Γράφει ο ΛΑΜΠΡΟΣ ΤΖΟΥΜΗΣ*
Η Τουρκία έστειλε κορβέτα σε απόσταση 7 ναυτικών μιλίων βόρεια της Κρήτης στο ύψος του Αγίου Νικολάου, η οποία παρακολουθεί τις εργασίες που λαμβάνουν χώρα από ιταλικά ερευνητικά πλοία στο πλαίσιο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας- Κύπρου (θέση 1). Μέσω ασυρμάτου, με ηχογραφημένο μήνυμα ανέφερε ότι τα ερευνητικά σκάφη βρίσκονται σε περιοχή εκτός ελληνικής δικαιοδοσίας.
Να επισημάνουμε ότι η περιοχή δεν βρίσκεται εντός του παράνομου τουρκο-λιβυκού μνημονίου αλλά σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο σε περιοχή που η Ελλάδα ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα (ελληνική υφαλοκρηπίδα).
Η Τουρκία για ακόμα μια φορά μας υπενθυμίζει επί του πεδίου ότι η Ελλάδα δεν έχει θαλάσσια δικαιοδοσία στα νησιά πέραν των χωρικών υδάτων (6 ν.μ.) που η ίδια κατά παράνομο και πειρατικό τρόπο αποφάσισε.
Είναι σκόπιμο να κάνουμε μια αναδρομή στη διαχείριση των κρίσεων και αμφισβητήσεων από την πλευρά της Τουρκίας της ελληνικής θαλάσσιας δικαιοδοσίας από το 1976 μέχρι σήμερα για να διαπιστώσουμε τις υποχωρήσεις που έχουν γίνει από ελληνικής πλευράς και να αντιληφθούμε ότι η μόνη γλώσσα που αντιλαμβάνεται η Άγκυρα είναι αυτή της ισχύος.
Στις κρίσεις του 1976 και 1987 όταν η Τουρκία έστειλε ερευνητικό σκάφος στο Αιγαίο σε περιοχή ελληνικής υφαλοκρηπίδας οι δύο χώρες έφτασαν στο χείλος της ένοπλης σύγκρουσης.
Το 1976 η κρίση επισφραγίστηκε με το πρωτόκολλο της Βέρνης σύμφωνα με το οποίο οι δύο χώρες θα απέχουν από έρευνες πέραν των χωρικών τους υδάτων μέχρι τη διευθέτηση του θέματος της υφαλοκρηπίδας και η σύρραξη αποφεύχθηκε. Πέντε δεκαετίες μετά, το θέμα παραμένει ακόμα σε εκκρεμότητα και η Τουρκία βγάζει από τη ναφθαλίνη ένα κείμενο δηλαδή αυτό της Βέρνης, που δεν είναι καν συμφωνία, όταν κρίνει απαραίτητο.
Το 1987 η διαχείριση της κρίσης επί του πεδίου από την ελληνική πλευρά έγινε με «δυναμικό» τρόπο, καθόσον δηλώσαμε ότι θα βυθίσουμε το τουρκικό σκάφος. Έγινε επιστράτευση, πραγματοποιήθηκαν όλες οι πολεμικές προπαρασκευές και η Ελλάδα έδειχνε ότι ήταν έτοιμη να πάει ακόμα και σε στρατιωτική σύγκρουση. Το γεγονός αυτό ανάγκασε την Τουρκία να αναδιπλωθεί και να αποσύρει το σκάφος. Να επισημάνουμε όμως το πολιτικό και διπλωματικό παράδοξο, καθόσον την επόμενη χρονιά στη συνάντηση των πρωθυπουργών Ελλάδας και Τουρκίας στο Νταβός, παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα πήγε με τον αέρα της επικράτησής της στην πρόσφατη κρίση έφυγε σαφώς με δυσμενέστατη θέση, όσον αφορά τα συμφέροντά της σε σχέση με την Τουρκία. Ο Ανδρέας Παπανδρέου δεσμεύτηκε απέναντι στον Οζάλ, ότι η Ελλάδα θα απέχει από οποιαδήποτε έρευνα στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου, αν κάνει το ίδιο και η Τουρκία, μέχρις ότου λυθεί το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας. Λίγους μήνες αργότερα ο Ανδρέας Παπανδρέου θα κάνει την αυτοκριτική του με τη φράση «mea culpa» δηλ. (λάθος μου), για την ζημιογόνο για τα συμφέροντα της Ελλάδας δέσμευση.
Τον Νοέμβριο του 2008, οι Τούρκοι έστειλαν για λογαριασμό τους το μισθωμένο Νορβηγικό ερευνητικό σκάφος «Malene Ostervold» στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, στα 7 ν.μ. νότια από το Καστελόριζο, συνοδευόμενο από την τουρκική φρεγάτα «Γκεντίζ». Στην περιοχή έσπευσε η ελληνική κανονιοφόρος «Πολεμιστής», που ενημέρωσε δια του ασυρμάτου το νορβηγικό πλοίο ότι πραγματοποιεί παράνομες έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Αντί όπως να απαντήσει ο Νορβηγός Πλοίαρχος, απάντησε ο Τούρκος Κυβερνήτης της φρεγάτας, λέγοντας ότι το πλοίο είναι ερευνητικό, εφοδιασμένο με άδεια από την Τουρκία και ότι η υφαλοκρηπίδα δεν είναι ελληνική. Η ανταλλαγή μηνυμάτων δια του ασυρμάτου συνεχίστηκε για πολλές ώρες. Τελικά, μετά από διαβήματα της Αθήνας στην Άγκυρα και με εντολή του Νορβηγού Πρέσβη το ερευνητικό πλοίο αποχώρησε. Μετά την κρίση στον ιστότοπο Wikileaks διέρρευσε έγγραφο με συνομιλία ανάμεσα στον Τούρκο Αναπληρωτή Υφυπουργό Εξωτερικών Χαϊντάρ Μπερκ (Haydar Berk), που έκανε παράπονα στον Αμερικανό Επιτετραμμένο στην Άγκυρα για τον τότε Α/ΓΕΕΘΑ, Στρατηγό ε.α. Δημήτρη Γράψα επειδή τόλμησε να στείλει στα 50 μέτρα από το νορβηγικό σκάφος την Κανονιοφόρο «Πολεμιστής» και να απειλήσει με βύθιση το ερευνητικό πλοίο.
Το 2020 η Τουρκία απέστειλε το τουρκικό ερευνητικό σκάφος Oruc Reis στα εννέα ναυτικά μίλια από το Καστελλόριζο και επί τρεις μήνες διεξήγαγε έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα (θέση 3). Από ελληνικής πλευράς αρχικά είχε διατυπωθεί η άποψη, ότι δεν κάνει ή δεν μπορεί να πραγματοποιήσει έρευνες, λόγω του θορύβου των παραπλεόντων σκαφών. Οι Τούρκοι καθημερινά μας βομβάρδιζαν με εικόνες από το ερευνητικό σκάφος και διατείνονταν ότι διεξάγουν έρευνες μέσα στην τουρκική υφαλοκρηπίδα. Ο τότε Υπουργός Επικρατείας και σημερινός ΥΠΕΞ κ. Γεραπετρίτης με δηλώσεις του ανέφερε ότι «η κόκκινη γραμμή είναι η εθνική κυριαρχία, και όταν λέμε εθνική κυριαρχία εννοούμε αυτονοήτως τα εθνικά χωρικά ύδατα, τα οποία σήμερα είναι προσδιορισμένα στα έξι ναυτικά μίλια».
Τον Ιούλιο του 2024 στην περιοχή νότια της Κάσου, ιταλικό πλοίο διεξήγαγε έρευνες για την ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης – Κύπρου, εντός ελληνικών χωρικών υδάτων και περιοχής που έχει οριοθετηθεί για την ΑΟΖ με τη συμφωνία Ελλάδας- Αιγύπτου (θέση 2). Η Τουρκία αντέδρασε, υποστηρίζοντας ότι οι έρευνες πραγματοποιούνταν σε περιοχή της δικής της υφαλοκρηπίδας, σύμφωνα με το τουρκολιβυκό μνημόνιο και έστειλε στην περιοχή τέσσερα πολεμικά πλοία. Κατόπιν συνομιλιών του υπουργού Εξωτερικών κ. Γεραπετρίτη με τον ομόλογό του Χακάν Φιντάν η κρίση εκτονώθηκε. Στη συνέχεια η τουρκική εφημερίδα Χουριέτ επικαλούμενη πηγές του τουρκικού υπουργείου Άμυνας με πρωτοσέλιδη αναφορά, υποστήριξε ότι η κρίση εκτονώθηκε καθόσον οι ελληνικές αρχές ζήτησαν άδεια από την Άγκυρα για τις δραστηριότητες του ιταλικού πλοίου πόντισης καλωδίων. Το αίτημα για άδεια σχολιάστηκε από την τουρκική εφημερίδα ως αποδοχή από την Ελλάδα των ζωνών θαλάσσιας δικαιοδοσίας που καθορίστηκαν με το τουρκολιβυκό μνημόνιο
*Αντιστράτηγος ε.α militaire.gr
