Η Τουρκία βρίσκεται σε μια περίοδο όπου η εικόνα της στο εξωτερικό και η ισορροπία στο εσωτερικό διαμορφώνουν ένα εκρηκτικό μίγμα. Οι τρεις μεγάλες δυνάμεις —Ηνωμένες Πολιτείες, Κίνα και Ρωσία— «διαβάζουν» την Άγκυρα με διαφορετικούς φακούς, αλλά συγκλίνουν σε μια εκτίμηση: δεν τη θέλουν απόλυτο ρυθμιστή των εξελίξεων, ούτε την εμπιστεύονται ως σταθερό εταίρο.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η οπτική για την Τουρκία έχει αλλάξει ριζικά. Το νομοσχέδιο Turkey Diplomatic Realignment Act, που προωθεί τη διοικητική μεταφορά της χώρας από το Γραφείο Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στο Γραφείο Εγγύς Ανατολής, δεν είναι απλώς συμβολικό. Είναι ξεκάθαρο μήνυμα ότι η Άγκυρα θεωρείται πια δύναμη της Μέσης Ανατολής, όχι «γέφυρα» με την Ευρώπη.
Ο Ντόναλντ Τραμπ, με τον συναλλακτικό τρόπο που πολιτεύεται, δείχνει διατεθειμένος να την επανεντάξει στο πρόγραμμα των F-35. Το αντάλλαγμα όμως είναι ξεκάθαρο: να κόψει τις ρωσικές ενεργειακές εξαρτήσεις. Και εδώ ακριβώς βρίσκεται η αδυναμία της Τουρκίας. Δεν μπορεί εύκολα να παραιτηθεί από μια πηγή κερδών και επιρροής που στηρίζει τον ίδιο τον Ερντογάν. Η Ουάσιγκτον συνεργάζεται μόνο όπου την συμφέρει, με σαφείς όρους και χωρίς να χαρίζει στην Άγκυρα τον παλιό ρόλο του «αναντικατάστατου μεσολαβητή».
Η πρόσφατη επίσκεψη Ερντογάν στις ΗΠΑ επιβεβαίωσε την επιφυλακτικότητα της Ουάσιγκτον απέναντι στην Άγκυρα και δεν απέδωσε τίποτε από όσα επεδίωκε ο Ερντογάν. Η αποκάλυψη της συνομιλίας δημοσιογράφων που κάλυπταν την επίσκεψη του τούρκου προέδρου είναι χαρακτηριστική και προκάλεσε θύελλα στην γειτονική χώρα. Δεν πήραμε τίποτε, ήταν η εύσχημη επωδός. Στην ουσία οι εκφράσεις δεν γράφονται.
Για το Πεκίνο, η Τουρκία χαρακτηρίζεται με υψηλό βαθμό επισφάλειας παρά ως στρατηγικός πυλώνας. Παρά την καίρια γεωγραφική θέση της στον Δρόμο και Ζώνη, (Belt and Road), η Άγκυρα δεν κατάφερε να προσελκύσει τις μεγάλες κινεζικές επενδύσεις. Η μακροοικονομική αστάθεια, οι συνεχείς πολιτικές κρίσεις και η παρουσία οργανώσεων Ουιγούρων στο έδαφός της υπονομεύουν την αξιοπιστία της. Γι’ αυτό και η κινεζική επενδυτική ροή «πάγωσε» μετά το 2023. Η Κίνα βλέπει την Τουρκία ως χρήσιμο συμπλήρωμα, αλλά όχι ως αξιόπιστη άγκυρα. Και αυτό είναι μια ήττα για μια χώρα που διαφημίζει την αυτονομία της αλλά δεν διακρίνεται στην πράξη.
Η Ρωσία, από την άλλη, διατηρεί την Τουρκία δεμένη με αλυσίδες ενεργειακής εξάρτησης. Ο TurkStream και το Akkuyu δίνουν στον Πούτιν την πολυτέλεια να ορίζει τους όρους της σχέσης. Όσο κι αν ο Ερντογάν παριστάνει τον αυτόνομο παίκτη, η Μόσχα είναι αυτή που βάζει τις κόκκινες γραμμές σε Συρία, Καύκασο και Μαύρη Θάλασσα. Το ερώτημα είναι πώς θα απαντήσει η Τουρκία στην παρότρυνση Τράμπ να περιορίσει τον ρωσικό ενεργειακό δεσμό, όταν αυτός αποτελεί τη βασική πηγή ισχύος του Ερντογάν.
Στο εσωτερικό μέτωπο, αρχίζουν τα δύσκολα ενόψει της διαδοχής Ερντογάν. Ο Χακάν Φιντάν, πρώην επικεφαλής της ΜΙΤ και σημερινός υπουργός Εξωτερικών, κινείται με τρόπο που δείχνει φιλοδοξίες διαδοχής. Η δήλωσή του για το πάγωμα του προγράμματος KAAN λόγω αμερικανικών πιέσεων ήταν ένα χτύπημα στην εικόνα του ίδιου του Ερντογάν. Στο προεδρικό μέγαρο η ενόχληση ήταν εμφανής, ενώ στον κομματικό μηχανισμό πολλοί θεώρησαν ότι ο Φιντάν επιχείρησε να κεφαλαιοποιήσει προσωπικά την κρίση. Οι ψίθυροι για τη διαδοχή έχουν φουντώσει. Ο Ερντογάν προωθεί τον γιο του Μπιλάλ, αλλά ο Φιντάν καλλιεργεί το προφίλ του ικανού τεχνοκράτη με διεθνείς επαφές. Ο ένας από τους γαμπρούς του, ο Μπεράτ Αλμπαϊράκ, διεκδικεί, επίσης, ρόλο στην μετά Ερντογάν εποχή σε αντίθεση με την επιθυμία του τούρκου προέδρου. Οι διαρροές πληροφοριών, οι αλληλοκατηγορίες και τα εσωτερικά μέτωπα στο ΑΚΡ δείχνουν ότι η Τουρκία εισέρχεται σε μια επικίνδυνη περίοδο αβεβαιότητας.
Το στρατιωτικό κατεστημένο, μετά τις εκκαθαρίσεις του 2016, εκφράζει πλέον ανοιχτά τη δυσαρέσκειά του για τον ρόλο της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ. Μια χώρα που σηκώνει το βάρος της νότιας πτέρυγας, αλλά παραμένει θεσμικά στο περιθώριο, καταλήγει να αισθάνεται ταπεινωμένη. Αυτή η αίσθηση τροφοδοτεί ακραία σενάρια και επικίνδυνες φωνές, όπως του Μπαχτσελί, για μετατόπιση σε άξονες με Ρωσία και Κίνα. Η Άγκυρα παίζει το χαρτί του «παρεξηγημένου συμμάχου», αλλά στην πραγματικότητα αποδεικνύει ότι είναι αναξιόπιστη και απρόβλεπτη.
Για την Ελλάδα, η Τουρκία συνιστά διαρκή απειλή. Εργαλειοποιεί τη γεωγραφική της θέση ως «μονοπώλιο διαμετακόμισης» για να εκβιάζει ενεργειακά, θεωρεί την Κύπρο πηγή πλούτου και πεδίο γεωπολιτικού ανταγωνισμού, ενώ χρησιμοποιεί τη Λιβύη ως προέκταση της «Γαλάζιας Πατρίδας». Επιδιώκει να έχει τον τελευταίο λόγο σε κάθε εξέλιξη στη Μεσόγειο, αλλά οι κινήσεις της φτάνουν στα όριά τους. Παρά ταύτα, η Αθήνα περιορίζεται στο ρόλο του «σταθερού εταίρου», επαναλαμβάνοντας το ρεφρέν περί διεθνούς δικαίου χωρίς να διεκδικεί αποφασιστικά τα δικαιώματά της.
Η πραγματικότητα είναι πως το διεθνές δίκαιο, αν και θεμέλιο για μια μη αναθεωρητική δύναμη όπως η Ελλάδα, δεν αρκεί σε μια εποχή γεωπολιτικής ρευστότητας. Χρειάζεται πιο ευέλικτη και επιθετική διπλωματική στάση, αξιοποίηση των αδυναμιών της Τουρκίας και προσέγγιση με χώρες των οποίων τα συμφέροντα δεν ταυτίζονται με της Άγκυρας. Η Τουρκία είναι εσωτερικά διχασμένη, εξαρτημένη και αναξιόπιστη· το «προνόμιό» της να καθορίζει τους όρους του παιχνιδιού περιορίζεται.
Μπροστά σε αυτή την εικόνα, η Ελλάδα έχει περιθώρια διπλωματικής κινητικότητας. Η πλεονεξία της Τουρκίας θα τη φέρει αναπόφευκτα αντιμέτωπη με άλλες δυνάμεις της περιοχής. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ιταλία αναδεικνύεται ως υπολογίσιμος παίκτης. Επιχειρεί να διαδραματίσει ρόλο στην Αφρική, διεκδικώντας θέση «γέφυρας» Ευρώπης–Αφρικής, περιοχή όπου και η Άγκυρα διεκδικεί παρουσία. Η στενή παρακολούθηση των εξελίξεων και η αξιοποίηση ευκαιριών συνεργασίας με τη Ρώμη, σε συνδυασμό με τις πρόσφατες αμυντικές συμφωνίες (όπως η αγορά φρεγατών), μπορούν να δημιουργήσουν ένα πλαίσιο διπλωματικής και στρατηγικής σύγκλισης.
Η Ελλάδα, αν επενδύσει αποφασιστικά στο δυναμικό της διπλωματίας της, μπορεί να αναβαθμίσει τη θέση της στη Μεσόγειο και να πάψει να εμφανίζεται απλός παρατηρητής· να γίνει παράγοντας της εξίσωσης.
[iEpikaira: Ξέρετε γιατί το νομοσχέδιο Turkey Diplomatic Realignment Act τοποθετεί πλέον την Τουρκία στη Μέση Ανατολή και παύει να αποτελεί «γέφυρα» με την Ευρώπη; Περισσότερα ΕΔΩ και ΕΔΩ!]
Εφημερίδα Θεσσαλονίκη anixneuseis.gr
.png)
