άγκυρα, αντιλαμβανόμενη τα κενά της από… αέρος αλλά και της αμηχανίας που προκαλεί η απόκτηση των F-35 από την ελληνική Πολεμική Αεροπορία, πλησιάζει όλο και πιο κοντά στα μαχητικά Eurofighter.
Η Ελλάδα ήδη βρίσκεται σε «τροχιά» F-35 με τις συναντήσεις του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας Αντιπτέραρχου Δημοσθένη Γρηγοριάδη με ομολόγους του (και) από κράτη που θα αποκτήσουν τα εν λόγω μαχητικά αεροσκάφη να γίνονται όλο και πιο συχνές.
Υπενθυμίζεται ότι ο ΑΓΕΑ την Παρασκευή (5/12) 2025, συμμετείχε στο «European F-35 Air Chiefs Meeting», το οποίο πραγματοποιήθηκε στην Αεροπορική Βάση Ramstein, στην Ο.Δ Γερμανίας.
Στη σύσκεψη συμμετείχαν Αρχηγοί και εκπρόσωποι των Πολεμικών Αεροποριών του Βελγίου, της Γερμανίας, της Δανίας, της Ελβετίας, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ιταλίας, του Ισραήλ, του Καναδά, της Νορβηγίας, της Ολλανδίας, της Πολωνίας, της Ρουμανίας, της Τσεχίας και της Φινλανδίας όπου Κατά συζητήθηκαν θέματα που αφορούν στη βελτιστοποίηση της ενσωμάτωσης και της διαλειτουργικότητας των F-35, καθώς και στην ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών για εκπαίδευση και συντήρηση.
Η δύσκολη «εξίσωση» για την Άγκυρα
Την ίδια στιγμή τα ο δρόμος για την απόκτηση F-35 από τη γείτονα δεν είναι μία εύκολη εξίσωση και δεν εξαρτάται μόνο τις διαθέσεις των ΗΠΑ (και μόνο) αλλά από σειρά νομικών και συμβατικών υποχρεώσεων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Τουρκία είχε υπογράψει συμβόλαια συνεργασίας με τις ΗΠΑ και τις εταιρείες κατασκευής (Lockheed Martin, BAE Systems), τα οποία περιλάμβαναν ρήτρες περί συμμόρφωσης με αμερικανικό έλεγχο εξαγωγών (ITAR – International Traffic in Arms Regulations) το οποία «κατέρρευσαν» με παραβίαση αυτών των ρητρών, δηλαδή με την αγορά των S‑400.
Ο δρόμος για τα F-35 πάντως περνά και από το Κογκρέσο, το οποίο πρέπει να εγκρίνει την επαναφορά της Άγκυρας στο πρόγραμμα και την ανανέωση συμβολαίων εξοπλισμού.
Νομοθετικά εμπόδια
Κυρώσεις CAATSA (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act), δηλαδή κυρώσεις σε χώρες που αγοράζουν ρωσικό στρατιωτικό εξοπλισμό
Ρυθμίσεις ασφαλείας
Δηλαδή ρυθμίσεις και εγγυήσεις ότι τα F‑35 δεν θα «απειλήσουν» συμμάχους (Ελλάδα – Τουρκία είναι νατοϊκοί Σύμμαχοι)
Πιθανή τροποποίηση νόμων
Καθόλου εύκολο «μονοπάτι» καθώς περιλαμβάνει την έγκριση και από το Κογκρέσο
Συμπερασματικά, η Άγκυρα βρίσκεται σε μία λεπτή ισορροπία μεταξύ νομικών δεσμεύσεων, πολιτικών πιέσεων και στρατηγικών επιδιώξεων, ενώ οι αποφάσεις των ΗΠΑ και των συμμάχων της στο ΝΑΤΟ θα καθορίσουν.. πολλά!
Πηγή: naftemporiki.gr δημοσιεύτηκε υπό τον τίτλο "«Διελκυστίνδα» Ρωσίας – Τουρκίας για τους S-400 με «φόντο» τα μαχητικά αεροσκάφη F-35"
F-35: Πέντε τρόποι με τους οποίους η Τουρκία θα μπορούσε να επιστρέψει στο πρόγραμμα
Παρά τις πρόσφατες αισιόδοξες δηλώσεις αξιωματούχων των ΗΠΑ και της Τουρκίας σχετικά με την πιθανότητα επιστροφής της στο πρόγραμμα μαχητικών F-35, ο Αμερικανός πρέσβης στην Άγκυρα, Τομ Μπάρακ, τόνισε την Τρίτη ότι η Άγκυρα πρέπει πρώτα να τερματίσει την κατοχή του ρωσικού συστήματος S-400 ώστε να προχωρήσει αυτή η διαδικασία. Η δήλωσή του δείχνει μια στασιμότητα στις διαπραγματεύσεις και περιορίζει τις επιλογές της Τουρκίας.
"Όπως ορίζεται από την αμερικανική νομοθεσία, η Τουρκία δεν πρέπει πλέον να λειτουργεί ούτε να κατέχει το σύστημα S-400 για να επιστρέψει στο πρόγραμμα F-35" έγραψε ο Μπάρακ στην πλατφόρμα X νωρίς την Τρίτη το βράδυ. Επέμεινε ότι η θετική σχέση μεταξύ των προέδρων Ντόναλντ Τραμπ και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν οδήγησε "στις πιο παραγωγικές συνομιλίες επί του θέματος εδώ και σχεδόν μία δεκαετία", εκφράζοντας παράλληλα ελπίδες για μια "ρηξικέλευθη λύση τους επόμενους μήνες".
Η δήλωση αυτή ήρθε μετά την αντίστοιχη αισιόδοξη τοποθέτηση του Τούρκου ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν, ο οποίος πριν από μια εβδομάδα δήλωσε στο Reuters ότι το ζήτημα θα λυθεί "πολύ σύντομα". Παρόλα αυτά, αναλυτές παρατηρούν ότι οι δύο πλευρές δεν έχουν ακόμη καταλήξει σε συμβιβασμό. Η Τουρκία διατηρεί το σύστημα S-400 εντός του εδάφους της, αν και μη λειτουργικό, ενώ η Ουάσινγκτον απαιτεί την πλήρη διακοπή κατοχής του.
Πώς φτάσαμε εδώ
Το 2019, κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ, η Τουρκία αποβλήθηκε από το αμερικανικό πρόγραμμα F-35 μετά την παραλαβή της πρώτης παρτίδας των αντιαεροπορικών συστημάτων S-400 από τη Ρωσία. Η Ουάσινγκτον διέκοψε επίσης την παράδοση έξι μαχητικών που η Τουρκία είχε ήδη πληρώσει περίπου 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια, επικαλούμενη την αγορά των ρωσικών συστημάτων.
Από τότε, η Τουρκία απέφυγε να χρησιμοποιήσει επιχειρησιακά τα S-400, εκτός από κάποιες δοκιμαστικές βολές το 2020, και τα συστήματα παραμένουν αποθηκευμένα σε αδιευκρίνιστη τοποθεσία εντός χώρας.
Λόγω των κυρώσεων που απαγορεύουν μεγάλες αμυντικές προμήθειες από τη Μόσχα, το ζήτημα αυτό παραμένει μία από τις πιο αμφιλεγόμενες πλευρές στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών που είναι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ. Η Άγκυρα πιέζει για την άρση των κυρώσεων αυτών, στηρίζοντας μέρος της προσπάθειάς της στις καλές προσωπικές σχέσεις μεταξύ Ερντογάν και Τραμπ, που προώθησαν τεχνικές διαπραγματεύσεις από τον Ιούνιο για την επίλυση του ζητήματος.
Οι αμερικανικές κυρώσεις
Η αποπομπή της Τουρκίας από το πρόγραμμα F-35 ήταν συνέπεια μιας απόφασης του Ιουλίου 2019, κατά τη διοίκηση Τραμπ, που εφαρμόστηκε βάσει του νόμου CAATSA (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act) του 2017, ο οποίος επιβάλει κυρώσεις για μεγάλες αμυντικές συναλλαγές με τη Ρωσία. Το 2021, το Κογκρέσο κατέταξε επίσημα την αγορά S-400 της Τουρκίας ως "σημαντική συναλλαγή" στο πλαίσιο του CAATSA μέσω του ετήσιου νόμου National Defense Authorization Act (NDAA), δίνοντας στον Αμερικανό πρόεδρο δικαίωμα να άρει τις κυρώσεις αν η Άγκυρα τερματίσει πλήρως την κατοχή του συστήματος και δεσμευτεί ότι δεν θα το ξαναεπιχειρήσει.
Παρόλο που τα επίσημα σχόλια και από τις δύο πλευρές είναι θετικά, η σημασία που δίνει ο Μπάρακ στην "κατοχή" του συστήματος δείχνει ότι οι ΗΠΑ δύσκολα θα συμβιβαστούν, χωρίς την πλήρη παραίτηση της Τουρκίας από την ιδιοκτησία του.
Αναλυτές, όπως ο πρώην πρέσβης της Τουρκίας Σινάν Ουλγκέν από το ινστιτούτο EDAM στην Κωνσταντινούπολη, εκφράζουν την άποψη ότι οι δηλώσεις δεν πρέπει να εκληφθούν ως απόλυτα αυστηρές. Υπάρχουν ενδείξεις προόδου στις συνομιλίες, αλλά η κύρια διαφωνία θα εστιάζει στην ερμηνεία της αμερικανικής νομοθεσίας.
Πέντε πιθανοί δρόμοι για την Τουρκία
Η Άγκυρα έχει περιορισμένες επιλογές ώστε να συμμορφωθεί στις αμερικανικές απαιτήσεις. Αυτές περιλαμβάνουν:
1. Μεταφορά σε βάση στο εξωτερικό: Η Τουρκία θα μπορούσε να μεταφέρει τους S-400 σε στρατιωτική βάση εκτός επικράτειας. Σημειώνεται ότι χώρες όπως το Κατάρ ή η Σομαλία διαθέτουν τουρκικά στρατόπεδα. Οι ΗΠΑ μπορεί να θεωρήσουν ότι έτσι η Τουρκία δεν "κατέχει" πλέον το σύστημα στην επικράτειά της. Η λύση φυσικά των κατεχομένων που προωθούν διάφοροι κύκλοι στην Τουρκία θα προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις.
2. Αποσυναρμολόγηση του συστήματος: Η Τουρκία θα μπορούσε να αποσυναρμολογήσει το σύστημα σε μέρη, όπως τα ραντάρ και να τα αποθηκεύσει ελεγχόμενα, δεσμευόμενη να μην τα χρησιμοποιήσει. Αυτό θα απαιτούσε ελαφρώς πιο ευέλικτη στάση και από τις δύο πλευρές. Μέχρι τώρα, η Τουρκία απορρίπτει αυτήν την επιλογή για λόγους κυριαρχίας.
3. Καταστροφή του συστήματος: Η πιο αυστηρή επιλογή είναι να αφαιρεθούν τα συστήματα από το στρατιωτικό απόθεμα και να καταστραφούν. Η καταστροφή δεν χρειάζεται έγκριση της Μόσχας αλλά ενέχει πολιτικούς κινδύνους για την Άγκυρα, καθώς η τουρκική κυβέρνηση έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι δεν προτίθεται να εγκαταλείψει το σύστημα, που συμβολίζει την στρατηγική της αυτονομία.
4. Πώληση σε τρίτη χώρα: Η μεταπώληση σε τρίτη χώρα θα απαιτούσε τη συγκατάθεση της Ρωσίας και θεωρείται η λιγότερο πιθανή επιλογή εξαιτίας της ρωσικής αντίθεσης, ενώ θα μπορούσε να δυσχεράνει την επανείσοδο της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35.
5. Επιστροφή στη Ρωσία: Η Ρωσία πιθανόν θα ήταν διατεθειμένη να πάρει τα συστήματα πίσω, καθώς έχει αυξημένες ανάγκες λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Η επιστροφή ίσως συνεπαγόταν οικονομική διακανονισμό, καθώς η Τουρκία έχει ήδη καταβάλει μεγάλο ποσό και δύσκολα θα λάβει πλήρες επιστροφή χρημάτων.
Ο καθοριστικός παράγοντας για το μέλλον της εμπλοκής της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35 παραμένει η πλήρης διακοπή κατοχής του S-400, αντίφαση που μέχρι στιγμής φαίνεται δύσκολο να γεφυρωθεί χωρίς πολιτικό και στρατιωτικό κόστος.
Π.Κ. capital.gr
.png)
