Την Παρασκευή 10 Μαρτίου 2023, η Κίνα αιφνιδίασε τον κόσμο πραγματοποιώντας μια πολύ καλή διπλωματική ανατροπή. Συμφιλίωσε το σουνιτικό Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας και την Ιρανική σιιτική Ισλαμική Δημοκρατία. Οι δύο χώρες υπέγραψαν στο Πεκίνο μία συμφωνία ασφαλείας. Αυτό θα επιτρέψει στις δύο μεγαλύτερες δυνάμεις που συνορεύουν στον Περσικό Κόλπο όντας και οι δύο οι μεγαλύτεροι προμηθευτές υδρογονανθράκων στην Κίνα να επανεκκινήσουν τις διπλωματικές τους σχέσεις, οι οποίες είχαν διακοπεί για περισσότερα από επτά χρόνια.
Η ρήξη είχε γίνει τον Ιανουάριο του 2016 μετά την λεηλασία της πρεσβείας της Σαουδικής Αραβίας στην Τεχεράνη από εξαγριωμένα πλήθη Ιρανών τα οποία διαμαρτύρονταν για την εκτέλεση από τους σαουδάραβες ενός διάσημου θρησκευτικού ηγέτη, του Σεΐχη Nimr Baqr al-Nimr. Τεράστια σουνιτική επικράτεια που υιοθέτησε τον ουαχαμπιτικό πουριτανισμό στα τέλη του 18ου αιώνα η Σαουδική Αραβία έχει μια σιιτική μειονότητα που αντιπροσωπεύει το 10% του συνολικού πληθυσμού της. Αυτή η μειονότητα, που ζει στις παράκτιες περιοχές του Κόλπου, όπου και συγκεντρώνονται τα κύρια αποθέματα πετρελαίου, θεωρεί ότι υφίσταται διακρίσεις από το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας.
Κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης του 2011, ο Σεΐχης Νιμρ συμμετείχε σε πολιτικές διαμαρτυρίες κατά των αρχών της Σαουδικής Αραβίας, ενώ υποστήριζε τη μη χρήση βίας. Τρόμαξε το καθεστώς του Ριάντ λόγω των πολλών οπαδών του όχι μόνο στη Σαουδική περιοχή Νταχράν αλλά και στο Μπαχρέιν (βασίλειο το οποίο κυβερνά μια σουνιτική οικογένεια συμμαχική με τους Σαούντ, αλλά του οποίου ο πληθυσμός είναι κυρίως Σιίτες). Συνελήφθη τον Ιούλιο του 2012 και στη συνέχεια καταδικάστηκε σε θάνατο για εξέγερση από ειδικό δικαστήριο.
Η ρήξη είχε επίσης συμβεί σε ένα πλαίσιο πολύ υποβαθμισμένων πολιτικών σχέσεων μεταξύ της μοναρχίας της Σαουδικής Αραβίας και της Ιρανικής Ισλαμικής Δημοκρατίας. Η δεύτερη κατηγόρησε την πρώτη για τον πόλεμο, που ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2015, εναντίον των Χούτι της Υεμένης στη Σαναά. Σε σύγκρουση με τους Σουνίτες του Άντεν, οι κάτοικοι των βουνών Χούθι είναι Σιίτες, βοηθούμενοι λίγο πολύ λαθραία από την Τεχεράνη. Η συμφωνία Ιράν-Σαουδικής Αραβίας στο Πεκίνο θα εδραιώσει την εκεχειρία που διαπραγματεύθηκαν τα Ηνωμένα Έθνη στην Υεμένη τον Αύγουστο του 2022.
Αυτή η διαμεσολάβηση συνιστά μια κινεζική διπλωματική ανατροπή στη Μέση Ανατολή, μια περιοχή που μέχρι τότε αποτελούσε επικράτεια της αμερικανικής διπλωματίας. Κινούμενοι έξυπνα οι Κινέζοι μπόρεσαν να εκμεταλλευτούν τις κακές σχέσεις μεταξύ του Τζο Μπάιντεν και του MBS (Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, ο διάδοχος που κυβερνά ουσιαστικά το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας). Ο MBS περήφανος άραβας πρίγκηπας δεν εκτίμησε καθόλου την εκλογική δέσμευση του Τζο Μπάιντεν να τον αντιμετωπίζει «ως παρία». Ο Μπάιντεν είχε αντιδράσει έτσι μετά την παράνομη δολοφονία, τον Οκτώβριο του 2018, στις εγκαταστάσεις του προξενείου της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη, του Τζαμάλ Κασόγκι, ενός Σαουδάραβα δημοσιογράφου που είχε ταχθεί κατά του πολέμου στην Υεμένη και αρθρογραφούσε στην Washington Post.
Η εκδίκηση του MBS
Ο MBS εκδικήθηκε για τον εξευτελισμό του από τον Μπάιντεν κάνοντας μια συμφωνία για το πετρέλαιο με τον Πούτιν, όταν είχε ήδη ξεκινήσει η εισβολή στην Ουκρανία. Ο Σαουδάραβας πρίγκιπας αρνήθηκε επίσης να αυξήσει την παραγωγή πετρελαίου του, ενώ ο Τζο Μπάιντεν αναγκάστηκε να ταξιδέψει στη Τζέντα τον Ιούλιο του 2022 για να του το ζητήσει.
Ο νεαρός ηγέτης της Σαουδικής Αραβίας δεν είναι φυσικά αντιαμερικανός από τη φύση του. Έχει άριστες σχέσεις με τον Ντόναλντ Τραμπ και έχει επενδύσει 1 δισεκατομμύριο δολάρια στο ταμείο που δημιούργησε ο γαμπρός του, Τζάρεντ Κούσνερ. Οι Αμερικανοί θα ήθελαν η Σαουδική Αραβία να προσχωρήσει στις Συμφωνίες του Αβραάμ, με τις οποίες τρία νέα κράτη του Αραβικού Συνδέσμου – τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και το Μαρόκο – ανοίγουν διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ. Αλλά ο MBS δεν είναι έτοιμος να κάνει δώρα στον Τζο Μπάιντεν. Έχει υιοθετήσει μια αυστηρά ανταλλακτική προσέγγιση, ζητώντας από την Ουάσιγκτον σε αντάλλαγμα σαφείς εγγυήσεις ασφάλειας και προηγμένους εξοπλισμούς που ούτε ο Λευκός Οίκος ούτε το Κογκρέσο είναι έτοιμοι να του παραχωρήσουν προς το παρόν.
Το Ιράν, από την πλευρά του, έχει κάθε συμφέρον να συμφιλιωθεί με τους πλούσιους Σουνίτες γείτονές του στον Κόλπο. Η Ισλαμική Δημοκρατία δεν είναι σε θέση ισχύος, αποδυναμωμένη οικονομικά από τις αμερικανικές κυρώσεις και πολιτικά από την πρόκληση της νεολαίας των πόλεων που προσκολλάται στα δικαιώματα των γυναικών. Γενικότερα, ο ιρανικός πληθυσμός έχει κουραστεί από τις καταστροφικές δαπάνες των pasdarans στο εξωτερικό, με στόχο τη δημιουργία ενός σιιτικού άξονα Τεχεράνη-Βαγδάτη-Δαμασκό-Βηρυτό-Σαναά.
Η κινεζική διπλωματία άδραξε τέλεια την ευκαιρία που της παρουσιάστηκε. Ενισχύει την εικόνα που θέλει να δώσει ο νέος πρωθυπουργός Li Qiang για τη χώρα του : μια Κίνα που προτιμά το εμπόριο από τον πόλεμο ως μέσο διεθνών σχέσεων και που κατηγορεί την Αμερική ότι συμπεριφέρεται ως πολεμοχαρής αυτοκρατορική δύναμη. Αυτό δεν είναι ένα καθόλου αδιάφορο πλαίσιο για τον Γάλλο πρόεδρο, ο οποίος θα επισκεφθεί το Πεκίνο στις αρχές Απριλίου 2023…
Renaud Girard
Le Figaro 13/3/23 απόδοση Babis Georges Petrakis (FB)
