Ειδική Ανάλυση Άμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων — 13 Οκτωβρίου 2025
Θέμα: Μέση Ανατολή — Ειρήνη στη Μέση Ανατολή; Όχι, αν η Τουρκία επιβάλει το δικό της τρόπο
Ανάλυση: Γκρέγκορι Ρ. Κόπλεϊ, Εκδότης, GIS / Defense & Foreign Affairs
Οι αποτυχίες των ειρηνευτικών συμφωνιών Ισραήλ–Γάζας, που ολοκληρώθηκαν και υπογράφηκαν στο Σαρμ ελ-Σέιχ της Αιγύπτου στις 13 Οκτωβρίου 2025, χωρίς τη συμμετοχή οποιασδήποτε από τις εμπλεκόμενες πλευρές — Ισραήλ και Χαμάς —
Κατά μία έννοια, η Τουρκία, υπό την παρούσα νεοοθωμανική της πορεία και φιλοδοξίες, δεν έχει άλλη επιλογή παρά να διασφαλίσει ότι οι συμφωνίες θα καταρρεύσουν και το Ισραήλ θα αναγκαστεί να αντιδράσει, δίνοντας μια ακόμη ευκαιρία να παρουσιαστεί ως ο επιτιθέμενος.
Αλλά, εξίσου σημαντικό σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο είναι το ερώτημα:
Θα αποδειχθεί η απόφαση του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στις 13 Οκτωβρίου 2025, να μπλοκάρει τη συμμετοχή του Ισραηλινού Πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου στις ειρηνευτικές συνομιλίες του Σαρμ ελ-Σέιχ — που καθόριζαν την επιτυχία της ειρηνευτικής συμφωνίας της Γάζας — επαρκής για να αμβλύνει τη θερμή σχέση του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ με τον κ. Ερντογάν;
Τουλάχιστον, ο Πρόεδρος Ερντογάν έχει πλέον δείξει ότι ο πόλεμός του εναντίον του Ισραήλ, που διεξάγεται μέσω της Χαμάς και άλλων μετωπικών οργανώσεων, θα συνεχιστεί.
Έχει ήδη δείξει ότι σκοπεύει να αναλάβει τον διπλωματικό ρόλο του Ιράν στη Συρία και στον Λίβανο.
Το Ιράν βρίσκεται πλέον, ουσιαστικά, εκτός του πεδίου της Γάζας, μετά τις ήττες του τόσο στον ιρανικό χώρο επιρροής όσο και στον Λίβανο και τη Συρία. Δεν υπήρξε ποτέ ο κύριος παράγοντας που υποστήριζε τη Χαμάς· σε κάθε περίπτωση, υπήρξε απλώς ένας βολικός σύμμαχος όταν οι Ιρανοί κληρικοί διεξήγαν τον δικό τους ξεχωριστό πόλεμο εναντίον του Ισραήλ.
Η Τουρκία έχει πλέον καταλάβει ότι η επιτυχία της εξαρτάται από τη διατήρηση ενός συνεχούς επιπέδου έντασης στη Μέση Ανατολή, που να την καθιστά απαραίτητη ως μεσολαβητή ή ισχυρό περιφερειακό παίκτη. Η νέα της στρατηγική δεν βασίζεται πλέον μόνο στη στρατιωτική ισχύ ή στην οικονομική επιρροή, αλλά και στην ικανότητά της να αξιοποιεί τον θρησκευτικό και πολιτισμικό παράγοντα.
Η Άγκυρα έχει προσπαθήσει να προβάλλει τον εαυτό της ως «προστάτη των Μουσουλμάνων» και ιδιαίτερα των Παλαιστινίων, με τον ίδιο τρόπο που το έκανε η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτή η προσέγγιση στοχεύει να εδραιώσει τη θέση της Τουρκίας όχι μόνο ως πολιτικής δύναμης, αλλά και ως πνευματικής αρχής στον μουσουλμανικό κόσμο.
Ταυτόχρονα, η τουρκική κυβέρνηση επιχειρεί να ελέγξει την αφήγηση σχετικά με τις εξελίξεις στη Γάζα και να παρουσιάσει τις ειρηνευτικές προσπάθειες που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ, την Αίγυπτο και άλλους ως ατελέσφορες ή χειραγωγημένες. Η απόφαση του Ερντογάν να αποκλείσει τον Νετανιάχου από τη συνάντηση στο Σαρμ ελ-Σέιχ δεν ήταν μόνο διπλωματικό πλήγμα· ήταν μια προσεκτικά σχεδιασμένη κίνηση με σκοπό να υπονομεύσει την αξιοπιστία των συνομιλιών και να προκαλέσει κρίση εμπιστοσύνης μεταξύ των συμμάχων των ΗΠΑ.
Η Τουρκία υπολογίζει ότι οποιαδήποτε αποτυχία στην εφαρμογή των συμφωνιών ειρήνης θα επιτρέψει στην Άγκυρα να αναδειχθεί ως η μόνη δύναμη που μπορεί να «μιλήσει» τόσο με τη Χαμάς όσο και με τα δυτικά κράτη, ενώ παράλληλα θα ενισχύσει την επιρροή της στα εσωτερικά του Λιβάνου και της Συρίας.
Η επιδίωξη της Άγκυρας να αντικαταστήσει την Τεχεράνη ως κεντρικό διαμεσολαβητή στις υποθέσεις της Μέσης Ανατολής δεν είναι απλώς ευκαιριακή· αποτελεί βασικό στρατηγικό στόχο. Η Τουρκία επιδιώκει να διατηρεί ανοιχτούς διαύλους με όλες τις πλευρές, ώστε να μπορεί να λειτουργεί ως ο αναγκαίος συνομιλητής — ακόμη και με αντιτιθέμενα συμφέροντα.
Ο Ερντογάν έχει κατανοήσει ότι η Δύση, και κυρίως η Ουάσιγκτον, βρίσκεται σε φάση γεωπολιτικής κόπωσης. Οι ΗΠΑ επιδιώκουν πλέον «διαχείριση κρίσεων» αντί για πραγματικές λύσεις. Αυτή η αδυναμία δημιουργεί κενό ισχύος, το οποίο η Τουρκία εκμεταλλεύεται μεθοδικά, προβάλλοντας τον εαυτό της ως ρυθμιστή στα πεδία της Συρίας, της Παλαιστίνης και του Καυκάσου.
Η Άγκυρα δεν θα διστάσει να χρησιμοποιήσει τους μηχανισμούς της Χαμάς, της Μουσουλμανικής Αδελφότητας ή άλλων ισλαμιστικών παραγόντων ως εργαλεία εξωτερικής πολιτικής. Η ρητορική της περί «δικαιοσύνης για τη Γάζα» είναι προσεκτικά διαμορφωμένη, ώστε να συγκινεί τα μουσουλμανικά ακροατήρια και να ενισχύει τη νομιμοποίηση του Ερντογάν στο εσωτερικό.
Η νέα αυτή τακτική είναι επίσης εργαλείο εκβιασμού προς τη Δύση. Κάθε φορά που η Τουρκία αισθάνεται παραγκωνισμένη από το ΝΑΤΟ ή την Ε.Ε., χρησιμοποιεί το παλαιστινιακό ζήτημα ως μοχλό πίεσης, είτε με απειλές αναγνώρισης της Χαμάς ως «νόμιμης αντίστασης», είτε με συμφωνίες με το Κατάρ και τη Μαλαισία που υπονομεύουν τις κυρώσεις εναντίον τρομοκρατικών οργανώσεων.
Η Άγκυρα φαίνεται να έχει διαμορφώσει ένα νέο, πιο επιθετικό δόγμα: να προβάλλει την εικόνα της ως «ειρηνοποιού» ενώ ταυτόχρονα τροφοδοτεί την αστάθεια. Αυτό, σύμφωνα με την ανάλυση, θα επιτρέψει στην Τουρκία να αποκτήσει μελλοντικά διαπραγματευτικά ανταλλάγματα σε ενεργειακά ζητήματα, στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Ερυθρά Θάλασσα.
Το Ισραήλ, αν και εμφανίζεται διπλωματικά απομονωμένο, γνωρίζει ότι η στρατιωτική του υπεροχή παραμένει καθοριστικός παράγοντας αποτροπής. Ωστόσο, η απομόνωση αυτή δεν είναι μόνο εξωτερική — η ισραηλινή κοινωνία βιώνει κόπωση και έντονη πολιτική πόλωση μετά τις αλλεπάλληλες συγκρούσεις στη Γάζα. Αυτό ακριβώς το κλίμα εκμεταλλεύεται η Τουρκία, προβάλλοντας το Ισραήλ ως παράγοντα αποσταθεροποίησης, την ίδια στιγμή που προωθεί δικές της επεμβάσεις στη Συρία, το Ιράκ και τη Λιβύη με το πρόσχημα της «ασφάλειας».
Η Ουάσιγκτον, από την πλευρά της, φαίνεται να έχει αποδεχτεί σιωπηρά την τουρκική επιρροή, θεωρώντας ότι μπορεί να λειτουργήσει ως αντίβαρο έναντι του Ιράν. Ο Λευκός Οίκος, επιδιώκοντας να αποφύγει νέες στρατιωτικές εμπλοκές, έχει αφήσει στην Άγκυρα σημαντικά περιθώρια δράσης, ακόμη και σε περιπτώσεις που έρχονται σε αντίθεση με τα συμφέροντα του Ισραήλ ή της Αιγύπτου.
Ωστόσο, αυτή η πολιτική υποχωρητικότητας ενέχει σοβαρούς κινδύνους. Η Τουρκία δεν ενεργεί πλέον ως πιστός σύμμαχος του ΝΑΤΟ, αλλά ως αυτόνομος περιφερειακός δρών που κινείται ανάμεσα σε Ουάσιγκτον, Μόσχα και Πεκίνο, επιδιώκοντας το μέγιστο δυνατό όφελος. Στην πράξη, η Τουρκία λειτουργεί ως «τρίτος πόλος» που αποσταθεροποιεί την ισορροπία Δύσης–Ανατολής.
Η Ρωσία, αν και τυπικά σε αντιπαράθεση με την Τουρκία στη Συρία, δείχνει διατεθειμένη να ανεχθεί την τουρκική κινητικότητα, όσο αυτή υπονομεύει τις αμερικανικές επιδιώξεις. Το ίδιο ισχύει και για την Κίνα, η οποία βλέπει την τουρκική στρατηγική ως ευκαιρία διάσπασης της δυτικής συνοχής στη Μέση Ανατολή.
Στο μεταξύ, ο Ερντογάν εκμεταλλεύεται αυτή τη διπλωματική ρευστότητα για να επαναφέρει τον τουρκικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο, προωθώντας νέες συμφωνίες για φυσικό αέριο, ναυτικές ζώνες και ενεργειακούς αγωγούς που παρακάμπτουν την Ελλάδα και την Κύπρο.
Η ανάλυση του Defense & Foreign Affairs καταλήγει με μια προειδοποίηση:
αν η Δύση συνεχίσει να επιτρέπει στην Τουρκία να καθορίζει τους όρους της «ειρήνης» στη Μέση Ανατολή, τότε η περιοχή δεν θα γνωρίσει σταθερότητα, αλλά έναν νέο τύπο πολέμου [δι' αντιπροσώπων], όπου η Άγκυρα θα ελέγχει τα νήματα.
Απόδοση: anixneuseis.gr
.png)
