Γιάννος ΧαραλαμπίδηςΤα κάλλη της Γροιλανδίας και ο καβγάς για παγκόσμια ηγεμονία - Η «κινεζική εισβολή», η ρωσική αρκούδα της Ανταρκτικής και η τουρκική ανάσχεση (ΒΙΝΤΕΟ)
Πού το πάει ο Τραμπ, η Διώρυγα του Παναμά και το «τόξο της Μεσογείου»
Τα πολλαπλά κάλλη του νησιού της Γροιλανδίας την καθιστούν μήλον της Έριδος, αφού το λιώσιμο των πάγων, η αναδιάρθρωση και αναδιάταξη των μεγάλων δυνάμεων, όπως είναι οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Κίνα, δημιουργούν νέες γεωπολιτικές συνθήκες στο παγκόσμιο σύστημα, που είναι συναφείς με την οικονομία, το εμπόριο, τις θαλάσσιες οδούς και ενίοτε τα θέματα της ασφάλειας.
Αγορά και συμφέροντα
Οι δηλώσεις του Προέδρου Τραμπ για το καθεστώς της Γροιλανδίας, προτού αναλάβει επισήμως τα καθήκοντά του στις 22 του μήνα, έβαλαν φωτιές στους πάγους της Ανταρκτικής και στις σχέσεις του με τη Ρωσία, την Κίνα και την ΕΕ. Το λιώσιμο των πάγων ως αποτέλεσμα των κλιματικών αλλαγών επιτρέπει δρομολόγια μεταξύ Ασίας, Ευρώπης και Βορείου Αμερικής κατά τη χειμερινή περίοδο. Ταυτοχρόνως, υπάρχει μια συνεχής εμπλοκή της Κίνας, κυρίως στο εμπορικό και κατ’ επέκτασιν στο οικονομικό πεδίο, σε συνεργασία με τη Ρωσία, η οποία ενισχύεται στην Αρκτική ακόμη και στρατιωτικά. Και οι εξελίξεις αυτές θέτουν τις ΗΠΑ σε συναγερμό. Απειλούνται τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα και η πρωτοκαθεδρία τους. Καθόλου τυχαίο δεν είναι ότι, από το 2019, ο Πρόεδρος Τραμπ είχε προτείνει την αγορά της Γροιλανδίας, η οποία είναι, ειρήσθω εν παρόδω, πλουσιότατη σε πρώτες ύλες. Η εκμετάλλευση του πλούτου της Γροιλανδίας εμπίπτει στην πρακτική του ανταγωνισμού μεταξύ των τριών μεγάλων δυνάμεων σε ένα πολυπολικό σύστημα. Και εγείρει εκ των πραγμάτων ζητήματα ασφάλειας.
Ο χάρτης δείχνει το βορειοδυτικό και το βορειοανατολικό πέρασμα από τη Βερίγγειο Θάλασσα, αλλά και τη σημασία της Γροιλανδίας που βρίσκεται μεταξύ των δυο σημαντικών περασμάτων. Πρόκειται για τα περάσματα που σχηματίζονται μεταξύ Μ. Βρετανίας, Ισλανδίας και Γροιλανδίας. Είναι, δε, σημαντική εκ των πραγμάτων η γεωπολιτική θέση του Καναδά.
Ο πλούτος της Γροιλανδίας
Γιατί είναι τόσο σημαντική η Γροιλανδία; Για τους εξής, μεταξύ άλλων, λόγους:• Για τις παλαιές και νέες θαλάσσιες οδούς, λόγω του λιωσίματος των πάγων, από την Αρκτική που ενώνουν την Ευρώπη με την Ασία και τη Βόρεια Αμερική.
• Για τα πλούσια κοιτάσματα ορυκτών, από σίδηρο ώς ουράνιο, με τις πηγές του πετρελαίου να φτάνουν στο 13% παγκοσμίως και του φυσικού αερίου στο 35%. Το λιώσιμο των πάγων επιτρέπει τη μεγαλύτερη εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου και καθιστά ακόμη πιο κατοικήσιμη τη Γροιλανδία.
• Η σημαντική γεωπολιτική και γεωστρατηγική της θέση είναι συνδεδεμένη με θέματα οικονομίας, εμπορίου και ασφάλειας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και δη των ΗΠΑ, της Κίνας και της Ρωσίας. Συνιστά, εκτός των άλλων, ένα από τα δυο ναυτικά, εμπορικά και στρατιωτικά περάσματα που δημιουργούνται μεταξύ του Ην. Βασιλείου, της Ισλανδίας και της ίδιας της Γροιλανδίας.
ΗΠΑ και Βάσεις
Οι ΗΠΑ διαθέτουν Βάσεις στη Γροιλανδία από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ από το ’60 ώς το ’66 ανέπτυξαν και πυρηνικά όπλα σε υπόγειες, κάτω από το χιόνι, εγκαταστάσεις. Το “Project Iceworm” πάγωσε, λόγω κινδύνων. Γίνεται λόγος ακόμη και για πυρηνικό ατύχημα με επιπτώσεις στο περιβάλλον. Μέσω της Γροιλανδίας οι ΗΠΑ λειτουργούν: Α) Μετεωρολογικό Κέντρο, που είναι σημαντικό, για ναυτιλιακούς, εμπορικούς και στρατιωτικούς σκοπούς. Β) Συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για βαλλιστικούς και άλλους πυραύλους, τύπου «Κρουζ», που είναι δυνατό να εκτοξεύονται από τη Ρωσία ή από άλλου. Γ) Τη διαστημική Βάση Pittuffik (στα βορειοδυτικά). Δ) Η ανάσχεση των ΗΠΑ έναντι Ρωσίας και Κίνας στον εμπορικό, οικονομικό και στρατιωτικό ανταγωνισμό της παγκόσμιας ηγεμονίας και δη των σημαντικών στρατηγικών - γεωπολιτικών σημείων (chokepoints). Η ανάσχεση έναντι της Ρωσίας έχει ιδιαίτερο στρατιωτικό χαρακτήρα, λόγω της εγγύτητας μεταξύ των δυο χωρών και των διαφόρων κινήσεων στις οποίες προέβη η Μόσχα (βλέπε παρακάτω).
Ο χάρτης αποτυπώνει τα πλεονεκτήματα που έχει η εμπορική ναυτιλία και η παγκόσμια οικονομία από τα δρομολόγια μέσω Αρκτικών οδών για τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Ιαπωνία, την Κίνα, καθώς και την Ευρώπη. Για παράδειγμα, ένα δρομολόγιο από Νέα Υόρκη μέσω Παναμά προς Τόκιο είναι 18.200 χιλιόμετρα και άλλα 2.000 χιλιόμετρα ώς την Κίνα, δηλαδή 20.200 χιλιόμετρα. Αντιθέτως, εάν το ίδιο πλοίο ακολουθήσει πορεία από τον Βερίγγειο Πορθμό καλύπτει 14.000 χιλιόμετρα ώς το Τόκιο και 16.000 χιλιόμετρα ώς την Κίνα. Από τη Σανγκάη στο Ρότερνταμ μέσω Αρκτικού είναι 15.000 χιλιόμετρα, ενώ μέσω Σουέζ 19.000 χιλιόμετρα και από Τόκιο 21.000 χιλιόμετρα.
Τα φυλάκια της Ρωσίας
Η Ρωσία ανακάμπτει και μπαίνει δυναμικά στην παγκόσμια σκηνή με τις εξής κινήσεις στην περιοχή της Γροιλανδίας και του Ανταρκτικού: Πρώτο, επανδρώνει εκ νέου 50 λιμάνια και αεροδρόμια στην Αρκτική. Δεύτερο, από το 2024 ενεργοποιεί 475 οχυρά που διατηρούσε στην περιοχή κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Τρίτο, πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, διενήργησε το 2020 ασκήσεις στη Βερίγγειο Θάλασσα. Εκεί όπου συνορεύει στον Αρκτικό με τις ΗΠΑ και μπορεί όποιος έχει ισχύ να ελέγχει το βορειοδυτικό και το βορειοανατολικό πέρασμα και τα βασικά θαλάσσια δρομολόγια μέσω Αρκτικής. Το 2021 η Ρωσία, λόγω του ότι δεν ήταν τόσο ψυχρό έτος, χρησιμοποίησε την οδό της Αρκτικής κατά τη χειμερινή περίοδο χωρίς να χρησιμοποιήσει παγοθραυστικά. Τι επόμενες χρονιές η κατάσταση δεν ήταν η ίδια. Ούτως ή άλλως η Ρωσία έχει φτιάξει πλέον μεγάλα παγοθραυστικά, έναν ιδιαίτερο στόλο, για να έχει την ευκαιρία και τη δυνατότητα να χρησιμοποιεί την οδό του Ανταρκτικού κατά τη χειμερινή περίοδο περισσότερο απ’ ό,τι στο παρελθόν.
Οι επενδύσεις της Κίνας και το ουράνιο
Ανάλογο στόλο έχει δημιουργήσει και η Κίνα, η οποία διαθέτει σύγχρονα παγοθραυστικά και συνεργάζεται με τη Ρωσία. Από το 2012 ώς το 2017 έχει επενδύσει σε οκτώ περιοχές της Αρκτικής ποσό της τάξης των 450 δις δολαρίων. Ταυτοχρόνως, η Κίνα με τις επενδύσεις της: 1) Έχει εμπλακεί ενεργά στη βιομηχανία σιδήρου και στην εκμετάλλευση ουρανίου στη Γροιλανδία. 2) Έχει ποντίσει καλώδια και έχει αναπτύξει άλλες εγκαταστάσεις στο πλαίσιο του κυβερνοχώρου, σε μια προσπάθεια ελέγχου της περιοχής για να δημιουργήσει δικές της συνθήκες ασφάλειας, αφού οι επενδύσεις της είναι συναφείς με το γεγονός ότι με τον δρόμο της Αρκτικής κερδίζει χρόνο και χρήμα. Αυξάνει την ανταγωνιστικότητά της.
Η Διώρυγα του Παναμά
Καθόλου τυχαία δεν είναι η κινεζική εμπλοκή στο Κανάλι ή Διώρυγα του Παναμά και οι ανησυχίες και οι προειδοποιήσεις του Τραμπ, προτού αναλάβει την εξουσία. Είναι ένα άλλο στρατηγικό και γεωπολιτικό σημείο, το οποίο έφτιαξαν οι ΗΠΑ για δικούς τους στρατιωτικούς και οικονομικούς - εμπορικούς σκοπούς στη «δική τους Ήπειρο», αλλά τώρα διαπιστώνουν την κινεζική απειλή στην περιοχή τους μέσω επενδύσεως. Η Διώρυγα του Παναμά είναι το δεύτερο μετά το Σουέζ σημείο μεταφοράς εμπορευμάτων, αφού, εκτός των άλλων, ενώνει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό και μπορούν να το διασχίζουν περί τα 50 πλοία την ημέρα.
Δυο κινεζικές εταιρείες, η Landbridge Group και η CK Hutchison Holdings, με έδρα το Χονγκ Κονγκ , έχουν αναλάβει τη λειτουργία των λιμανιών στις δυο εισόδους του καναλιού. Αυτή η παρουσία προκαλεί ανησυχίες στις ΗΠΑ. Ότι, δηλαδή, οι υποδομές αυτές μπορούν να έχουν διπλή χρήση, ακόμη και στρατιωτική, εκτός της οικονομικής και εμπορικής επιρροής που αποκτά η Κίνα στον Παναμά και στη Λατινική Αμερική. Από την άλλη, οι ΗΠΑ συνεχίζουν να ασκούν σημαντική επιρροή επί του Παναμά, ως ο κύριος χρήστης, που είναι η Αμερική, της Διώρυγας, συνιστώντας τον κύριο πάροχο άμεσων ξένων επενδύσεων στον Παναμά που φτάνει το ποσό των 3,8 δις δολαρίων ετησίως.
Τα κεκτημένα
Πρόσθετα, οι ΗΠΑ θεωρούν ότι έχουν κεκτημένα δικαιώματα επί της Διώρυγας του Παναμά, διότι: Α) Το 1903 οι ΗΠΑ υποστήριξαν την ανεξαρτησία του Παναμά, με τον Πρόεδρο Θιοντόρ Ρούσβελτ να εφαρμόζει στην πράξη τη «διπλωματία των κανονιοφόρων» για ν’ αποτρέψει τους Κολομβιανούς που αντιδρούσαν. Ως αντάλλαγμα για τη στήριξή τους προς τον Παναμά, οι ΗΠΑ πήραν τη Συνθήκη Hay-Bunau-Varilla. Η Συνθήκη αυτή παρείχε στις ΗΠΑ διαρκή έλεγχο επί ενός καναλιού με πλάτος τότε δέκα μιλίων. Το αντίτιμο ήταν δέκα εκατομμύρια δολάρια και 250.000 δολάρια κατ’ έτος. Το κανάλι που φτιάχτηκε από τις ΗΠΑ στη συνέχεια είναι μεν δείγμα αξιόλογης μηχανικής, αλλά η συμφωνία τού 1903 πυροδότησε κατά καιρούς αντιδράσεις ως προς τις παραβιάσεις της κυριαρχίας του Παναμά. Το 1997, σε μια κίνηση καλής θελήσεως, ο Πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ προχώρησε στην υπογραφή δυο νέων Συνθηκών με τον Παναμά, για να βελτιώσει τις σχέσεις των δυο χωρών. Η μια προνοούσε τη μεταφορά της κυριαρχίας της Διώρυγας στον Παναμά με το τέλος της χιλιετίας και η δεύτερη τη μόνιμη ουδετερότητα του καθεστώτος του Καναλιού. Η Γερουσία επικύρωσε τη διπλή συμφωνία στις 31 Δεκεμβρίου 1999.
Το τόξο της Μεσογείου, η Τουρκία, η Κύπρος και η Ελλάδα
Προφανώς, είναι αυτήν τη συμφωνία που δεν μπορεί να χωνέψει ο Τραμπ, του οποίου η πολιτική ανάσχεσης προς την Κίνα δεν σταματά στη Γροιλανδία ή στον Παναμά. Θέλει να ανασχέσει την Κίνα και τη Ρωσία στη γειτονιά τους. Από το 2018 η Κίνα υποσχέθηκε, εκτός των άλλων, τη δημιουργία του «Πολικού Δρόμου του Μεταξιού» ως συμπληρωματικού εκείνου του Μεταξιού προς την Ευρώπη τόσο επί του εδάφους όσο και στη θάλασσα. Πρόκειται για άλλη μια κίνηση ενόψει του 2030, έτος κατά το οποίο οι οικονομικές προβλέψεις θέλουν την Κίνα να ξεπερνά στην παγκόσμια κατάταξη τις ΗΠΑ. Σε αυτόν τον Θαλάσσιο Δρόμο του Μεταξιού εμπίπτει και Κύπρος, λόγω της εγγύτητάς της με το Σουέζ, αλλά και για τους εξής πρόσθετους λόγους: 1. Θαλάσσιες οδοί προς Αλεξανδρέττα, Αιγαίο και Κρήτη και από εκεί προς το Γιβραλτάρ. 2. Πέρασμα για Ευρώπη, Ασία και Αφρική.
Αυτός ο παγκόσμιος χάρτης αποτυπώνει με τη μαύρη συνεχή γραμμή, με τη μορφή τόξου, την ανάσχεση των ΗΠΑ έναντι της Κίνας και της Ρωσίας. Σημαντικός είναι ο ρόλος της Τουρκίας για την αποτροπή της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα και της Κίνας μέσω των τουρκογενών χωρών τις οποίες ελέγχει η Άγκυρα. Στον χάρτη αποτυπώνονται με κόκκινες κουκκίδες σημαντικά chokepoints, μεταξύ των οποίων εκείνο του Παναμά, καθώς και του Σουέζ. Η Κύπρος και η περιοχή μας εμφανίζει εκ των πραγμάτων παγκόσμιο γεωπολιτικό ενδιαφέρον ως πέρασμα μεταξύ τριών Ηπείρων (Ευρώπη, Αφρική και Ασία). Καθόλου τυχαία δεν είναι η τουρκική Γαλάζια Πατρίδα ως τμήμα της νέας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που στοχεύει στον έλεγχο θαλάσσιων οδών από και προς το Σουέζ και το Αιγαίο για τα δρομολόγια από και προς τη Μαύρη Θάλασσα. Εκ των πραγμάτων, το Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα από την Ελλάδα στην Κύπρο με προέκταση στο Ισραήλ αποδεικνύεται μια σταθερή γεωπολιτική αξία και αποτροπή στον τουρκικό επεκτατισμό. Πλην, όμως, οι ηγεσίες μας δεν θέλουν να το αντιληφθούν…
Υπό αυτές τις συνθήκες, οι ΗΠΑ θεωρούν σημαντική την Τουρκία. Διότι, αφενός είναι η μόνη χώρα, και δη του ΝΑΤΟ, που έχει την ισχύ σε μιαν αποτρεπτική έναντι της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα απειλή και μέσω των τουρκογενών χωρών έναντι της Κίνας. Σημαντικό είναι το τόξο από τη Θράκη ώς την Κύπρο, στην περιφέρεια δηλαδή της κύριας ανάσχεσης, που είναι συναφής με τις θαλάσσιες οδούς και τον Δρόμο του Μεταξιού. Η Τουρκία αντιλαμβάνεται το σκηνικό και θέλει τον έλεγχο και της Κύπρου και του Αιγαίου για να είναι ο πολυτιμότερος σύμμαχος των ΗΠΑ. Και η θέση της αυτή ενισχύεται από την αδυναμία Κύπρου και Ελλάδας να ελέγξουν τον χώρο αυτό στο πλαίσιο του Δόγματος και της επέκτασής του προς το Ισραήλ, που διατηρεί σχέσεις Αθήνας - Σπάρτης με την Τουρκία.
Η Ευρώπη μακράν…
Όσο δε για τη Γροιλανδία, το μήλον της Έριδος, έχει κατοίκους της τάξης των 57 χιλιάδων και υπάρχουν τάσεις για να φύγει από το Βασίλειο της Δανίας και να ανεξαρτητοποιηθεί. Βλέπει τα οφέλη της να αυξάνονται. Το ίδιο όμως συμβαίνει με τους κινδύνους. Και εδώ είναι που επενδύει ο Τραμπ. Ότι, δηλαδή, οι ΗΠΑ είναι αυτές που θα προσφέρουν ασφάλεια στη Γροιλανδία είτε την αγοράσουν κανονικά είτε διά της πλαγίας οδού… Τώρα τι μπορεί να πει κάποιος για τους Ευρωπαίους; Αδύναμοι και ως ΕΕ και ως κράτη περιμένουν τις αποφάσεις και δη τους δασμούς του Τραμπ. Κείται μακράν η Γροιλανδία…
Πηγή: simerini.sigmalive.com
