Αναφέρομαι στη συζήτηση που διοργανώνεται με θέμα «Πυρηνική Ασφάλεια, Διπλωματία και Πολιτική» στις 10 Δεκεμβρίου 2024 και ώρα 18:00 – 19:30, στο Κυπριακό Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. Η συζήτηση θα γίνει με τον δρα Σοφοκλέους, Πυρηνικό Ιατρό (του ιδίου Κέντρου) και συντονιστή τον κ. Ανδρέα Θεοφάνους, Καθηγητή Οικονομικών και Δημόσιας Πολιτικής, Πρόεδρο ΚΚΕ και Διεθνών Υποθέσεων του ιδίου Πανεπιστημίου.
Αυτή είναι μια ευπρόσδεκτη εξέλιξη. Μέχρι σήμερα δεν υπήρξε αρκετή συζήτηση για το θέμα του Πυρηνικού Σταθμού Άκιουγιου στην Τουρκία, που κτίζεται από τη ρωσική κρατική πυρηνική υπηρεσία Rosatom, ανήκει σε αυτή και η διαχείριση γίνεται από την ίδια, με τέσσερεις πυρηνικούς αντιδραστήρες στη νότια ακτή της Τουρκίας. Και αυτό παρόλο του ότι βρίσκεται (το Άκιουγιου) περίπου, αλλά όχι περισσότερο από 85 χιλιόμετρα βόρεια από την υπό τουρκική κατοχή βόρεια ακτή της Κυπριακής Δημοκρατίας, όταν ο πρώτος αντιδραστήρας θα ενεργοποιηθεί το 2025.
«Ο πυρηνικός σταθμός στο Αkkuyu δεν ανήκει στην Τουρκία, ανήκει στη Ρωσία!». Σημερινή 27 Αυγούστου 2024, Φανούλα Αργυρού.
Ήταν θα έλεγα καιρός, αν όχι ξεπερασμένος, που το θέμα αυτό έπρεπε να είχε ευαισθητοποιήσει την κυπριακή ‘διανόηση’ (‘intelligentsia’), τηνΒουλή, την κυβέρνηση και ολόκληρη την κοινωνία Κύπρου και Ελλάδας, τα ΜΜΕ…
Εξ΄ όσων ενημερώνομαι και μετά την υπογραφή της Τουρκο-Ρωσικής Διακυβερνητικής Συμφωνίας για το Άκιουγιου στις 10 Μαΐου 2010, οι πρώτοι άνθρωποι που μάλλον έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου στην Κυπριακή Δημοκρατία ήταν ο Καθηγητής Κώστας Ν. Παπανικόλα, (τότε Πρόεδρος του Ινστιτούτου Κύπρου) σε ένα βίντεο που αναρτήθηκε από το Ινστιτούτο στις 8 Αυγούστου 2012.
Στη συνέχεια, ο δρ Θεόδωρος Χριστούδιας και ο Γιάννης Προεστός του ιδίου Ινστιτούτου συν ο Jos Lelieveld (του Max Planck Institute of Chemistry στη Γερμανία) συνέταξαν επιστημονικό άρθρο επίσης κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου. Αυτό δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2014.
Οι Παπανικόλα, Χριστούδιας και Προεστός συνέχισαν να εγείρουν το θέμα τόσο στον δημόσιο τομέα όσο και τον ακαδημαϊκό. Πιστεύω αξίζουν επαίνων για τις προσπάθειές των. Όπως και το Cyprus Institute (Κυπριακό Ινστιτούτο) οι έρευνες του οποίου για το Άκιουγιου καταγράφτηκαν σε δημοσιεύματα όπως η ανακοίνωση της 24ης Απριλίου 2015 εδώ - www.cyi.ac.cy/index.php/in-focus/risk-from-the-atmospheric-dispersion-of-radionuclides-by-the-akkuyu-nuclear-power-plant-3.html
Και άλλοι πρόσφεραν προβάλλοντας τους κινδύνους που εκπορεύονται από το
Άκιουγιου. Μεταξύ των οποίων είναι ο Χρήστος Τσαμπάρης και τρεις συνάδελφοί του στο Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών στην Αργυρούπολη στην Ελλάδα. Οι οποίοι έχουν συγγράψει ακαδημαϊκό άρθρο για τις πιθανές συνέπειες πυρηνικού ατυχήματος εκεί. Δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2021 εδώ –
Στη συνέχεια πρέπει να τονιστεί και η επίμονη προσπάθεια του δρα Κλέαρχου Κυριακίδη, ο οποίος συνέχισε, εμπνευσμένος από τους προαναφερθέντες, στην ενημέρωση για τους κινδύνους για την Κύπρο και την ευρύτερη περιοχή, από την πυρηνική απειλή από το Ακκιούγου της Τουρκίας.
Ξεκινώντας με μια ανοικτή του επιστολή στην τότε βρετανίδα Πρωθυπουργό, Τερέζα Μέι, 9 Μαΐου 2018, (η οποία αναφέρεται στο Άκιουγιου στις σελίδες 20-21 και 35-36) και που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα agora-dialogue.com και μια έκδοση της οποίας αργότερα αναδημοσιεύθηκε το 2019 στο ακαδημαϊκό περιοδικό Journal of Balkan and Near Eastern Studies κατόπιν διαδικασίας αξιολόγησης από ομότιμους.
Το δε πρώτο του άρθρο (συν άλλες ανοικτές επιστολές) για το ίδιο θέμα εμφανίστηκε στη «Σημερινή» αργότερα, στις 27 Απριλίου 2019 – «Ο τουρκικός πυρηνικός σταθμός στο Akkuyu απειλεί την ΚΔ; Αφιερωμένο στη Διεθνή Ημέρα Μνήμης του Τσέρνομπιλ»
Ένα άλλο ακαδημαϊκό άρθρο του δρα Κυριακίδη, κατόπιν διαδικασίας αξιολόγησης από ομότιμους, αυτή τη φορά εστιαζόμενο στο Άκιουγιου, «The Akkuyu Nuclear Power Plant in Turkey: Some Causes for Concern», δημοσιεύθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2022 από το Journal of Balkan and Near Eastern Studies εδώ -
https://doi.org/10.1080/19448953.2022.2143855 και εδώ - https://clok.uclan.ac.uk/44824/1/The%20Akkuyu%20Nuclear%20Power%20Plant%20in%20Turkey%20with%20author%20details%20as%20submitted%20on%206%20December%202021%20%28subject%20to%20subsequent%20cosmetic%20amendments%29.pdf
Μεταξύ άλλων δημοσιευμάτων του δρα Κυριακίδη που σχετίζονται με τον Πυρηνικό Σταθμό Άκιουγιου και τους κινδύνους από αυτόν είναι και ένα τεκμήριο ντοκουμέντο που κατατέθηκε στη Βουλή των Κοινοτήτων στο Λονδίνο, και το οποίο συνέγραψε με τον καθηγητή Μάριο Λ. Ευρυβιάδη ημερ. 5 Ιουνίου 2023 και δημοσιεύθηκε από την Επιτροπή της Βουλής των Κοινοτήτων στην ιστοσελίδα της Βουλής στις 13 Ιουνίου 2023 οκτώ μέρες αργότερα. Στη μαρτυρία τους, αμφότεροι οι συγγραφείς έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου και από τον πυρηνικό σταθμό στο El Dabaa στις βόρειες ακτές της Αιγύπτου. Αν και πολύ μακρύτερα από τις τουρκικές αρχές δεν πρέπει να αγνοείται. Δείτε εδώ –
Σταδιακά, οι κυπριακές κυβερνήσεις προφανώς αφού για χρόνια ακολούθησαν μια πολιτική σιωπής, η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας πρόβαλε το θέμα του Άκιουγιου στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 19 Ιουνίου 2023 (πέντε μέρες μετά την δημοσίευση της γραπτής μαρτυρίας των Κυριακίδη και Ευρυβιάδη). Την επομένη, το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών εξέδωσε την πιο κάτω ανακοίνωση:
«Ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, Μάριος Παναγίδης, συμμετείχε στις εργασίες του Συμβουλίου Ενέργειας της ΕΕ που πραγματοποιήθηκε χθες, στο Λουξεμβούργο....».
Περαιτέρω, η Κύπρος έθεσε το ζήτημα της κατασκευής και αναμενόμενης λειτουργίας του πυρηνικού σταθμού Akkuyu, στις νότιες ακτές της Τουρκίας. Ο κ. Παναγίδης επiσήμανε ότι ο πυρηνικός σταθμός βρίσκεται σε σεισμογενή περιοχή και σε μικρή απόσταση από την Κύπρο, ενώ υπάρχει απουσία επικοινωνίας για την κατάσταση ασφάλειας σε σχέση με τον πυρηνικό σταθμό, από τις Τουρκικές Αρχές προς την Κυπριακή Δημοκρατία. Κάλεσε την Επιτροπή να ενθαρρύνει την Τουρκία να ευθυγραμμίσει τη νομοθεσία της με το ευρωπαϊκό κεκτημένο για την πυρηνική ασφάλεια και να προσχωρήσει άμεσα στις σχετικές διεθνείς συμβάσεις. Επιπλέον, ζήτησε να εφαρμοστεί η διαφάνεια, η ανταλλαγή πληροφόρησης και στενή παρακολούθηση της εφαρμογής των ελέγχων αντοχής και των σχετικών συστάσεων προς την Τουρκία προκειμένου να διασφαλιστεί η πυρηνική ασφάλεια σύμφωνα με τα υψηλότερα διεθνή πρότυπα. Η παρέμβαση της Κύπρου έτυχε ευρείας στήριξης από τα κράτη μέλη.
Παράλληλα, η Λιθουανία έθεσε το ζήτημα της έναρξης λειτουργίας της δεύτερης μονάδας πυρηνικού σταθμού στη Λευκορωσία, λαμβάνοντας, επίσης, ευρεία στήριξη από τα κράτη μέλη. Η Επιτροπή διαβεβαίωσε την Κύπρο και τη Λιθουανία ότι αποδίδει την ύψιστη σημασία στα θέματα που αφορούν την πυρηνική ασφάλεια και ότι παρακολουθεί στενά τα ζητήματα που αφορούν τους δυο αυτούς πυρηνικούς σταθμούς…»
Μήπως η Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας έκανε πολύ λίγα πολύ αργά; Ο χρόνος θα δείξει. Εν τω μεταξύ, εκείνο που είναι ξεκάθαρο, σύμφωνα με το Rosatom και τη Κυβέρνηση της Τουρκίας, είναι ότι ο πρώτος από τους τέσσερεις πυρηνικούς αντιδραστήρες στο Άκιουγιου, είναι προγραμματισμένος να «λειτουργήσει» το 2025.
Εκείνο που επίσης είναι ξεκάθαρο είναι ότι σε μια δημοκρατική κοινωνία, ακαδημαϊκοί, δημοσιογράφοι, πολιτικοί και απλοί πολίτες δεν πρέπει να ΣΙΩΠΟΥΝ ενώπιον πραγματικών ή πιθανών κινδύνων. Εκείνοι που έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου για το Πυρηνικό Σταθμό Άκιουγιου της Τουρκίας, τους οποίους προανέφερα αλλά δίχως να περιορίζομαι σ΄αυτούς, έχουν αποδείξει αυτή την αναγκαιότητα.
Αυτά να λέγονται.
ΥΓ 1) : Λεπτομέρειες για την εκδήλωση της 10ης Δεκεμβρίου 2024 εδώ - www.unic.ac.cy/cceia/event/pyriniki-asfaleia-diplomatia-kai-politiki/
ΥΓ 2): Υπενθυμίζω ότι η Τουρκία αρχικά τέλος της δεκαετίας του 1990, προσπάθησε να κάνει πυρηνικό σταθμό στην ίδια περιοχή με τη Δύση, (Καναδά). Αλλά μετά από μεγάλη καμπάνια εναντίον, ειδικά σε ΗΠΑ, Καναδά και Ελλάδα, ακυρώθηκε εκείνο της το σχέδιο το 2000. Με πρωτοπόρο τότε τον ελληνικής καταγωγής καναδό, Jim Karygiannis (βουλευτή, 1988-2014). Η Τουρκία μετά πήγε προς Ανατολάς…
* Ερευνήτρια/δημοσιογράφος simerini.sigmalive.com
