Του Marc Champion
Για δεύτερη φορά, μια μεγάλη δύναμη επέλεξε μια διάσκεψη στο Μόναχο για να εκφωνήσει μια ομιλία που πρόκειται να αλλάξει δραματικά την παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφαλείας. Το 2007, ο Βλαντίμιρ Πούτιν προειδοποίησε ότι η Ρωσία θα πάψει να ακολουθεί τους κανόνες που θέτει η Δύση και θα αντιμετωπίζει πλέον τον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου ως εχθρική δύναμη. Αυτό το Σαββατοκύριακο, οι ΗΠΑ απηύθυναν παρόμοια προειδοποίηση στους δικούς τους συμμάχους, προκαλώντας ένα δυνατό σοκ στους Ευρωπαίους που άφησε τη διατλαντική συμμαχία κλινικά νεκρή.
Η ομιλία του αντιπροέδρου των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς έσταζε περιφρόνηση για όσους βρίσκονταν στην αίθουσα και παρέδωσε μια σειρά από μηνύματα που είναι πιθανό να αλλάξουν τις προοπτικές ασφάλειας της Ευρώπης, όσο και αυτά του Πούτιν πριν από 18 χρόνια. Η αλλαγή που ακολούθησε παρήγαγε τρεις πολέμους (Γεωργία το 2008, Ουκρανία το 2014 και το 2022), μια επανασύνδεση των ευρωπαϊκών ενεργειακών αγορών και των διεθνών θεσμών και ένα νέο στρατιωτικό μπλοκ για τη Μόσχα που περιλαμβάνει την Κίνα, το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα.
Το πρώτο μήνυμα του Βανς στη Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια ήταν ότι η κυβέρνηση Τραμπ στοχεύει να είναι επαναστατική και να εξάγει την επανάστασή της στο εξωτερικό. Ο "νέος σερίφης" της Αμερικής βλέπει τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη ως "εσωτερική απειλή", είπε, με σαφές υπονοούμενο ότι για να αλλάξει αυτό, θα πρέπει να πιουν από το ποτήρι του MAGA.
Η Ευρώπη, σύμφωνα με τον Βανς, έχει εγκαταλείψει τις βασικές δημοκρατικές αξίες στις οποίες στηρίχθηκε η διατλαντική συμμαχία. Δεν έχει σημασία ότι το αφεντικό του προσπάθησε να ανατρέψει τις προηγούμενες εκλογές με τη βία. Ο αντιπρόεδρος βρέθηκε εκεί για να δώσει ώθηση στους ομοϊδεάτες του πολιτικούς στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, και για να επιδώσει "ειδοποιητήριο" ότι η νέα αμερικανική κυβέρνηση βλέπει το κατεστημένο της Ευρώπης ως αντίπαλο στον αγώνα που την ενδιαφέρει περισσότερο - εναντία στη φιλελεύθερη τάξη που η ίδια η Ουάσινγκτον δημιούργησε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και υπερασπίστηκε έκτοτε.
Ο Βανς, θέλοντας να στείλει με τον πιο σαφή τρόπο το μήνυμά του, αρνήθηκε να συναντηθεί με τον καγκελάριο της Γερμανίας Όλαφ Σολτς. Αντ' αυτού, αποχώρησε από τη Διάσκεψη για να δει την Άλις Βάιντελ, συν-επικεφαλής του ακροδεξιού κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία, το οποίο βρίσκεται στη δεύτερη θέση των δημοσκοπήσεων, σε ποσοστό 20%, εν όψει των εκλογών που θα διεξαχθούν την ερχόμενη Κυριακή.
Στη νέα αμερικανική μάχη με τον φιλελευθερισμό, θα πρέπει πλέον να είναι σαφές ότι η Ρωσία θεωρείται ως δυνητικός σύμμαχος. Παρομοίως, οι προσπάθειες του Πούτιν να δημιουργήσει μια σφαίρα επιρροής στην Ουκρανία και ίσως περαιτέρω στην Ευρώπη δεν αποτελούν, για τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, μια αποτρόπαια παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Είναι κάτι που ο ίδιος θα ήθελε να επιτύχει και για τις ΗΠΑ, στον Καναδά, τη Γροιλανδία, τον Παναμά και τον Κόλπο του Μεξικού.
Ο Βανς παρέδωσε το επόμενο μήνυμά του μέσω της αγνόησης των ζητημάτων ασφαλείας, και κυρίως της Ουκρανίας, που είχαν συγκεντρωθεί για να συζητήσουν οι ηγέτες και οι αξιωματούχοι άμυνας της Ευρώπης. Η Ευρώπη, άφησε να εννοηθεί, ήταν πολύ αδύναμη για να αξίζει μια θέση στο τραπέζι με τις μεγάλες δυνάμεις που θα διεξήγαγαν τις συνομιλίες, δηλαδή τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και ενδεχομένως την Κίνα.
Όλα αυτά ήταν "απαράδεκτα", δήλωσε ως απάντηση ο εξαγριωμένος Γερμανός υπουργός Άμυνας Μπόρις Πιστόριους. Ωστόσο, η Ευρώπη πιθανότατα να το αποδεχτεί. Αφού παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό σιωπηλό κατά τη διάρκεια της ομιλίας του Βανς, το ακροατήριο τον χειροκρότησε όρθιο, κατανοώντας ότι οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να αντέξουν μια ανοιχτή ρήξη με τον ισχυρό -αν και σύντομα πρώην- σύμμαχό τους, επειδή είναι πράγματι πολύ αδύναμοι για να αντιμετωπίσουν μόνοι τους τη Ρωσία.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έδειξε γενναιότητα όταν βγήκε και μίλησε λίγο πριν από τον Βανς. Υπογράμμισε το γεγονός ότι η Ευρώπη, συλλογικά, έχει παράσχει περισσότερη βοήθεια στην Ουκρανία από ό,τι οι ΗΠΑ και έχει αυξήσει σημαντικά τις αμυντικές δαπάνες μετά την πλήρη εισβολή του Πούτιν πριν από τρία χρόνια. Και οι δύο ισχυρισμοί είναι αληθείς, αλλά επίσης χάνουν το συνολικό νόημα, διότι κανένας από τους δύο [ισχυρισμούς] δεν ήταν ούτε κατά διάνοια αρκετός. Οι προτάσεις της για ακόμα μεγαλύτερη ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας τώρα είναι ζωτικής σημασίας, αλλά έχουν καθυστερήσει κατά μια δεκαετία.
Η τελευταία εβδομάδα ήταν κάτι περισσότερο από ένα καμπανάκι αφύπνισης για τους Ευρωπαίους. Οι χειρότεροι φόβοι τους έγιναν πραγματικότητα. Οι ηγέτες και οι αξιωματούχοι της άμυνας γνωρίζουν τώρα ότι είναι μόνοι τους, ότι δεν μπορούν να βασίζονται στις ΗΠΑ για να σεβαστούν τη ρήτρα συλλογικής άμυνας του άρθρου 5 του ΝΑΤΟ και ότι ο Τραμπ δεν έχει καμία διάθεση να τους συμπεριλάβει στη συμφωνία που ελπίζει να κάνει με τον Πούτιν για τον τερματισμό του πολέμου. Ακόμη χειρότερα, έχοντας θέσει τους όρους μιας διευθέτησης, σκοπεύει να παραδώσει στην Ευρώπη τον τεράστιο λογαριασμό, συμπεριλαμβανομένων των εγγυήσεων ασφαλείας για το Κίεβο. Αυτό είναι κάτι που όσοι βρίσκονταν στο κοινό του Βανς αυτό το Σαββατοκύριακο - και κυρίως ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι - γνωρίζουν ότι η Ευρώπη είναι τραγικά απροετοίμαστη να πράξει.
Η ουσία είναι ότι η Ευρώπη εξακολουθεί να χρειάζεται τις ΗΠΑ και το γνωρίζει, αλλά η Αμερική του Τραμπ δεν βλέπει πλέον ανάγκη στο πρόσωπο της Ευρώπης. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο στόχος της Ουάσινγκτον για την Ουκρανία θα φέρει το γρήγορο τέλος του Πολέμου που θέλει ο Τραμπ. Οι απαιτήσεις του Πούτιν παραμένουν πολύ μακριά από αυτό που μπορεί να δεχτεί η Ουκρανία, και το Κίεβο έχει φωνή. Ένα πρώτο σημάδι ήρθε αυτό το Σαββατοκύριακο, όταν ο Ζελένσκι δήλωσε ότι δεν έχει ακόμη αποδεχθεί την πρόταση του Τραμπ να ανταλλάξει την υποστήριξη των ΗΠΑ με περίπου το ήμισυ των φυσικών πόρων της Ουκρανίας. Και γιατί να το κάνει, όταν φαίνεται ολοένα και περισσότερο ότι ούτως ή άλλως θα ξεπουληθεί στο Κρεμλίνο;
Ο Ζελένσκι αντιδρά στη στρατηγική της Αμερικής να προχωρήσει μόνη της, λέγοντας ότι θα συναντηθεί με τον Πούτιν μόνο όταν συμφωνηθεί μια κοινή διαπραγματευτική θέση μεταξύ όλων των συμμάχων της Ουκρανίας. Αμφιβάλλω αν η Ευρώπη μπορεί να αναλάβει να καλύψει το κενό που αφήνει αυτό που ισοδυναμεί με αποστασία της Αμερικής. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στην έλλειψη πόρων, αλλά και στο γεγονός ότι η κυβέρνηση Τραμπ φαίνεται αποφασισμένη να χρησιμοποιήσει την Ουκρανία και τον εθνικισμό για να βαθύνει τις διαιρέσεις στη Γηραιά Ήπειρο, και μπορεί κάλλιστα να το πετύχει.
Αυτή είναι μια πρόκληση που οι ηγέτες της Ευρώπης πρέπει επιτέλους να αντιμετωπίσουν, κάνοντας ό,τι χρειάζεται για να μπορέσουν να διασφαλίσουν τη συλλογική τους ασφάλεια σε μια μετα-αμερικανική τάξη πραγμάτων, καθώς πρόκειται για μια ήπειρο που μετρά πολύ κακές εμπειρίες από τον αχαλίνωτο εθνικισμό. Υπήρξε, άλλωστε, μια τρίτη κοσμοϊστορική διάσκεψη στο Μόναχο, το 1938, και δεν ακολούθησε η "ειρήνη στην εποχή μας".
Απόδοση - Επιμέλεια: Λυδία Ρουμποπούλου capital.gr
