Le Point : Ποιος είναι ο Νίκος Χριστοδουλίδης ; Πώς τον βλέπουν στην Κύπρο;
Étienne Copeaux : Είναι ο νεότερος πρόεδρος που έχει γνωρίσει ποτέ η Κύπρος και είναι η πρώτη φορά που ένας πρόεδρος - δεδομένης της ηλικίας του, 49 ετών - δεν έχει γνωρίσει ποτέ την Κύπρο ενοποιημένη. Υπήρξε εκπρόσωπος της κυβέρνησης κι έπειτα Υπουργός Εξωτερικών του πρώην Προέδρου, Νίκου Αναστασιάδη. Ως εκ τούτου προέρχεται από την κυπριακή πολιτική ελίτ. Ο νέος πρόεδρος βασίστηκε σε όλη την εκστρατεία του σε μικρά εθνικιστικά κόμματα εχθρικά προς την επανένωση. Αιφνιδίασε μετά όλο τον κόσμο προβάλλοντας ως κύριο μέλημα της κυβέρνησης του την επανένωση του νησιού και το τέλος της τουρκικής κατοχής.
Ποιες ήταν οι τελευταίες προσπάθειες επανένωσης του νησιού ; Γιατί οι συνομιλίες δεν πέτυχαν;
Οι τελευταίες διαπραγματεύσεις πραγματοποιήθηκαν το 2017 στην Ελβετία [Κραν Μοντανά] με επικεφαλής τον Νίκο Αναστασιάδη. Δεν ξέρουμε τι ακριβώς διαμείφθηκε, επειδή οι συζητήσεις δεν ήταν ανοιχτές στους δημοσιογράφους. Τελικώς δεν κατέληξαν πουθενά. Η κυπριακή κυβέρνηση δεν μπόρεσε να επωφεληθεί από την παρουσία του Mustafa Akinci ως Πρόεδρου της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου, η οποία ήταν ευνοϊκή στην επανένωση. Αναρωτιόμαστε πραγματικά τι θέλουν οι ελληνοκύπριοι ηγέτες. Σήμερα πέφτουν πάνω σε τοίχο. H Τουρκία έχει την πρωτοβουλία και είναι ανένδοτη. Για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ή θα υπάρξει λύση με δύο κράτη ή τίποτα. Ο σημερινός Πρόεδρος της κατεχόμενης Κύπρου, Ersin Tatar, είναι ένας εθνικιστής που δεν θέλει επανένωση.
Ποιο είναι το ενδιαφέρον του Ερντογάν για να διατηρήσει το βόρειο τμήμα του νησιού;
Αρχικά, το ζήτημα είναι καθαρά εθνικιστικό. Όταν ξέσπασαν οι εντάσεις την δεκαετία του 50, το ενδιαφέρον ήταν να προστατευθεί η τουρκική μειονότητα απέναντι σε ένα κίνημα που ήθελε την προσάρτηση της Κύπρου από την Ελλάδα. Υπήρξε το προηγούμενο της Κρήτης το 1912 το οποίο προσαρτήθηκε από την Ελλάδα και οι μουσουλμάνοι της Κρήτης εκδιώχθηκαν από το νησί. Η Τουρκία φοβόταν το ίδιο σενάριο στην Κύπρο. Σήμερα, η κατάσταση έχει αλλάξει. Υπάρχουν γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά ζητήματα με τις κοιτάσματα αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, μεταξύ της Κύπρου, της Εγγύς Ανατολής και της Τουρκίας. Τα γεωπολιτικά και ενεργειακά ζητήματα περιπλέκουν το ζήτημα της επανένωσης. Για την Τουρκία, υπάρχουν πλούσιοι πόροι προς εκμετάλλευση, γεγονός που την κάνει ακόμη πιο αποφασισμένη να διατηρήσει την βόρεια Κύπρο.
Ποιες είναι οι διαφωνίες μεταξύ της Άγκυρας και της Λευκωσίας επί της αρχής της επανένωσης ;
Σήμερα οι κυπριακές απαιτήσεις δεν είναι συμβατές με εκείνες των Τούρκων. Οι ηγέτες του Νότου ζητούν το τέλος της στρατιωτικής κατοχής του βόρειου τμήματος από την Τουρκία. Κάτι που δεν θα δεχτεί ποτέ. Αντιμετωπίζουμε μια συμμετρική διπλή αδιαλλαξία. Δεν βλέπω πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί η κατάσταση. Μερικοί εμπειρογνώμονες της Κύπρου προωθούν τον όρο "κανονικότητα της διαίρεσης" επειδή ορισμένοι Κύπριοι δεν έχουν γνωρίσει ποτέ το ενοποιημένο νησί. Επιπλέον, στην τουρκική πλευρά, το κυπριακό ερώτημα έχει πλήρη πολιτική συναίνεση. Ακόμη και το αριστερό κόμμα στην Τουρκία, το CHP - που δημιουργήθηκε από τον Mustafa Kemal -, επί του παρόντος το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης στο Ερντογάν, απορρίπτει την επανένωση.
Τι σκέφτονται οι Τουρκοκύπριοι για την επανένωση ;
Πρέπει να διακρίνουμε τη γνώμη των Τούρκων και των τουρκοκυπρίων. Ένα μεγάλο μέρος των τουρκοκυπρίων είναι υπέρ της επανένωσης. Το 2004, το Σχέδιο Ανάν του ΟΗΕ, το οποίο επέτρεπε την επανένωση της Κύπρου σε μια διζωνική και δικοινοτική μορφή εγκρίθηκε από τους τουρκοκυπρίους σε ποσοστό 65% και απορρίφθηκε από τους ελληνοκυπρίους. Από τότε, η κατάσταση έχει αλλάξει. Υπήρξαν περισσότεροι Τούρκοι μετανάστες από την Ανατολία. Έλαβαν δικαίωμα ψήφου και τώρα αυτή η επιθυμία για επανένωση έχει γίνει μειοψηφία. Επιπλέον, η Τουρκία διαρκώς προπαγανδίζει και συντηρεί τον φόβο των Ελλήνων από νεαρή ηλικία. Είναι μάλιστα η βάση της διδασκαλίας στη βόρεια Κύπρο. Είναι φυσιολογικό να καλλιεργείται η μνήμη αλλά αυτό που στην πραγματικότητα καλλιεργείται είναι η αμοιβαία μνησικακία.
Η Άγκυρα έχει πολιτικό έλεγχο στην Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου ;
Ναι, ο πραγματικός ηγέτης της Κύπρου Βόρεια είναι ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Στη σειρά πρωτοκόλλου ο διοικητής των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων είναι ο δεύτερος σημαντικότερος παράγοντας. Η αστυνομία τελεί επίσης υπό τις εντολές του τουρκικού στρατού.
Ποια είναι η θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης έναντι της παράνομης κατοχής μέρους των εδαφών της από το 1974;
Η Τουρκία καταλαμβάνει παράνομα ένα εδαφικό τμήμα της Κύπρου από το 1974 και ως εκ τούτου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, δεν έχω δει ποτέ σημαντικές διαμαρτυρίες από τις ευρωπαϊκές αρχές εναντίον αυτής της παρουσίας. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, ο Νίκος Χριστοδουλίδης ζήτησε μια ισχυρή δέσμευση της Ευρώπης στη διαδικασία επανένωσης. Αυτό είναι ελάχιστα εφικτό. Η Ευρώπη δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον ΟΗΕ. Επιπλέον, η Δημοκρατία της Κύπρου έχει δημιουργήσει επανειλημμένα δυσαρέσκειες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ιδίως λόγω της περίπτωσης των χρυσών διαβατηρίων. Για δεκατρία χρόνια, η Κύπρος χορηγούσε διαβατήρια σε άπαντες υπό την προϋπόθεση ότι οι κάτοχοι θα επένδυαν δύο εκατομμύρια ευρώ σε κατασκευές ακινήτων. Υπήρξε πολλή γενικευμένη διαφθορά, η οποία άγγιξε και τα υψηλά στρώματα της πολιτικής. Η Κύπρος είχε γίνει ο κακός μαθητής της Ευρώπης.
Είναι δυνατή η επανένωση ;
Το κυπριακό ζήτημα βρίσκεται σε αδιέξοδο. Η Τουρκία δημιούργησε ένα de facto κράτος και έχει κάνει τα πάντα για να επιστρέψει την επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση αδύνατη. Όσο περισσότερο περνάει ο χρόνος, τόσο πιο ευνοϊκή είναι η κατάσταση για την διατήρηση του status quo. Και στη ελληνοκυπριακή πλευρά, φαίνεται ότι έχουν παραιτηθεί από το κατεχόμενο μέρος του νησιού. Ο Νίκος Χριστόδουλιδης συναντήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2023 με τον Ersin Tatar, ηγέτη της τουρκοκυπριακής πλευράς. Η συνάντηση εξέπληξε αλλά δεν οδήγησε σε μεγάλες προόδους, περισσότερο ήταν μία εθιμοτυπική συνάντηση μη εποπτευόμενη από τον ΟΗΕ ή την Ευρωπαϊκή Ένωση.
[iEpikaira: Ασχέτως με το αν διαφωνούμε, η συνέντευξη είναι ενδεικτική ίσως του πώς βλέπουν οι ευρωπαίοι το Κυπριακό... Αλλά και το ενδεχόμενο της εμπλοκής της ΕΕ.]
Δημοσιεύτηκε στην Γαλλική Le Point την 27η Φεβρουαρίου 2023. Μετάφραση στα Ελληνικά απο τον Babis Georges Petrakis
