Καθαρά Δευτέρα: «Το στάδιον των αρετών ηνέωκται»

ΣΗΜΕΡΑ, αγαπητοί μου, είνε η πρώτη ­μέρα της αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Ονομάζεται Κα­θαρά Δευτέρα και μας εισάγει στο πνευματικό κλίμα της πνευματικής αυ­της περιόδου. Ποια είνε τα χαρακτηριστι­κα γνωρίσματα του «κλίματος» αυτού;

* * *

Είνε πρώτα – πρώτα η μνήμη του θανάτου. Αυτό μας υπενθύμισε σήμερα πολλές φορές η Εκ­κλησία μας και μάλιστα με το κοντάκιο του Μεγάλου Κανόνος «Ψυχή μου ψυχή μου, …το τέλος εγγίζει και μελ­λεις θορυβεί­σθαι». Το τέλος πλησιάζει. Δυσάρεστο πρα­γμα. Αν υπάρχη κα­τι που τρο­μάζει τον άνθρωπο, αυ­το είνε ο θάνατος, η ω­ρα του θανάτου. Όλοι προσπαθούμε να το διώχνουμε από τη σκέψι μας. Ει­νε όμως γεγονός. Μήπως άραγε και η αγία αυ­­τη και Μεγάλη Τεσσαρακοστή είνε η τελευ­ταία του βίου μας; Και οι αρ­χαίοι πρόγονοί μας έλεγαν· «όρος φιλοσοφί­ας μνήμη θα­να­του»· η μνήμη του θανάτου οδηγεί σε ανώτε­ρες σκέψεις. Ο δε ειδωλολάτρης βασιλεύς Φίλιππος, ο πατέρας του Μεγάλου Α­λεξάν­δρου, είχε διατάξει ένα στρατιώτη να παρουσιάζεται κάθε πρωΐ μπροστά του και να του υ­πενθυμίζη· «Φίλιππε, μέμνησο ότι θνη­τος ει»· Φίλιππε, να θυμάσαι ότι είσαι θνητός. Αν λοι­πον αυτό το έκανε εκείνος, που έζησε 400 χρόνια προ Χριστού, πόσο μάλλον εμείς; Αυ­το λέει και ο ποιητής του Με­­γάλου Κανό­νος, ο άγιος Ανδρέας Κρήτης.

Τι άλλο είνε η Μεγάλη Σαρακοστή; Είνε μνήμη των πειρασμών του Κυρίου. Όπως ξε­ρουμε, ο Χριστός ύστερα από τη βάπτισί του πέρασε τον Ιορδάνη ποταμό, πήγε στην έρημο, έμεινε εκεί μόνος σαράντα μέρες και πα­λεψε στήθος με στήθος με το διάβολο. Πως τώρα τόλμησε ο διάβολος να πειράξη το Χριστό; Οι πατέρες λένε, ότι ο διάβολος έβλεπε τον άνθρωπο Χριστό, αλλά δε μπορούσε να φανταστή ότι μέσα του κρύβεται η θεότης. Αυτό λέει και ο κατηχητικός λόγος του ι. Χρυ­σο­στόμου, που θ’ ακούσουμε το Πάσχα· Ο α­δης «επικράνθη, και γαρ εδεσμεύθη· …έλαβε σώμα, και Θεώ περιέ­τυχεν»· πήρε ένα σω­μα και δεν κατάλαβε ότι πίσω από αυτό είνε η θε­ότης. Είνε όπως το ψάρι, που βλέπει το δόλω­μα, αλλά δεν καταλαβαίνει ότι πίσω απ’ αυτό ο ψαράς ε­χει το αγ­κίστρι. Δόλωμα ήταν το αν­θρώπινο σώμα, που είχε ο Χριστός, και αγκί­στρι η θεότης. Ε­τσι νίκησε ο Χριστός στην ε­ρημο. Ο σατα­νας έφυγε, αλλά «άχρι καιρού» (Λουκ. 4,13). Ε­πανήλ­θε πάλι και έκανε την τελευταία έφοδό του για να κλονίση το Χριστό – πότε; Τις ημέρες των παθών, τη Μεγάλη Εβδομάδα. Αφού λοι­πον ο διάβολος πείραξε το Χριστό, θα πειρά­ξη κ’ εμάς. Αλλά μη πτοηθούμε. Έχουμε την προστασία του Χριστού. Να δείξουμε υπομο­νη και ν’ αγωνιστούμε με τα πνευματι­κα ο­πλα, που μας δίνει ο ίδιος ο Κύριος, τη νηστεία δηλαδή και την προσευχή, για τα ο­ποία θα πούμε εν συνεχεία.

Έως εδώ είπαμε· τη Μεγάλη Σαρακο­στη χαρακτηρίζει η μνήμη θανάτου, η υπομονή κι ο αγώνας στους πειρασμούς. Προχωρούμε τώρα. Η Μεγάλη Σαρακο­στη έχει βέβαια και νηστεία. Είνε μνήμη και μίμησις της νηστείας του Χριστού. Σα­ράντα μέρες νήστεψε εκείνος στην έρημο. Και νη­στε­ψε αυστη­­­ρα, ούτε έφαγε ούτε ή­πιε. Καλούμεθα λοιπόν κ’ εμείς τώρα να τον μιμηθού­με. Είνε υποχρεωτική για ο­λους η νηστεία; Για τον κόσμο όχι, προαιρετική είνε· για τους ορθοδόξους Χριστιανούς ναί, εκείνους βέβαια που είνε υγιείς. Οι κα­νόνες της Εκκλη­σίας λένε, ότι εξαιρούν­ται από τη νηστεία οι άρρωστοι, αυτοί που ει­νε στο κρεβάτι· διότι η τροφή γι’ αυτούς είνε ε­να είδος φαρμάκου. Μακάρι να ήταν υγιείς και να νηστεύουν. Εξ­αι­ρούνται επίσης οι γε­ροντες, οι πολύ γέρον­τες, που λόγω της ηλι­κίας τους είνε κι αυτοί ασθενείς· γιατί το γη­ρας είνε σοβαρά ασθέ­νεια, κατάπτωσις δυνά­μεων. Σ’ ένα γηροκομείο λ.χ., που οι τρόφιμοι μόλις κινούνται, δε μπορούμε να τους υποχρεώσουμε σε νηστεία. Εξαιρούνται ακόμη, σε ειδικές περιπτώσεως, γυναίκες που εγκυμονούν, που γέννησαν και γαλουχούν βρέφη η κρατούν μικρά παιδιά. Όλοι οι άλλοι όμως, που έχουν την υγεία τους, υποχρεούνται να νηστεύουν.

Το ένα όπλο στον πνευματικό αγώνα της Σαρακοστής είνε η νηστεία. Το άλλο είνε η προσευχή. «Τούτο το γένος (των δαιμόνων δη­λαδή) ουκ εκπορεύεται ει μη εν προσευχή και νηστεία» (Ματθ. 17,21). Χρειάζεται λοιπόν τώρα προσ­­ευχή. Τι προσευχή; Εκτενής. Έτσι προσ­­ευ­χη­θηκε ο Χριστός, έτσι προσευχήθηκαν οι α­πόστολοι, οι πατέρες, οι άγιοι, οι μάρτυρες, οι όσιοι, άντρες και γυναίκες όλων των αιώ­νων, όπως λ.χ. η οσία Μαρία η Αιγυπτία· τόσο προσευχόταν, ώστε δεν πατούσε στη γη, γι­νο­­ταν άγγελος, πουλί πετούμενο· έτσι την είδαν να περνά τον Ιορδάνη. «Γρηγορείτε και προσ­εύχεσθε», λέει και σ’ εμάς ο Χριστός (ε.α. 26,41).

- Εμείς, λένε μερικοί, δε μπορούμε να κάνουμε μεγάλες προσευχές… Καλά λοιπόν· δε μπορείς να κάνης εκτενείς προσευχές, που κάνουν τη νύχτα στα μοναστήρια; κάνε του­λα­χιστον μια σύντομη προσευχή. Έχει η Εκ­κλησία μας και σύντομες προσευχές. Να λο­γου χάριν, η πιο σύντομη προσευχή είνε το «Κύριε, ελέησον». Πόσες φορές ακούστηκε στον Μέγα Κανόνα που εψάλη σήμερα το «Κυ­ριε, ελέησον»; Απόψε είνε το εν τέταρτον του Μεγάλου Κανόνος, όχι ολόκληρος ο κα­νων· αργότερα θα διαβαστή ολόκληρος. Αυ­τος ο κανών, αν μετρήσουμε όλα τα τροπάριά του, είνε 250 περίπου. Απόψε ακούσαμε τα 65 περίπου, κ’ εμπρός απ’ το καθένα ακου­γόταν το «Ελέησόν με, ο Θεός, ελέησόν με».

Λέει κάποιος άγιος, ότι, όταν ένα «Κύριε, ελέησον» βγαίνη απ’ την καρδιά του ανθρώ­που με βαθειά μετάνοια, φτάνει ―ναί― να τον σω­ση. Λέμε κ’ εμείς, ψαλτάδες και πα­­πα­δες, «Κύριε, ελέησον» «Κύριε, ελέησον» «Κυ­­ριε, ελέησον», αλλά ο νούς μας την ώρα ε­κεί­νη δεν είνε στο Θεό. Θεομπαί­χτες καταν­τη­σαμε. Θα μας τιμωρήση ο Θεός, θα κλείση τις εκκλησίες μας. Μου έλεγαν, ότι στη 'Ρω­σία οι πιστοί, όταν λένε το «Κύριε, ε­λε­ησον» γονα­τίζουν και δακρύζουν. Εδώ όλα έγιναν συνή­θεια! Δεν κατηγορώ κανέναν· πρώτα το λέω για τον εαυτό μου κ' έπειτα για τους αλ­λους. Αυτή είνε μία σκληρά πραγματικότης. Ξέρετε πότε μόνο λέμε το «Κύριε, ελέησον» με την καρδιά μας; Όταν το τομαράκι μας κιν­δυνεύη· τότε φωνάζουμε «Κύριε, ελέησον» και βγαίνει απ’ την καρδιά μας. Εάν ο­μως το λέμε για το σώμα, πόσο μάλλον για την ψυχή; Πες πολλές φορές «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με»· είνε η πιο σύντομη και περιεκτική προσευχή.

Άλλες σύντομες προσευχές είνε το «Ο Θεός, ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ» που είπε ο τελώνης (Λουκ. 18,13), το «Ήμαρτον εις τον ου­ρα­νον και ενώπιόν σου» που είπε ο άσωτος (ε.α. 15,18), το «Μνήσθητί μου, Κύριε, όταν ελ­θης εν τη βασιλεία σου» που είπε ο ληστής (ε.α. 23,42). Μία μικρή επίσης προσευχή, που τη γνωρίζετε, είνε αυτή που λέμε την περίοδο της Σαρακοστής στο Μέγα Απόδειπνο· την ακούσαμε απόψε και πιστεύω ότι όλοι θα την αισθανθήκαμε· είνε το «Κύριε των δυνάμεων, μεθ' ημών γενού· άλλον γαρ εκτός σου βοη­θον εν θλίψεσιν ουκ έχομεν· Κύριε των δυνά­μεων, ελέησον ημάς». Την ξέρουν όλοι. Παλαι­ότερα στα σπίτια την έλεγαν το βράδυ και τα μικρά παιδιά κάνοντας μετάνοιες.

* * *

Τέτοιο κλίμα, αγαπητοί μου, καλλιεργεί η Ορθόδοξος Εκκλησία μας την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Το είπα πολλές φορές και με συγχωρείτε αν επαναλαμβάνω μερικά πράγματα. Ανα­στε­νάζω όταν βλέπω ότι φτάσαμε σε μια εποχή που δυστυχώς ο χριστιανισμός δεν ζη ως μία αγία πραγματικότης· δεν ζη ως πνευματικός αγών, δεν ζη ως άσκησις, δεν ζη ως νηστεία, δεν ζη ως προσ­ευ­χη, δεν ζη ως ελεημοσύνη, δεν ζη ως συναί­σθησις και μετάνοια, δεν ζη ως λατρεία του Θεού.

Πρέπει να σταματήσω για να κλα­ψω. Γιατί; Διότι έχετε οικογένειες, κάθεστε στο τραπέ­ζι, αλλά σταυρό δεν κάνετε. Το πρωί, το μεση­μέρι, το βράδυ προσευχή δεν γίνεται. Ζη­τη­μα αν προσεύχωνται δέκα οικογένειες· ούτε δε­κα δεν είνε. Δείξτε μου ένα σπίτι, όπου μάνα πατέρας παιδιά προσεύχονται οι­κογενεια­κως, να πέσω να τους προσκυνήσω. Ώρες ολόκλη­ρες στο ραδιόφωνο και στην τη­λεόρασι. Ποιο το αποτέλεσμα; Η ψυχή αδειάζει, η καρδιά σκληρύνεται, η ζωή εκφυλίζεται. Όπως λέω ―και κακοφαίνεται σε μερικούς―, γίναμε ρε­μα­λια. Εξωτερικώς έχουμε τη μορφή του αν­θρω­που, εσωτερικώς αποκτηνωθήκαμε. Και αν αυ­­το οι άνθρωποι έξω δεν το αισθάνωνται, ας το αισθανθούμε τουλάχιστον εμείς και διά με­τανοίας και αγώνος ας επιστρέψουμε στον Κύριο. Το κλίμα της Σαρακοστής βοηθεί.

† επίσκοπος Αυγουστίνος

Πηγή: (Α΄ μέρος απομαγνητοφωνημένης ομιλίας, η οποία έγινε στον ι. ναό 'Αγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης την 25-2-1985) tideon.org

Το περίφημο ιδιόμελο του της Κυριακής της Τυρινής «Το στάδιον των αρετών ηνέωκται» που μας προετοιμάζει για τον ψυχοσωτήριο αγώνα της Αγίας και Μεγάλης Σαρακοστής:

"Τό στάδιον τῶν ἀρετῶν ἠνέῳκται, οἱ βουλόμενοι ἀθλῆσαι εἰσέλθετε, ἀναζωσάμενοι τόν καλόν τῆς Νηστείας ἀγῶνα·"

Το στάδιο της άσκησης των αρετών έχει ανοίξει. Όσοι θέλετε να αγωνιστείτε μπέστε μέσα αναλαμβάνοντας τον αγώνα τον καλό της Νηστείας.

"οἱ γάρ νομίμως ἀθλοῦντες, δικαίως στεφανοῦνται,"

Γιατί όσοι αθλούνται νόμιμα, δίκαια στεφανώνονται.

"καί ἀναλαβόντες τήν πανοπλίαν τοῦ Σταυροῦ, τῷ ἐχθρῷ ἀντιμαχησώμεθα,"

Κι αφού φορέσετε την πανοπλία του Σταυρού, αντιπαραταχθείτε στον εχθρό

"ὡς τεῖχος ἄρρηκτον κατέχοντες τήν Πίστιν, καί ὡς θώρακα τήν προσευχήν,"

καί περικεφαλαίαν τήν ἐλεημοσύνην, έχοντας ως τείχος απαρασάλευτο την Πίστη και ως θώρακα την προσευχή και ως περικεφαλαία την ελεημοσύνη.

"ἀντί μαχαίρας τήν νηστείαν, ἥτις ἐκτέμνει ἀπό καρδίας πᾶσαν κακίαν."

Αντί για κοφτερό μαχαίρι να έχετε την Νηστεία, η οποία αποκόπτει από την καρδιά κάθε κακία.

"Ὁ ποιῶν ταῦτα, τόν ἀληθινόν κομίζεται στέφανον, παρά τοῦ Παμβασιλέως Χριστοῦ, ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς Κρίσεως."

Αυτός που κάνει αυτά παίρνει το αληθινό στεφάνι από τον Παμβασιλέα Χριστό την ημέρα της κρίσης.

Ο κύριος ΕΠΙΚΑΙΡΟΣ...

Tο iEpikaira στο Google News...