Η Πολωνία ανοίγει τη συζήτηση - Η Γαλλία ακούει και ετοιμάζεται - Και τα ταμπού σπάνε
«Θα ήμασταν ασφαλέστεροι αν είχαμε το δικό μας πυρηνικό οπλοστάσιο», δήλωσε ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, στο κοινοβούλιο της χώρας του στις 7 Μαρτίου. Ο πρόεδρος της χώρας, Αντρέι Ντούντα κάλεσε από την πλευρά του τις Ηνωμένες Πολιτείες να μεταφέρουν δικά τους πυρηνικά όπλα στο πολωνικό έδαφος.
Αν και διαφορετικές, οι δύο θέσεις έχουν ένα σημαντικό κοινό στοιχείο: το γεγονός πως η Πολωνία – και μάλλον συνολικά η Ευρώπη – σκέφτεται πια το αδιανόητο: μία πυρηνική βόμβα.
Ο πρόεδρος της Πολωνίας Αντρέι Ντούντα, σε συνέντευξή του στους Financial Times, καλεί τις Ηνωμένες Πολιτείες να μεταφέρουν πυρηνικά όπλα στο έδαφος της χώρας του ως αποτροπή έναντι μελλοντικής ρωσικής επίθεσης – ένα αίτημα που μετά βεβαιότητας θα προκαλέσει την αντίδραση της Μόσχας.
Είπε μάλιστα στη βρετανική εφημερίδα πως συζήτησε την ότι συζήτησε πρόσφατα με τον ειδικό απεσταλμένο του Ντόναλντ Τραμπ για την Ουκρανία και τη Ρωσία Κιθ Κέλογκ.
Από την πλευρά του ο Τουσκ θέλει να δει την ίδια την Ευρώπη να αποκτά πυρηνικά όπλα, επικαλούμενος τη «βαθιά αλλαγή της αμερικανικής γεωπολιτικής». Πρόκειται για έναν ευφημισμό, όπως σχολιάζει ο Economist, για την εμπρηστική διπλωματία του Ντόναλντ Τραμπ, η οποία, όπως τόνισε, απαιτεί από την Πολωνία να ενισχύσει και τις συμβατικές ένοπλες δυνάμεις της.
Ο κ. Τουσκ δεν προτείνει ευθέως την απόκτηση πολωνικής πυρηνικής βόμβας- τουλάχιστον όχι άμεσα: «Ο δρόμος προς αυτό θα ήταν πολύ μακρύς και θα έπρεπε να υπάρξει συναίνεση». Αντίθετα, απαντούσε σε μια πρόταση του Φρίντριχ Μερτς, του επερχόμενου καγκελάριου της Γερμανίας, για συνομιλίες με τη Βρετανία και τη Γαλλία σχετικά με την «ενίσχυση της αμερικανικής πυρηνικής ασπίδας». Στις 5 Μαρτίου, ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, ανακοίνωσε την έναρξη «στρατηγικής συζήτησης για τη χρήση της αποτροπής μας στην προστασία των συμμάχων μας στην ευρωπαϊκή ήπειρο».
Η ιδέα της αποτροπής και το πρόβλημα
Αυτή η συζήτηση θα πρέπει να αντιμετωπίσει δύο προβλήματα, σημειώνει ο Economist: την αξιοπιστία και τις δυνατότητες. Εδώ και σχεδόν 80 χρόνια, η Αμερική έχει προσφέρει μια πυρηνική ομπρέλα προστασίας στην Ευρώπη. Ωστόσο, η εκτεταμένη αποτροπή είναι μια περίεργη και αφύσικη ιδέα. Μια χώρα πρέπει να υπόσχεται ότι θα χρησιμοποιήσει τις πυρηνικές της δυνάμεις – και, συνεπώς, να διακινδυνεύσει την πυρηνική της καταστροφή – για λογαριασμό μιας άλλης.
Η δυσκολία στο να καταστεί αυτή η υπόσχεση αξιόπιστη ήταν ο λόγος που η Αμερική δημιούργησε ένα τεράστιο πυρηνικό οπλοστάσιο και το διασκόρπισε σε όλο τον κόσμο. Οι πυρηνικές δυνάμεις της Βρετανίας, αν και περιορισμένες, είναι επίσης «ανατεθειμένες» στην άμυνα του ΝΑΤΟ. Μόνο ο πρωθυπουργός μπορεί να εξουσιοδοτήσει τη χρήση τους, αλλά η σιωπηρή υπόσχεση είναι ότι θα χρησιμοποιηθούν για την άμυνα συμμάχων όπως η Φινλανδία, η Ρουμανία ή η Τουρκία.
Η γαλλική στρατηγική του ’50
Η Γαλλία έχει μια πιο περίπλοκη σχέση με την εκτεταμένη αποτροπή. Ακολούθησε μια ανεξάρτητη πυρηνική στρατηγική τη δεκαετία του 1950 ακριβώς επειδή πίστευε, σε μεγαλύτερο βαθμό από τη Βρετανία, ότι η αμερικανική ομπρέλα δεν ήταν αξιόπιστη. Δεν εντάχθηκε και εξακολουθεί να μην συμμετέχει στην Ομάδα Πυρηνικού Σχεδιασμού (NPG), ένα φόρουμ του ΝΑΤΟ στο οποίο οι 31 σύμμαχοι συζητούν την πυρηνική πολιτική. «Η ιδέα είναι πραγματικά να διατηρείται η ελευθερία επιλογών για τον πρόεδρο», εξηγεί η Εμανουέλ Μέτρ από το Ίδρυμα Στρατηγικής Έρευνας στο Παρίσι. «Υπάρχει μια μορφή απροθυμίας να δεσμευτεί…σε οτιδήποτε θα μπορούσε να περιορίσει την ελευθερία δράσης του».
Ωστόσο, οι ηγέτες της Γαλλίας έχουν επίσης δηλώσει ότι τα ζωτικά συμφέροντά της έχουν μια «ευρωπαϊκή διάσταση». Το 1995, η Βρετανία και η Γαλλία συμφώνησαν ότι «τα ζωτικά συμφέροντα της μιας δεν θα μπορούσαν να απειληθούν χωρίς τα ζωτικά συμφέροντα της άλλης να διακυβεύονται εξίσου»—μια έμμεση διεύρυνση του ορίζοντα της γαλλικής αποτροπής.
Η ίδια διατύπωση χρησιμοποιήθηκε και στη Συνθήκη του Άαχεν μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, 24 χρόνια αργότερα. Ακόμη και ο Ζορντάν Μπαρντελά, ηγέτης του ακροδεξιού κόμματος Εθνικός Συναγερμός, παραδέχθηκε πρόσφατα ότι τα γαλλικά πυρηνικά όπλα «προστατεύουν, εκ των πραγμάτων, ορισμένους γείτονες και ορισμένους ευρωπαίους εταίρους».
Πού φτάνουν τα ζωτικά συμφέροντα;
Το ερώτημα είναι τι σημαίνει αυτό στην πράξη. Το 2022, ο κ. Μακρόν είπε ότι «προφανώς» δεν θα απαντούσε με τον ίδιο τρόπο αν η Ρωσία χρησιμοποιούσε πυρηνικά όπλα στην Ουκρανία. Τα ζωτικά συμφέροντα της Γαλλίας ήταν «ξεκάθαρα καθορισμένα», υποστήριξε, αλλά κατά τρόπο μπερδεμένο, προσθέτοντας ότι «αυτά δεν θα διακυβεύονταν εάν υπήρχε μια πυρηνική επίθεση στην Ουκρανία»—ή, πρόσθεσε απερίσκεπτα, «στην περιοχή». Αυτή η φράση φαινόταν να αποκλείει τους ανατολικοευρωπαίους συμμάχους της ΕΕ και του ΝΑΤΟ από την προστασία. Εκτοτε, ο κ. Μακρόν έχει υιοθετήσει μια πιο επιθετική στάση, αποκαθιστώντας με επιτυχία τις σχέσεις με τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης. Ωστόσο, ακόμα και οι πιο στενοί σύμμαχοι της Γαλλίας έχουν ιδιωτικές αμφιβολίες για το κατά πόσο οι μελλοντικοί πρόεδροι θα είναι διατεθειμένοι να διακινδυνεύσουν έναν πυρηνικό πόλεμο για να τους υποστηρίξουν.
Οι ευρωπαίοι σύμμαχοι αναρωτιούνται πλέον μέχρι πού θα ήταν πρόθυμος να φτάσει ο κ. Μακρόν. «Θα ήθελα να γνωρίζω, καταρχάς, λεπτομερώς τι σημαίνει αυτό σε όρους εξουσίας για τη χρήση αυτών των όπλων», είπε ο κ. Τουσκ στους δημοσιογράφους, υπαινισσόμενος ένα μοντέλο στο οποίο η Πολωνία θα είχε κάποια δικαιώματα εκτόξευσης. «Αν επρόκειτο να το αποφασίσουμε, θα άξιζε να βεβαιωθούμε ότι είναι στα χέρια μας και ότι λαμβάνουμε τις τελικές αποφάσεις».
Ο Μακρόν, ωστόσο, είναι απίθανο να παραχωρήσει έλεγχο στα γαλλικά πυρηνικά όπλα σε άλλες χώρες. Η γαλλική στρατηγική αποτροπής βασίζεται στη λεγόμενη «εθνική ανεξαρτησία», πράγμα που σημαίνει ότι μόνο ο πρόεδρος της Γαλλίας μπορεί να αποφασίσει για τη χρήση των πυρηνικών της. Η ιδέα ότι η Πολωνία ή οποιαδήποτε άλλη χώρα θα είχε λόγο σε αυτή την απόφαση είναι αντίθετη με την ιστορική γαλλική στάση. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι η Γαλλία δεν μπορεί να ενισχύσει τον ρόλο της στην πυρηνική αποτροπή της Ευρώπης.
Μία πιθανότητα είναι η εμβάθυνση της στρατηγικής συνεργασίας με την ΕΕ ή το ΝΑΤΟ, ενισχύοντας τον ρόλο της Γαλλίας ως εγγυητή της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Η Γαλλία έχει ήδη προτείνει την έννοια του «ευρωπαϊκού πυρηνικού διαλόγου», η οποία θα επιτρέψει στους ευρωπαίους συμμάχους της να συζητούν στρατηγικά θέματα που σχετίζονται με την αποτροπή. Αν και αυτό δεν θα μεταφραστεί σε άμεσο έλεγχο από άλλες χώρες, θα μπορούσε να μειώσει την αβεβαιότητα για τις προθέσεις της Γαλλίας.
Σε δύσκολη θέση η Γερμανία
Παράλληλα, η Γερμανία βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Η χώρα έχει δεσμευτεί να μην αποκτήσει πυρηνικά όπλα βάσει της Συνθήκης για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NPT) και του Συμφώνου Δύο Συν τέσσερα που υπεγράφη μετά την επανένωσή της. Ωστόσο, η αυξανόμενη αβεβαιότητα σχετικά με την αμερικανική δέσμευση προς την Ευρώπη έχει ωθήσει ορισμένους Γερμανούς πολιτικούς, όπως τον κ. Μερτς, να εξετάσουν εναλλακτικές λύσεις. Ένα σενάριο θα μπορούσε να είναι η χρηματοδοτική συμβολή της Γερμανίας στο γαλλικό πυρηνικό πρόγραμμα με αντάλλαγμα μεγαλύτερη στρατηγική δέσμευση από τη Γαλλία στην ευρωπαϊκή άμυνα.
Η συζήτηση για την ευρωπαϊκή αποτροπή μόλις ξεκινά, αλλά έχει ήδη προκαλέσει εντάσεις και διαφωνίες. Ενώ η ανάγκη για μεγαλύτερη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης γίνεται όλο και πιο εμφανής, η επίτευξη συναίνεσης σχετικά με το πώς θα διαμορφωθεί αυτή η νέα πραγματικότητα παραμένει δύσκολη. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η ιδέα μιας «ευρωπαϊκής πυρηνικής ασπίδας» δεν είναι πλέον ταμπού—και ότι η ήπειρος προετοιμάζεται για ένα μέλλον όπου θα πρέπει να βασίζεται λιγότερο στις Ηνωμένες Πολιτείες και περισσότερο στις δικές της δυνάμεις.
Πηγή: naftemporiki.gr
