Αν και πια έχουν περάσει χρόνια από την κρίση χρέους της ευρωζώνης, οι Ευρωπαίοι, σαν σε βέρτιγκο, είδαν και πάλι τη μεταξύ τους αλληλεγγύη να δοκιμάζεται κατά τη μεταμεσονύκτια… παράταση μιας (ήδη αναβληθείσης, λόγω κορωνοϊού υποτίθεται) Συνόδου, με την ευρωπαϊκή συνοχή αυτήν τη φορά να θυσιάζεται στον βωμό όχι των γερμανικών δημοσιονομικών εμμονών του πρόσφατου παρελθόντος αλλά της (επίσης γερμανικής) ανοχής προς μια τρίτη χώρα όπως είναι η Τουρκία που όλοι όμως συμφωνούν ότι προκαλεί, εκβιάζει και απομακρύνεται από τις ευρωπαϊκές αξίες.
Μόλις λίγες ώρες πριν από τη Σύνοδο, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τους είχε «στολίσει» κανονικά και, δυστυχώς, δεν ήταν η πρώτη φορά. «Δεν υπάρχει ούτε ένα πρόβλημα που να εμφανίστηκε στην περιοχή μας και να επιλύθηκε με την πρωτοβουλία και την επιρροή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αντιθέτως, κάθε κρίση στην οποία εμπλέκεται η Ένωση εκτραχύνεται αποκτώντας νέες διαστάσεις», δήλωσε ο 66χρονος Τούρκος ηγέτης την Πέμπτη (1 Οκτωβρίου) από το βήμα της τουρκικής εθνοσυνέλευσης, αποδοκιμάζοντας την Ευρωπαϊκή Ένωση ως «αναποτελεσματική», «ρηχή» και «χωρίς όραμα».
Κι όμως, αντί να αντιδράσουν, οι «27» επέλεξαν – υπό τις εντολές της Γερμανίας – να… γυρίσουν και το άλλο μάγουλο, μέσα από τακτικισμούς και «αλχημείες» στη βάση των οποίων οι επαπειλούμενες «κυρώσεις» προς την Τουρκία βαφτίστηκαν «προειδοποιήσεις» και οι αποφάσεις της ΕΕ συμψηφίστηκαν (από που και ως που;) με όσα είχαν λίγο νωρίτερα αποφασιστεί σε επίπεδο ΝΑΤΟ για τη σύσταση ενός μηχανισμού αποκλιμάκωσης της έντασης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Για να συμπληρωθεί, δε, η εικόνας της τέλειας καταιγίδας, περίπου την ίδια ώρα, θα ολοκληρωνόταν (με πολύμηνη καθυστέρηση είναι η αλήθεια) και η διαδικασία της πρωτοκόλλησης του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου περί των θαλασσίων οριοθετήσεων στην αρμόδια Υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών, μια διαδικασία «τυπική» μεν, που «δεν σημαίνει αναγνώριση του περιεχομένου από τα Ηνωμένα Έθνη ούτε προσδίδει νομιμότητα όπως έσπευσαν ορθώς να σημειώσουν ελληνικές διπλωματικές πηγές, αλλά πρόκειται εκ των πραγμάτων να δώσει πατήματα στην Άγκυρα, η οποία Άγκυρα άλλωστε άλλο που δεν θέλει… να παρουσιάζει τις παράνομες διεκδικήσεις της ως «διεθνώς αναγνωρισμένες».
Περίπου 17 μήνες έπειτα από την πρώτη εισβολή της Τουρκίας με πλωτά γεωτρύπανα στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κυπριακής Δημοκρατίας, και άλλους περίπου οχτώ μήνες έπειτα από την ενορχηστρωμένη από το τουρκικό καθεστώς «πολιορκία» στον Έβρο, με την ελληνοτουρκική ένταση να έχει εν τω μεταξύ χτυπήσει «κόκκινο» μέσα στο καλοκαίρι βγάζοντας τους στόλους στο Αιγαίο και τα τουρκικά πειρατικά να παραμένουν έως και σήμερα εντός της κυπριακής ΑΟΖ, οι Ευρωπαίοι πήραν την απόφαση… να κάνουν μερικά βήματα πίσω.
Ο Σεπτέμβριος που έγινε… Δεκέμβριος
Στον απόηχο εκείνης της άτυπης (Gymnich) συνάντησης των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ που είχε πραγματοποιηθεί στο Βερολίνο πίσω στα τέλη Αυγούστου, ο Νίκος Δένδιας είχε δηλώσει χαρακτηριστικά ότι «ο Ύπατος Εκπρόσωπος, Ζοζέπ Μπορέλ, παρουσίασε επιλογές μελλοντικών κυρώσεων στην Τουρκία, οι οποίες θα παρουσιασθούν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο τέλος Σεπτεμβρίου, αν μέχρι τότε δεν έχει υπάρξει αποκλιμάκωση από την τουρκική πλευρά και διάλογος».
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που ήταν να πραγματοποιηθεί στα τέλη Σεπτεμβρίου, αναβλήθηκε τελικώς για τις αρχές Οκτωβρίου, προκειμένου κάποιοι να προλάβουν να πλασάρουν επικοινωνιακά το αφήγημα της αποκλιμάκωσης με την Άγκυρα και να πειστεί-πιεστεί η Κυπριακή Δημοκρατία να αποσυνδέσει την περίπτωση της Τουρκίας από εκείνη της Λευκορωσίας αποσύροντας το κυπριακό βέτο.
Για να καταφέρουν οι «27» να καταλήξουν σε ένα κείμενο συμπερασμάτων τα ξημερώματα της Παρασκευής (2 Οκτωβρίου), έπρεπε προηγουμένως να συνταχθούν όχι ένα, ούτε δύο αλλά τρία προσχέδια ενώ μέσω πολύωρων διαπραγματεύσεων, με την Ελλάδα και την Κύπρο ορθώς να απορρίπτουν όσα αρχικά προτείνονταν.
Σύμφωνα με το τελικό κείμενο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής:
-«Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει την πλήρη αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα και την Κύπρο, των οποίων η κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα πρέπει να γίνονται σεβαστά.»
-«Η ΕΕ χαιρετίζει τα πρόσφατα βήματα οικοδόμησης εμπιστοσύνης από την Ελλάδα και την Τουρκία.»
-«Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει έντονα τις παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας και διατρανώνει ότι πρέπει να σταματήσουν. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Τουρκία να απέχει από παρόμοιες ενέργειες στο μέλλον, καθώς αποτελούν παραβίαση του διεθνούς δικαίου, ενώ υπογραμμίζει ότι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσω διαλόγου και διαπραγματεύσεων με καλή πίστη, με πλήρη σεβασμό του διεθνούς δικαίου. Καλεί την Τουρκία να αποδεχτεί την πρόσκληση της Κύπρου για την έναρξη διαλόγου με σκοπό την επίλυση όλων των θαλάσσιων διαφορών μεταξύ Τουρκίας και Κύπρου.»
-«Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υποστηρίζει την ταχεία επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, και παραμένει πλήρως δεσμευμένο σε μια συνολική διευθέτηση του Κυπριακού στο πλαίσιο του ΟΗΕ και σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων των ψηφισμάτων 550 και 789 του ΣΑ, με την τήρηση των αρχών στις οποίες βασίζεται η ΕΕ. Αναμένει το ίδιο από την Τουρκία.»
-«Με προϋπόθεση πως θα συνεχιστούν οι εποικοδομητικές προσπάθειες για να σταματήσουν οι παράνομες δραστηριότητες έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε να ξεκινήσει μια θετική πολιτική ατζέντα ΕΕ-Τουρκίας, με έμφαση στον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης και στη διευκόλυνση του εμπορίου, καθώς και τη συνεχή συνεργασία σε θέματα μετανάστευσης.»
-«Σε περίπτωση ανανεωμένων μονομερών ενεργειών ή προκλήσεων κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της, μεταξύ άλλων σύμφωνα με το άρθρο 29 της ΣΕΕ και το άρθρο 215 της ΣΛΕΕ, προκειμένου να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, θα επανέλθει και θα λάβει αποφάσεις αναλόγως, κατά περίπτωση, το αργότερο κατά τη σύνοδό του τον Δεκέμβριο.»
-«Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συγκαλεί πολυμερή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο και καλεί τον Ύπατο Εκπρόσωπο να ξεκινήσει συνομιλίες σχετικά με την οργάνωσή της. Η διάσκεψη αυτή θα μπορούσε να καταπιαστεί με ζητήματα για τα οποία απαιτούνται πολυμερείς λύσεις, συμπεριλαμβανομένης της θαλάσσιας οριοθέτησης.»
Αναφορικά με τα παραπάνω σημεία:
Οι Ευρωπαίοι επαναλαμβάνουν αυτό που έχουν δηλώσει δημόσια – στο πλαίσιο Συμβουλίων – τουλάχιστον άλλες εννέα φορές τους τελευταίους 16 μήνες, ότι δηλαδή «καταδικάζουν» τις κινήσεις της Τουρκίας, όντες οι ίδιοι σε «πλήρη αλληλεγγύη» με την Ελλάδα και την Κύπρο.
Συμφωνούν μεν ότι η Τουρκία «παραβιάζει το διεθνές δίκαιο» μέσα από «μονομερείς ενέργειες» αλλά της δίνουν ακόμη μεγαλύτερη πίστωση χρόνου, έως και τη Σύνοδο Κορυφής της 10ης-11ης Δεκεμβρίου, προκειμένου εκείνη να αλλάξει στρατηγική.
Της προσφέρουν παράλληλα και μια σειρά από «καρότα»: εν προκειμένω «μια θετική πολιτική ατζέντα ΕΕ-Τουρκίας, με έμφαση στον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης και στη διευκόλυνση του εμπορίου, καθώς και τη συνεχή συνεργασία σε θέματα μετανάστευσης».
Ο όρος «κυρώσεις» δεν αναφέρεται πουθενά. Αντ’ αυτού, γίνεται αναφορά σε δύο Άρθρα Συνθηκών: στο 29 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και στο 215 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με το Άρθρο 215: «Όταν απόφαση […] προβλέπει τη διακοπή ή τη μείωση, εν όλω ή εν μέρει, των οικονομικών και χρηματοοικονομικών σχέσεων με μία ή περισσότερες τρίτες χώρες, το Συμβούλιο, αποφασίζοντας με ειδική πλειοψηφία μετά από κοινή πρόταση του ύπατου εκπροσώπου της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, και της Επιτροπής, θεσπίζει τα αναγκαία μέτρα […] Το Συμβούλιο μπορεί να λαμβάνει […] περιοριστικά μέτρα έναντι φυσικών ή νομικών προσώπων, ομάδων ή μη κρατικών οντοτήτων.»
Κίνδυνοι για την Ελλάδα
Η σύγκλιση πολυμερούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο προβληματίζει (τον γράφοντα), υπό τον «φόβο» ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει εξωραϊστικά υπέρ των τουρκικών διεκδικήσεων προσφέροντας διεθνές βήμα στις επεκτατικές τουρκικές αξιώσεις, με την Τουρκία παράλληλα να βγαίνει από την απομόνωση (στην οποία έχει όμως μπει με δική της ευθύνη) και την πίεση των συμβιβασμών να μετακυλίεται προς την πλευρά Ελλάδας και Κύπρου.
Ένα ερώτημα που ανακύπτει είναι το εάν θα μπορούσαν ξαφνικά γεωγραφικά απομακρυσμένες τρίτες χώρες να διεκδικήσουν εμμέσως λόγο και σε θέματα όπως είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.
Οι αναφορές που γίνονται στο Κυπριακό υπό το πρίσμα των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών εκλαμβάνονται ως κάτι το θετικό εν όψει και των «εκλογών» που είναι προγραμματισμένο να διεξαχθούν στα κατεχόμενα στις 11 Οκτωβρίου. Ευπρόσδεκτη είναι, κατά τα λοιπά, και η έκκληση που απευθύνουν οι Ευρωπαίοι προς την Τουρκία «να αποδεχτεί την πρόσκληση της Κύπρου για την έναρξη διαλόγου με σκοπό την επίλυση όλων των θαλάσσιων διαφορών». Το κατά πόσο, βέβαια, οι συγκεκριμένες εκκλήσεις θα μπορούσαν να επηρεάσουν πρακτικά τη στάση της Τουρκίας, ειδικά σε μια περίοδο κατά την οποία εκείνη κλιμακώνει με εφαλτήριο την Κύπρο, είναι εξαιρετικά αμφίβολο.
Γερμανοί – Ιταλοί – Ισπανοί υπέρ της Τουρκίας
Το ότι ορισμένες από τις μεγαλύτερες οικονομίες την ευρωζώνης δεν επιθυμούσαν την επιβολή κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας για λόγους προάσπισης των δικών τους εθνικών-οικονομικών συμφερόντων ήταν σαφές ήδη πριν από τη Σύνοδο. Η ίδια η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ όπως άλλωστε και το περιβάλλον του Ισπανού επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοζέπ Μπορέλ (η Ιταλίδα σύμβουλος Νάταλι Τότσι, η Γερμανίδα σύμβουλος Ντανιέλα Σβάρτσερ) είχαν τοποθετηθεί σχετικά, προκρίνοντας τη διατήρηση της συνεργασίας με την Τουρκία σε κομβικούς τομείς (προσφυγικό-μεταναστευτικό, οικονομία, εμπόριο κ.ά.) έναντι της επιβολής κυρώσεων τις οποίες όμως απέρριπταν a priori ως «αντιπαραγωγικές» και «χωρίς αποτέλεσμα».
Ο Τσαβούσογλου στην Ιταλία
Τις τελευταίες ημέρες είχαν, ωστόσο, κάνει την εμφάνισή τους παράλληλα και μακροσκελείς αναλύσεις σε ιταλικά και ισπανικά think-tanks, υποστηρικτές της διατήρησης των στενών δεσμών με την Τουρκία. Ενδεικτικά αναφέρονται δύο εκθέσεις: η «Italian–Turkish Economic Relations: An Overview» που δημοσιεύτηκε στο ιταλικό «Istituto Affari Internazionali» του οποίου διευθύντρια τυγχάνει η Νάταλι Τότσι, και η «Turkey and Spain: bilateral relations and the road ahead for Customs Union modernisation» που δημοσιεύτηκε στο ισπανικό «Elcano Royal Institute».
Διόλου τυχαία, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου πραγματοποιεί σήμερα (2 Οκτωβρίου) επίσκεψη στην… Ιταλία.
Εκείνο που μένει να φανεί πλέον, έπειτα από όλα όσα προηγήθηκαν, είναι το πως πρόκειται να σταθεί η Τουρκία έναντι της Ελλάδας εν όψει και της επανέναρξης των διερευνητικών επαφών, ενώ η ίδια γνωρίζει πως οι Ευρωπαίοι έχουν κατ’ επανάληψη κάνει πίσω στο θέμα των κυρώσεων… Θα μπορούσε να ρίξει τους τόνους αλλά και να κλιμακώσει, να κάνει μεν ότι συνομιλεί με την Ελλάδα ενώ συνεχίζει να προκαλεί στην Κύπρο… Το μόνο σίγουρο ότι θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί τα όποια ενδοευρωπαϊκά ρήγματα, πατώντας πάνω στις ευρωπαϊκές αδυναμίες. Όπως άλλωστε είχε δηλώσει και η ίδια η (τουρκόφιλη) Νάταλι Τότσι στο πλαίσιο συνέντευξης που παραχώρησε στην Καθημερινή Κύπρου πρόσφατα… «είναι πολύ αρνητικό να θέτεις μια υποθετική κόκκινη γραμμή και να μην κάνεις τίποτε όταν η άλλη πλευρά την περάσει». Και αυτό το «αρνητικό», η Άγκυρα είναι βέβαιο ότι θα επιχειρήσει να το… εξαργυρώσει.
Πηγή: amynanet.gr
