Αλλά αδελφοί μου, εδώ εις την ζωήν του αγίου Γρηγορίου (του Θεολόγου) να προσέξετε, διότι παρεμβάλλεται ένα επεισόδιον το οποίον είναι άξιον ιδιαιτέρας προσοχής. Δυστυχώς δεν το είχα προσέξει ενωρίτερον. Εάν το επρόσεχα ενωρίτερον, άλλην τροπήν θα έδινα εις τον αγώνα. Διότι δυστυχώς, υπάρχουν οι ψευτο-ευλαβείς, υπάρχουν οι ψευτο-χριστιανοί, οι οποίοι λέγουν: «θα κολαστείς άμα φωνάξεις εναντίον των παπάδων και δεσποτάδων, θα πας στην κόλαση». Εάν το ήξερα το επεισόδιον αυτό θα έδιδα άλλον σύνθημα, ηρωικότερον από τα συνθήματα που εδώσαμεν. Ποιο, για ακούσατε.
Στην εποχή που ευρίσκετο μέσα εις την Κων/πολιν ο Γρηγόριος Ναζιανζηνός, ευρίσκετο ένα κάθαρμα (έτσι το ονομάζει κι ο ίδιος), κάθαρμα, κυνικόν κάθαρμα. Φιλόσοφος ο οποίος ήθελε να μιμηθεί τον Διογένη τον φιλόσοφον, αλλ’ απείχε πολύ του Διογένους του φιλοσόφου. Ονομάζετο Μάξιμος. Και ο Μάξιμος αυτός, περιβαλλόμενος από κόλακας και διεφθαρμένους και γυναίκας ακόμη, καλά και σώνει ήθελε να γίνει Επίσκοπος Κων/πόλεως. Τι έκανε λοιπόν;
Άνευ εγκρίσεως της πολιτείας, άνευ εγκρίσεως του αυτοκράτορος, άνευ θελήσεως του λαού προπαντός, επήγε και μάζεψε με τα λεφτά που είχε, πήγε κάτω στην Αλεξάνδρεια και μάζεψε εφτά δεσποτάδες. Και μια ωραία νύχτα, περάσανε τα Δαρδανέλια και κρυφά-κρυφά τη νύχτα, τα καράβια τα αιγυπτιακά, και έρριψαν την άγκυρα στον Βόσπορο. Κρυφά. Και την άλλην μέρα, είχαν σκοπό να τον χειροτονήσουν σε μία Εκκλησία, Αρειανικήν Εκκλησία παρακαλώ.
Κανείς δεν ήξερε. Ούτε ο αυτοκράτορας, ούτε ο Γρηγόριος, ούτε ο λαός. Κανείς δεν ήξερε. Αλλ’ υπήρχαν άνθρωποι που ενδιαφέροντο. Και από στόμα μιάς γυναικός, χριστιανής πιστής, εμάθανε ότι αύριο χειροτονείται Αρχιεπίσκοπος Κων/πόλεως ο Μάξιμος, τον οποίον θα χειροτονήσουν εφτά δεσποτάδες από την Αλεξάνδρεια.
Όταν το μάθανε αυτό, μαζεύτηκε όλος ο κόσμος· όλοι οι οπαδοί του μεγάλου Γρηγορίου (Θεολόγου), όλος ο λαός ο χριστιανικός. Πήγαν μέσα. Οι Αιγύπτιοι οι Αρχιερείς, οι οποίοι είχαν πληρωθεί για να χειροτονήσουν, τα καθάρματα αυτά τα αιγυπτιακά, ήσαν έτοιμοι να τον χειροτονήσουν.
Αλλά καθ’ ην στιγμή ήσαν έτοιμοι να βάλλουν τα χέρια επάνω στον Μάξιμο, τότε ηκούσθη ως βροντή ισχυρά και αστραπή κι ως σεισμός, ηκούσθη η φωνή «ανάξιος». «Ανάξιος». Φωνάξανε μία, ο λαός, φωνάξανε δύο. Είναι υποχρεωμένοι οι επίσκοποι (σύμφωνα με το τυπικό), να σταματήσουν πάσα χειροτονία· εκτός εάν οι επίσκοποι θεωρούν το λαό ζώα. Αλλά ως ζώα μας περνούνε. Λοιπόν, έπρεπε να σταματήσει η χειροτονία. Αλλά αυτοί τίποτα απολύτως. «Άστους να φωνάζουν».
Αλλά (οι χριστιανοί τότε) δεν ήσαν σαν τους χριστιανούς τους σημερινούς. Όταν είδαν ότι αυτοί δεν σταματούσανε κι ότι δεν τους ενδιέφερε τελείως (τι λέει ο λαός), και ότι είχαν σκοπό οπωσδήποτε να χειροτονήσουν αυτόν (τον Μάξιμο), εν μέσω φωνών και κραυγών, τότε τι κάνουν; Ορμούν επάνω, τους αρπάζουν, τους βγάζουν τα άμφια και τους κυνηγούν εις τους δρόμους. Ναί, αυτό κάνανε. Κι αναγκαστήκανε αυτοί διωκόμενοι να περιφέρονται εν μέσω των δρόμων της Κων/πόλεως και να πάνε, παρακαλώ, σ’ ένα πλυσταριό, κι εκεί να τελειώσει η χειροτονία.
Εάν ζούσε στην εποχή εκείνη ένας από τους ψευτοχριστιανούς του σημερινού καιρού, κι έβλεπε τους οπαδούς του Γρηγορίου να κρατούν ρόκες και ρόπαλα και να κυνηγούν τους αναξίους και να τους αναγκάζουν να κρυφτούν στα πλυσταριά, θάλεγε: «Πω, πω, τι φανατικοί άνθρωποι είναι αυτοί! Τι κακό μεγάλο κάνουν στην Εκκλησία! Τι σκάνδαλο μεγάλο κάνουν».
Αλλά δεν ήσαν έτσι οι χριστιανοί εκείνοι. Οι χριστιανοί εκείνοι ενδιεφέροντο για την Εκκλησία περισσότερο από το σπίτι των. Οι χριστιανοί εκείνοι είχαν πόθον ζωηρόν να δούν την Εκκλησία τους απηλαγμένην από όλα τα αίσχη. Η Εκκλησία εκείνη ήταν φωνή του Κυρίου, που λέγει «εποιήσατε τον οίκον του Πατρός μου οίκον εμπορίου».
Ναί, κατ’ αυτόν τον τρόπον έδρασαν τότε εκείνοι. Αλλά δεν με ενδιαφέρει τι κρίση έχεις εσύ, κύριε, ο ψευτοχριστιανός της Εκκλησίας, που αν έρθω και σπάσω ένα τζάμι του καταστήματός σου, θα με κυνηγήσεις... Αλλά ένα τζάμι δεν είναι τίποτα· όταν σπάζουν ένα τζάμι του καταστήματός σου εξανίστασαι, αλλ’ όταν βλέπεις την Εκκλησίαν να καταδυναστεύεται και να πυρπολείται και να καίεται, αδιαφορείς τελείως.
Αλλά δεν με ενδιαφέρει τι λέγουν οι σημερινοί ψευτοθεολόγοι..., με ενδιαφέρει να δείτε ποίαν κρίσιν επάνω στο μεγάλο αυτό επεισόδιο που έγινε εις την εποχή του Γρηγορίου του Ναζιανζηνού, με ενδιαφέρει να δω πως το κρίνει ένας εκ των μεγαλυτέρων Πατριαρχών της συγχρόνου Εκκλησιας, ο Πατριάρχης Κων/πόλεως Βασίλειος ο Β΄, ο οποίος υπήρξε ο τελευταίος Επίσκοπος της Αγχιάλου (Βουλγαρίας). Ο Βασίλειος, λοιπόν, την ημέραν των τριών Ιεραρχών εξεφώνησε ένα περισπούδαστον λόγον και εσχολίασε το γεγονός αυτό του Μαξίμου και λέγει:
«Εάν την νύχτα εκείνη στην Κων/πολη δεν σηκώνετο ο λαός, Επίσκοπος Κων/πόλεως δεν θα ήτο ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, αλλά θα ήτο ο Μάξιμος».Μάλιστα· τοιούτος λαός, τοιούτοι Επίσκοποι. Τοιούτος λαός, τοιούτοι Αρχιερείς... Δεν πέφτουν από τα ουράνια. Αγωνιστείτε να αποκτήστε Επίσκοπο. Μη παραπονείσθε ούτε εναντίον ιερέων, ούτε εναντίον Αρχιερέων, εάν δεν γίνεται αγωνισταί και καταδιώξουμε απεινώς την αγέλην αυτήν, η οποία ρημάζει το ποίμνιον του Χριστού μας.
(Βλέπω) δεν συμφωνείτε... Θα μείνουμε μόνοι αγωνιζόμενοι. Άμα δείτε εσείς δεσπότη με κορώνες, και με χρυσάφια και με μπαστούνες...
Δεν είναι έτσι;
(†) επίσκοπος Αυγουστίνος
Πηγή: (Απόσπασμα από ομιλία «ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΑΙ ΩΣ ΑΓΩΝΙΣΤΑΙ» του αειμνήστου μητροπολίτου Φλωρίνης Αυγουστίνου Καντιώτη) aktines
