Οι ταραχές στο Καζακστάν προκαλούνται από άμεση ξένη επέμβαση – αυτή είναι η επίσημη θέση της Μόσχας. Για τι είδους παρέμβαση μπορούμε να μιλήσουμε, ποιος εκπαίδευσε τους ταραχοποιούς και πώς – και ποια είναι η ομοιότητα μεταξύ της κατάστασης στο Καζακστάν και αυτού που συνέβη στην Ουκρανία και τη Λευκορωσία;
Του Gevorg Mirzayan,
Κάθε τι νέο είναι κάποιο ξεχασμένο παλιό. Ειδικά όταν πρόκειται για μεγάλες πολιτικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα σε διαφορετικές χώρες και σε διαφορετικούς χρόνους -αλλά περίπου σύμφωνα με τα ίδια τεχνικά σχήματα. Ακόμη και τώρα, οι διαμαρτυρίες στο Καζακστάν δεν είναι κάτι μοναδικό. Πραγματοποιούνται χρησιμοποιώντας περίπου τις ίδιες τεχνικές όπως στην Ουκρανία το 2014 και στη Λευκορωσία το 2020. Με μικρές διαφορές.
Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών επισημαίνει ευθέως την ξένη παρέμβαση στο Καζακστάν. «Θεωρούμε τα πρόσφατα γεγονότα σε μια φίλη χώρα ως μια προσπάθεια, εμπνευσμένη από το εξωτερικό, να υπονομεύσει την ασφάλεια και την ακεραιότητα του κράτους με τη βία, χρησιμοποιώντας εκπαιδευμένους και οργανωμένους ένοπλους σχηματισμούς», ανέφερε σε ανακοίνωσή του το υπουργείο.
Ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς ανακοίνωσε επίσης την παρέμβαση ξένων ειδικών υπηρεσιών στις διαδηλώσεις στο Καζακστάν. Ο ηγέτης μιας άλλης μετασοβιετικής χώρας, η οποία είχε επηρεαστεί πριν από λίγο καιρό από μαζικές διαδηλώσεις, ο Αλεξάντερ Λουκασένκο, χαρακτήρισε αυτό που συμβαίνει «μάθημα για εμάς».
Κοινά λάθη
Φυσικά, παντού την αφορμή των διαμαρτυριών την έδωσαν τα ίδια συστημικά λάθη των αρχών. Πρώτον, το διακύβευμα είναι η καλλιέργεια του τοπικού εθνικισμού. Αν η Ουκρανία προσπαθούσε απλώς να οικοδομήσει μια «Μη Ρωσία», τότε η Λευκορωσία και το Καζακστάν, που βρίσκονταν σε διαδικασία ολοκλήρωσης με τη Μόσχα, φοβήθηκαν την «Κριμαϊκή Άνοιξη». Θεώρησαν ότι ήταν απαραίτητο να δημιουργηθεί ένα αντίβαρο στη ρωσική πολιτιστική επιρροή.
Ως αποτέλεσμα, σε όλες τις χώρες, ντόπιοι εθνικιστές έδρασαν στην πρωτοπορία της διαμαρτυρίας. Ένιωθαν ότι η εξουσία δεν είχε επαρκώς εθνικό προσανατολισμό. Ταυτόχρονα, οι εκρωσισμένοι πολιτιστικά και οι ρωσόφωνοι πολίτες και στις τρεις χώρες γενικά δεν υποστήριξαν τις αρχές.
Στην Ουκρανία, επειδή ο Γιανουκόβιτς βυθίστηκε στη διαφθορά και δεν εκπλήρωσε τις προεκλογικές του υποσχέσεις, στη Λευκορωσία – επειδή ο Λουκασένκο προσέβαλε ευθέως τη Ρωσία και πήρε ομήρους Ρώσους πολίτες. Στο Καζακστάν, είναι ακριβώς λόγω της πορείας των αρχών να τονώσουν τον επιθετικό καζακικό εθνικισμό (αρκεί να θυμηθούμε τις «γλωσσικές επιδρομές»).
Το δεύτερο λάθος ήταν η πολλαπλότητα των προσανατολισμών. Και στην Ουκρανία, και στη Λευκορωσία και στο Καζακστάν, ήθελαν να είναι καλοί για όλους. Και να λαμβάνουν ρωσικές επιδοτήσεις, να υπάρχει ελεύθερη κυκλοφορία ανθρώπων και αγαθών – και ταυτόχρονα όμως εξισορρόπηση στη ρωσική (και στην περίπτωση του Καζακστάν, ρωσο-κινεζική) επιρροή με την ανάπτυξη των σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Παντού αυτές οι σχέσεις συνοδεύονταν από την άφιξη δυτικών ΜΚΟ στις χώρες αυτές, οι οποίες ενσωματώθηκαν επιτυχώς στη δυτική πολιτική της πολιτιστικής κυριαρχίας (δηλαδή του εθνικισμού) για να θρέψουν φιλοδυτικά αντιρωσικά εθνικά στελέχη. Στην πολιτική, το δημοσιογραφικό περιβάλλον, τις δομές της κοινωνίας των πολιτών. Εκπαιδεύτηκαν στην επικοινωνία, στην ιεραποστολική επιβολή των ιδεών τους, στη διαχείριση κρίσεων – γενικά, ασχολούνταν με την προετοιμασία του εδάφους.
«Στο Καζακστάν, έγιναν πολλές προετοιμασίες για δράσεις διαμαρτυρίας: δημιουργήθηκαν πλατφόρμες δικτύου για τον συντονισμό τους, ένα δίκτυο μελλοντικών συντονιστών στο πεδίο δημιουργήθηκε μέσω επαφών με ΜΚΟ, η κοινωνική συνείδηση επηρεάσθηκε μέσω του Svoboda, του BBC και άλλων βρετανο-αμερικανικών μέσων ενημέρωσης. Το φθινόπωρο, μια σειρά δοκιμαστικών τοπικών διαδηλώσεων με κινητοποίηση μέσω Διαδικτύου πραγματοποιήθηκε για να μετρηθεί η αντίδραση του κόσμου. Όλα αυτά επαναλαμβάνουν σχεδόν πλήρως το σχέδιο Μινσκ-2020, και, με κάποιες τροποποιήσεις, το Κίεβο-2013», – εξηγεί ο επικεφαλής της Ευρασιατικής Αναλυτικής Λέσχης Nikita Mendkovich στην εφημερίδα VZGLYAD.
Ωστόσο, στην περίπτωση του Καζακστάν, υπήρχε μια μικρή τεχνική διαφορά που σχετίζεται με τις τοπικές ιδιαιτερότητες. «Μια σημαντική διαφορά μεταξύ του Καζακστάν και της Λευκορωσίας και της Ουκρανίας είναι ότι οι συντονιστές δεν ήταν κυρίως μέλη πολιτικοποιημένων ομάδων (Mlady Front και άλλα μέλη ουκρανικών ταγμάτων), αλλά εκπρόσωποι ομάδων του οργανωμένου εγκλήματος, αφού στις τοπικές συνθήκες είχαν μεγαλύτερη εμπειρία στην διοργάνωση της εγκληματικής βίας», συνεχίζει ο Nikita Mendkovich.
Καθόλου ενωμένες ελίτ
Το σχήμα συνεργασίας με τις ελίτ είναι επίσης περίπου το ίδιο – δηλαδή, η εκμετάλλευση της αδυναμίας και της εξάρτησής τους. Έτσι, σε κάθε μία από τις τρεις χώρες, οι αρχές ήταν αδύναμες λόγω της διάσπασής τους.
Στην Ουκρανία, υπήρξε μια σύγκρουση μεταξύ του Βίκτορ Γιανουκόβιτς και των ολιγαρχών που τον έφεραν στην εξουσία, από τους οποίους άρχισε να αποσπά μέρος των περιουσιών τους. Στο Καζακστάν δημιουργήθηκε δυαδικό σύστημα εξουσίας, όταν η νέα ηγεσία της χώρας, εκπροσωπούμενη από τον Kassym-Zhomart Tokayev, παραμέρισε τη φυλή του πρώτου προέδρου, Nursultan Nazarbayev (ο οποίος κατά την έναρξη της διαμαρτυρίας ήταν επικεφαλής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας και ουσιαστικά οδήγησε τις δυνάμεις ασφαλείας).
Διχασμός υπήρξε και στη Λευκορωσία, αλλά πολύ μικρότερος. Ο Λουκασένκο ισοπέδωσε τον πολιτικό χώρο και εξόντωσε τις διαδικασίες πολιτικής ανόδου, έτσι αρκετοί φιλόδοξοι πολιτικοί περιόρισαν τον ρόλο τους στον μηχανισμό της κρατικής μηχανής. Αλλά ταυτόχρονα, αυτοί οι πολιτικοί δεν είχαν εξουσίες.
Όσον αφορά την εξάρτηση, οι ελίτ της Ουκρανίας, του Καζακστάν και, εν μέρει, ακόμη και της Λευκορωσίας, ήταν πολύ στενά συνδεδεμένες με τη Δύση. Υπήρχαν λογαριασμοί, περιουσιακά στοιχεία, ακίνητα, παιδιά. Αυτό επέτρεψε στη Δύση να εκβιάσει το περιβάλλον του Βίκτορ Γιανουκόβιτς (απαιτώντας από αυτόν να μην πειράξει τους εξεγερμένους της Μαϊντάν στους δρόμους), καθώς και να προσπαθήσει να εκβιάσει τους ηγέτες του Καζακστάν.
Προφανώς, το σχέδιο δεν λειτούργησε στη Λευκορωσία λόγω του μικρού αριθμού τέτοιων εκπροσώπων ανάμεσα στην ελίτ. Η χώρα άρχισε να αφαιρείται από το καθεστώς των κυρώσεων λίγα μόνο χρόνια πριν από την έναρξη των διαδηλώσεων, οπότε οι Λευκορώσοι ηγέτες δεν είχαν ακόμη προλάβει να αποκτήσουν λογαριασμούς / σπίτια / γιοτ στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η απουσία σοβαρής διάσπασης και εξωτερικών πλεονεκτημάτων μεταξύ των ελίτ οδήγησε στο γεγονός ότι οι αρχές στη Λευκορωσία μπόρεσαν να ξεκινήσουν αμέσως τη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων.
«Οι δυνάμεις ασφαλείας έδρασαν με την πλήρη έγκριση των ελίτ που δεν δίστασαν να καταστείλουν τη διαμαρτυρία. Ήδη μία ή δύο εβδομάδες αργότερα, η διαμαρτυρία της Λευκορωσίας χωρίστηκε σε δύο άνισες ομάδες: γυναίκες και κάτοικοι της πρωτεύουσας, που χορεύουν στο Μινσκ, και ριζοσπάστες που εισβάλλουν σε ιστότοπους κυβερνητικών υπηρεσιών και εγχώριοι τρομοκράτες που κλείνουν τις ράγες των τραίνων. Αλλά δεν υπήρξαν πογκρόμ και κατασχέσεις οπλοστασίων», λέει ο Ivan Lisan, Επικεφαλής του Αναλυτικού Γραφείου του Σχεδίου SONAR-2050.
Όσο για τη γεωγραφία της διαμαρτυρίας, προσπάθησαν να την κάνουν όσο το δυνατόν ευρύτερη. Θυμηθείτε ότι οι ταραχές στην Ουκρανία δεν πραγματοποιήθηκαν μόνο στο Κίεβο – κάλυψαν μια σειρά από δυτικές περιοχές της χώρας, σε ορισμένες από τις οποίες οι ταραχοποιοί κατάφεραν ακόμη και να καταλάβουν τα κτίρια των τοπικών διοικήσεων. Οι φωτογραφίες από εκεί δημιούργησαν μια εικόνα της κλίμακας της διαμαρτυρίας, καθώς και μια αίσθηση απελπισίας για τις αρχές. Οι ειδικοί είπαν ότι ακόμη και αν ήταν δυνατό να διαλυθεί η συγκέντρωση του Μαϊντάν στο Κίεβο, δεν ήταν σαφές πώς και με ποιες δυνάμεις θα ανακαταλάβουν το Λβιβ και το Ιβάνο-Φρανκίβσκ.
Αυτή η εμπειρία ελήφθη υπόψη και εφαρμόστηκε σε άλλες επιχειρήσεις. «Τόσο στη Λευκορωσία όσο και στο Καζακστάν, ξέσπασαν διαδηλώσεις σε πολλές πόλεις, αλλά στη συνέχεια εντοπίστηκαν στην πρωτεύουσα. Στην περίπτωση του Καζακστάν, είναι στην οικονομική (Alma-Ata), όχι στην διοικητική (Nur-Sultan), “λέει ο Ivan Lizan. Επιπλέον, για το Καζακστάν, η διασπορά αποδείχθηκε πιο αποτελεσματική λόγω των ιδιαιτεροτήτων της τοπικής πραγματικότητας. Οι αρχές αναγκάστηκαν να διαλύσουν πιστές αστυνομικές και στρατιωτικές μονάδες και μάλιστα, κάποια στιγμή, να παραδώσουν την Αλμάτι στους ταραχοποιούς.
Χρήματα, επικοινωνία, συμπεράσματα
Η τεχνολογία της χρηματοδότησης των διαδηλώσεων μέσω ΜΚΟ, σύμφωνα με τον Nikita Mendkovich, ήταν περίπου η ίδια παντού. «Τα κανάλια χρηματοδότησης παραδοσιακά για κάθε μία από τις περιπτώσεις περιλαμβάνουν σημεία διανομής στη Βρετανία. Από εκεί, τα κεφάλαια παρέχονται, για παράδειγμα, στις δομές του Ablyazov, ο οποίος συντόνιζε ενεργά τη διαμαρτυρία.
Αν σχηματικά, η πρωταρχική πηγή είναι δομές στις Ηνωμένες Πολιτείες που συνδέονται με τοπικές δυνάμεις ασφαλείας, η μεταφορά γίνεται στη Βρετανία, και στη συνέχεια απευθείας εισαγωγή στη χώρα ενδιαφέροντος μέσω της ηπειρωτικής Ευρώπης. Τις περισσότερες φορές, μέσω της Πολωνίας ή τις χώρες της Βαλτικής», εξηγεί ο ειδικός.
Τέλος, οι τεχνολογίες επικοινωνίας είναι επίσης ίδιες – και μάλιστα από την εποχή της Αραβικής Άνοιξης. «Οι διαδηλωτές συντόνισαν τις ενέργειές τους μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, και όχι των μέσων ενημέρωσης (ΜΜΕ). Για τον συντονισμό, χρησιμοποίησαν κανάλια Telegram που διαχειρίζονται από το εξωτερικό – την Πολωνία στην περίπτωση της Δημοκρατίας της Λευκορωσίας και την Ουκρανία στην περίπτωση του Καζακστάν. Ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης αποδείχθηκε ασήμαντος λόγω του ελέγχου τους από τις αρχές », λέει ο Ivan Lizan.
Οι προσπάθειες των αρχών να διακόψουν το Διαδίκτυο χτύπησαν, φυσικά, τις επικοινωνίες των διαδηλωτών, αλλά ταυτόχρονα περιορίζουν τη δυνατότητα των φιλοκυβερνητικών δυνάμεων και των ΜΜΕ να μεταδίδουν πληροφορίες για τα γεγονότα που συμβαίνουν στη χώρα . Ως αποτέλεσμα, τα δυτικά μέσα ενημέρωσης μπορούν να σχεδιάσουν ελεύθερα την εικόνα που θεωρούν κατάλληλη.
Και τώρα το ερώτημα είναι, θα βγουν τα σωστά συμπεράσματα από αυτό που συμβαίνει; Είναι πολύ αργά για να το κάνει η Ουκρανία. Η Λευκορωσία έχει κάνει μια σειρά από σημαντικές διεργασίες επί των λαθών της (στράφηκε προς την ενσωμάτωση με τη Ρωσία, ημιαναγνώρισε την Κριμαία, οργάνωσε μια σειρά από σημεία χωρίς επιστροφή στις σχέσεις με τη Δύση), αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει αποφασίσει για ορισμένες σημαντικές ενέργειες. Συγκεκριμένα, εξακολουθεί να είναι δύσκολο για τις ρωσικές ΜΚΟ και τους δημοσιογράφους να εργάζονται στο Μινσκ και δεν επιτρέπεται να συγκροτηθούν ανοιχτά φιλορωσικά κόμματα.
Το ερώτημα τώρα είναι τι θα κάνει η νέα ηγεσία του Καζακστάν;
Η αρχισυντάκτρια του RT Margarita Simonyan προτείνει ένα λογικό σχέδιο έξι σημείων. “1) Κριμαία – θα την αναγνωρίσει. 2) Κυριλλικό αλφάβητο – επιστροφή. 3) Τα ρωσικά δεύτερη κρατική γλώσσα, όπως στο Κιργιστάν. 4) Χωρίς εμπόδια η λειτουργία των ρωσικών σχολείων. 5) Εκδίωξη των αντιρωσικών ΜΚΟ. 6) Μια συνεκτική αδελφική εσωτερική πολιτική που αποκλείει τα παιχνίδια με τους ναζιστές“.
Η τήρηση αυτού του σχεδίου θα επιτρέψει στο Καζακστάν όχι μόνο να εμβαθύνει την ολοκλήρωσή του με τη Ρωσία, αλλά και να διατηρήσει την κυριαρχία του από όσους ονειρεύονται να μετατρέψουν τη χώρα σε μια νέα εστία αστάθειας κοντά στα ρωσικά σύνορα. Εξάλλου, κάθε τι καινούργιο είναι ένα καλά ξεχασμένο παλιό.
Πηγή: vz.ru μετάφραση: Σ. Δ. defence-point.gr
