Νίκος Παπανικολόπουλος,
Με αφορμή δημοσίευμα (29-10-2023) της εφημερίδας «Κυριακάτικη Δημοκρατία», σύμφωνα με το οποίο η Τουρκία παρουσιάζει την ελληνική βραχονησίδα Ζουράφα μέσα στο FIR της Κωνσταντινούπολης, το θέμα της Ζουράφας ή Λαδόξερας ήρθε και πάλι στην επικαιρότητα αλλά δυστυχώς, αυτά που συμβαίνουν σήμερα με τη Ζουράφα και βλέπουν το φως της δημοσιότητας ως κάτι νέο είναι πολύ παλιά.
Η Ζουράφα και η γεωγραφία της
Η ελληνική νησίδα (islet) Ζουράφα (zourafa) βρίσκεται βορειοανατολικά της νήσου Σαμοθράκης (Samothraki island) σε απόσταση μικρότερη των 6 ν.μ από το Ακρωτήριο Άγκιστρο της Σαμοθράκης και υπερδιπλάσια (14 ν.μ) από την πλησιέστερη τουρκική ακτή, την Άκρα Γκρέμια (Boztepe).
Σε αυτή υπάρχει φάρος (Light) ύψους 8 μέτρων για σήμανση μεμονωμένου κινδύνου (Isolated danger) με «χαρακτηριστικό» δυο λευκές αναλαμπές ανά 10 δευτερόλεπτα (Fl2W 10s).Έχει κατασκευαστεί και συντηρείται από την Υπηρεσία Φάρων του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Ο φάρος είναι καταχωρημένος στους ελληνικούς φαροδείκτες με α/α 6900 και στους διεθνείς με α/α Ε 4556,8
Σε όλες τις ναυτικές εκδόσεις (χάρτες, πλοηγούς, φαροδείκτες κλπ), ελληνικές και διεθνείς η ΖΟΥΡΑΦΑ αναφέρεται με την ονομασία (zourafa).
Ζουράφα ή «Λαδόξερα»
Σε μελέτη του διακεκριμένου λόγιου της Σαμοθράκης Νικόλαου Φαρδύ (1853 – 1901) που δημοσιεύτηκε το 1897 με τίτλο «Τα Ζγοράφα ως κέντρο των σεισμών της Σαμοθράκης και λείψανο τεσσάρων νήσων του Θρακικού Πελάγους προ αμνημονεύτων χρόνων καποντισθεισών» αναφέρεται : «Στα Ζγοράφα, σε καιρό γαλήνης και νηνεμίας, διακρίνεται κάποια υγρή, ελαιώδη ουσία που επιπλέει επί των πέριξ υδάτων, που αποπνέει οξεία οσμή πετρελαίου. Η ύφαλος αυτή εφείλκυσε κατά πρώτον την προσοχήν μου τω 1874, οπότε, επιβαίνων ιστιοφόρου πλοίου και ευρεθείς εν καιρώ γαλήνης πλησίον αυτής, ηδυνήθην ιδίοις όμμασι να ιδώ την επί της θαλάσσης πλέουσαν ελαιώδη ουσίαν, να δοκιμάσω εξ ιδίας αντιλήψεως και πεισθώ επί τέλους, ότι πρόκειται ενταύθα περί πετρελαίου, του οποίου η πηγή βεβαίως κείται εν τω σώματι του υφάλου».
Αυτός είναι ο λόγος που την ονόμασαν και «Λαδόξερα».
Η Ζουράφα και τα πετρέλαια
Στις 23 Δεκεμβρίου 1969, το Ελληνικό Δημόσιο και η Αμερικανική εταιρεία Oceanic Exploration Company, μετά από πολύμηνες προκαταρκτικές συζητήσεις και διαπραγματεύσεις και με βάση τις διατάξεις του άρθρου 5 του τότε ισχύοντος νόμου 3948/1959 «Περί αναζητήσεως, ερεύνης και εκμεταλλεύσεως υδρογονανθράκων εν υγρά και αεριώδει καταστάσει» (ΦΕΚ 68 Α/17-4-1959), υπέγραψαν Σύμβαση για την παραχώρηση των σχετικών δικαιωμάτων στο Θρακικό Πέλαγος.
Η Σύμβαση, επικυρώθηκε με το Ν.Δ 462/1970 (ΦΕΚ 67Α/21-3-1970), και περιελάμβανε όλο το Θρακικό πέλαγος με τη Θάσο, τη Σαμοθράκη και τη Ζουράφα. Οι περιοχές αποτυπώθηκαν, ως αναπόσπαστο μέρος της Σύμβασης, στο ναυτικό χάρτη αριθ.1086 του Βρετανικού Ναυαρχείου και εμφανίζονται στη σελ 623 του ΦΕΚ
Το καλοκαίρι του 1975, ακυρώθηκε η Σύμβαση του 1969 και συνομολογήθηκε νέα (14-6-1975) με τη συμμετοχή και άλλων εταιρειών, η οποία δεν αναφερόταν πλέον στο Θρακικό αλλά, … εις συγκεκριμένην θαλάσσιαν περιοχήν του Θρακικού, Δυτικώς της νήσου Θάσου γνωστήν ως «Ανακάλυψις ΠΡΙΝΟΣ» … Η νέα Σύμβαση επικυρώθηκε με το Νόμο 98/1975 (ΦΕΚ 161Α/1-8-1975) και η προηγούμενη καταργήθηκε πλήρως από τον ίδιο νόμο (άρθρο 37 παρ 4).
Αντιγράφω από την εφημερίδα της Κυβερνήσεως τη συνέχεια του προοιμίου αυτής της νέας Σύμβασης.
… ΔΟΘΕΝΤΟΣ ότι το Ελληνικόν Δημόσιον θεωρεί ότι η ανακάλυψις πετρελαίου εν Ελλάδι ενέχει μεγάλην σπουδαιότητα και σημασία δια την οικονομικήν και κοινωνικήν ανάπτυξιν της χώρας και
… ΔΟΘΕΝΤΟΣ ότι το Ελληνικόν Δημόσιον εν όψει της αποκαταστάσεως της δημοκρατικής νομιμότητος εις την χώραν … συνεφώνησαν, όπως συνομολογήσουν νέαν Σύμβασιν εις αντικατάστασιν της Συμβάσεως Παραχωρήσεως….
Ο Ευάγγελος Κουλουμπής (1929-2009), ο οποίος διατέλεσε Υπουργός Ενέργειας και Φυσικών Πόρων (1982-1984) και Υπουργός ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ (1984-1988), δηλαδή ο καθ’ ύλη αρμόδιος για τα πετρέλαια υπουργός, σε άρθρο του το 2000, αναφέρθηκε στην ύπαρξη πετρελαίου και στην περιοχή της Ζουράφας.
Στην εκπομπή «Φάκελοι» του Αλέξη Παπαχελά με θέμα «Πετρέλαια στο Αιγαίο»(http://folders.skai.gr/main/theme?locale=el&id=166#sthash.K9fW43Yr.dpuf) καταγράφεται η ιστορία και τα τουρκικά εμπόδια για την εκμετάλλευση του Αιγαίου. Από επίσημα χείλη ακούγονται μεταξύ άλλων και τα εξής : «… το ενδιαφέρον των Αμερικανών και των Τούρκων αλλά και η αδυναμία να προχωρήσει η υπόθεση «πετρέλαια στο Αιγαίο», …ο κίνδυνος να εμπλακούμε σε πόλεμο με την Τουρκία και ότι έρευνες έγιναν στο βόρειο Αιγαίο μέχρι και τη Σαμοθράκη και εισπράξαμε τότε διαμαρτυρίες από το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών…».
Έτσι, σιγά-σιγά και μεθοδικά, ξεκίνησε η στροφή της πατρίδος μας στα Δυτικά. Πολιτικά, πολιτιστικά, οικονομικά αλλά και γεωγραφικά.
Η Ζουράφα στις γκρίζες ζώνες
Η Ζουράφα, εντάχτηκε στη «θεωρία των γκρίζων ζωνών» της Τουρκίας, τη θεωρία που αμφισβητεί το ιδιοκτησιακό καθεστώς πολλών νησιών και κατ’ επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο, μετά την απόπειρα κατάληψης των ελληνικών βραχονησίδων Ίμια, τον Ιανουάριο του 1996.
Η θεωρία αυτή, διατυπώθηκε αόριστα – χωρίς ονόματα – και για πρώτη φορά, το 1991, από τον αρχηγό του τουρκικού στόλου ναύαρχο Ιλφάν Τινάζ, ο οποίος αμφισβήτησε ευθέως την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο, ισχυριζόμενος ότι ορισμένες βραχονησίδες του Αιγαίου δεν είναι ελληνικό έδαφος.
Η υλοποίηση της θεωρίας, ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 1996 και συνεχίστηκε το Μάιο του ιδίου έτους, με την έκδοση του Εγχειριδίου της Στρατιωτικής Ακαδημίας της Άγκυρας (Harp Akademileri) με ειδικό κεφάλαιο (σελ.123-137) και τίτλο «Τα νησιά, νησίδες και βραχονησίδες του Αιγαίου, γεωγραφική - ιστορική – νομική ανασκόπηση και εισηγήσεις πολιτικής EGE ADA, ADACIK VE KAYALIKLARININ, COGRAFI-TARIHI-HUKUKI DURUMU VE UYUGLANAN POLITIKALAR. MAYIS 1996».
Στο Εγχειρίδιο αυτό, κατονομάζονται 150 νησιά, νησίδες και βραχονησίδες του Αιγαίου, μεταξύ των οποίων και η βραχονησίδα Ζουράφα, ως αμφισβητούμενου ιδιοκτησιακού καθεστώτος. Από τότε, για τους Τούρκους, ότι ισχύει για τα Ίμια, ισχύει και για τη Ζουράφα. Για τη Ζουράφα, ένα από τα επιχειρήματά τους είναι ότι δεν κατονομάζεται στη Συνθήκη της Λωζάννης (1923).
Τα όσα αναφέρονται στο Εγχειρίδιο, αναφέρθηκαν από την Τουρκική πλευρά στη συνάντηση Πάγκαλου-Γκιουνενσα στο Βουκουρέστι, στις 24 Απριλίου 1996. Αντίγραφο δε, αυτού του κεφαλαίου, υπό μορφή «Μνημονίου» το κατέθεσε η Τουρκία σε διεθνείς οργανισμούς και στην ΕΕ.
Η Ζουράφα και το FIR
Tο FIR (Flight Information Region) Αθηνών, από το 1950, στα πλαίσια συνδιασκέψεων του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO) καλύπτει τον ελληνικό εθνικό εναέριο χώρο και διάσπαρτα τμήματα του διεθνούς εναερίου χώρου, δεδομένου ότι το FIR δεν άπτεται ζητημάτων εθνικής κυριαρχίας, αλλά δικαιοδοσίας (υποβολής σχεδίων πτήσεως, έρευνα-διάσωση αεροπορικών και ναυτικών ατυχημάτων).
Όμως, η Τουρκία, τον Αύγουστο του 1974, αυθαίρετα εξέδωσε τη ΝΟΤΑΜ 714 (ειδοποίηση προς αεροναυτιλομένους) με την οποία προσπαθούσε να επεκτείνει τον χώρο της δικαιοδοσίας της μέχρι το μέσο του Αιγαίου εντός του FIR Αθηνών. Τότε, η Ελλάδα κήρυξε το Αιγαίο επικίνδυνη περιοχή (NOTAM 1157). Ο ICAO, απηύθυνε έκκληση και στις δύο πλευρές χωρίς επιτυχία. Τέλος, η Τουρκία, το 1980, και πάλι μονομερώς, ανακάλεσε τη ΝΟΤΑΜ 714, αλλά το 1988 εξέδωσε νέο Κανονισμό (88/1988) εμφανίζοντας το ΒΑ Αιγαίο στο FIR Istanbul και τέσσερις τομείς έρευνας διάσωσης (Εύξεινου Πόντου, Μαρμαρά, Αιγαίου και Μεσογείου) όπου η Ζουράφα εμφανίζεται μέσα στον Τομέα Μαρμαρά.
Είναι γνωστά τα προβλήματα που δημιουργεί η Τουρκία στο FIR Αθηνών ειδικά στο Αιγαίο, σε θέματα έρευνας και διάσωσης, όπως είναι γνωστές και οι διαδικασίες αναγνώρισης, εκ μέρους της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας των αγνώστων στις αρμόδιες αρχές εναέριας κυκλοφορίας ιχνών αεροσκαφών, που εισέρχονται στο FIR Αθηνών χωρίς να έχουν υποβάλει σχέδιο πτήσεως.
***
Η Εφημερίδα «Κυριακάτικη Δημοκρατία» με το δημοσίευμα της δεν μας λέει κάτι καινούργιο αλλά εμμέσως πλην σαφώς μας υπενθυμίζει ότι με την Τουρκία έχουμε να κάνουμε με ένα σκληρό, ύπουλο και αιώνιο εχθρό.
Εμείς εδώ στον Έβρο, αυτό το γνωρίζουμε εν τοις πράγμασι, ας το καταλάβουν και αυτοί που χρόνια τώρα έχουν την ευθύνη της εξωτερικής μας πολιτικής.
Αλεξανδρούπολη Νοέμβριος 2023
* Υποναύαρχος Λ.Σ (ε.α) aktines
