Γράφει η Φανούλα Αργυρού*
Έμμεσα απέρριψε τη θέση Ερίμ/Λέννοξ-Μπουτ (1956) για ξεχωριστή αυτοδιάθεση του 18% στην Κύπρο
Απόφαση σταθμός Ανωτάτου Δικαστηρίου του Ηνωμένου Βασιλείου για δημοψήφισμα στη Σκωτία
Το Ανώτατο Δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου (Supreme Court of the United Kingdom) με ομοφωνία πέντε δικαστών, και με Πρόεδρο τον Σκωτζέζο Λόρδο Reed, έδωσε (23/11/2022) την απόφασή του, στο ερώτημα – “Έχει το κοινοβούλιο της Σκωτίας εξουσία να νομοθετήσει για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία της Σκωτίας;”
Το θέμα εγέρθηκε επειδή η κυβέρνηση της Σκωτίας είχε ετοιμάσει ένα προτεινόμενο νομοσχέδιο για «Ανεξαρτησία της Σκωτίας» (“Scottish Independence Referendum Bill”), όμως το Σκωτζέζικο κοινοβούλιο έχει περιορισμένες εξουσίες. Το Ανώτατο Δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου, με τους πέντε δικαστές, απέρριψε τις παρατηρήσεις του Lord Advocate (Senior Law Officer και ουσιαστικά γενικός εισαγγελέας) στην κυβέρνηση της Σκωτίας, ότι το προτεινόμενο νομοσχέδιο δεν σχετίζεται με επιφυλακτικά θέματα, συμπεριλαμβανομένης της «Ένωσης των Βασιλείων της Σκωτίας και της Αγγλίας» και «το Κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου». Με άλλα λόγια, το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι το Κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου και όχι το Κοινοβούλιο της Σκωτίας έχει την εξουσία να νομοθετεί για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία της Σκωτίας.
Το Ανώτατο Δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου, το έμβλημα του οποίου είναι το ελληνικό γράμμα Ω που συμβολίζει τόσο τη ζυγαριά όσο και την οριστικότητα της δικαιοσύνης, απέρριψε επίσης τις παρατηρήσεις του Εθνικού Κόμματος της Σκωτίας, του παρεμβαίνοντος στην υπόθεση, οι οποίες εν μέρει «βασίζονται στο δικαίωμα της αυτοδιάθεσης στο διεθνές δίκαιο». Το Ανώτατο Δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου έκρινε ότι «η αρχή της αυτοδιάθεσης δεν έχει θέση εδώ». Έλαβε αυτήν την απόφαση μετά την υιοθέτηση και εφαρμογή των «παρατηρήσεων» του Ανώτατου Δικαστηρίου του Καναδά σε μια υπόθεση για το Κεμπέκ που αποφασίστηκε το 1998 και την «υποβολή» του Ηνωμένου Βασιλείου στο Διεθνές Δικαστήριο της Δικαιοσύνης στην περίπτωση του Κοσσυφοπεδίου, το τελευταίο εκ των οποίων «ήταν συνεπής» με τις «παρατηρήσεις» του Καναδικού Δικαστηρίου. Το 1998, το Ανώτατο Δικαστήριο του Καναδά παρατήρησε:
«Ένα κράτος η κυβέρνηση του οποίου εκπροσωπεί το σύνολο του λαού ή των λαών που κατοικούν στην επικράτειά του, με βάση την ισότητα και χωρίς διακρίσεις, και σέβεται τις αρχές της αυτοδιάθεσης στις εσωτερικές ρυθμίσεις του, έχει δικαίωμα να διατηρήσει την εδαφική του ακεραιότητα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και να αναγνωρίζεται αυτή η εδαφική ακεραιότητα από άλλα κράτη. Το Κεμπέκ δεν ανταποκρίνεται στο κατώφλι ενός αποικιακού λαού ή ενός καταπιεσμένου λαού, ούτε μπορεί να υποδηλωθεί ότι οι Κεμπέκοι δεν έχουν ουσιαστική πρόσβαση στην κυβέρνηση για να επιδιώξουν την πολιτική, οικονομική, πολιτιστική και κοινωνική τους ανάπτυξη. ...» *
Στην περίπτωση του Κοσσυφοπεδίου, το Ηνωμένο Βασίλειο υποστήριξε:
«Για να συνοψίσουμε, το διεθνές δίκαιο ευνοεί την εδαφική ακεραιότητα των κρατών. Εκτός του πλαισίου της αυτοδιάθεσης, που συνήθως περιορίζεται σε καταστάσεις αποικιακού τύπου ή σε καταστάσεις που αφορούν ξένη κατοχή, δεν παρέχει κανένα δικαίωμα απόσχισης …»
Για προφανείς λόγους, η απόφαση έχει σαφείς, αν και έμμεσες, επιπτώσεις για την Κυπριακή Δημοκρατία. Παρόλο που υπάρχουν και άλλες, αναφέρω τρείς και θέτω ανάλογες ερωτήσεις.
Πρώτον, η απόφαση υπογραμμίζει ότι για να είναι νομικά έγκυρο οποιοδήποτε δημοψήφισμα, πρέπει να είναι έγκυρο σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία του κυρίαρχου κράτους στο οποίο διεξάγεται το δημοψήφισμα. Όταν το 2004 διεξήχθη ξεχωριστό «δημοψήφισμα» στο υπό τουρκική κατοχή βόρειο μέρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, είχε θεσμοθετηθεί ως έγκυρο ή άκυρο;
Δεύτερον, η απόφαση υποδεικνύει ότι μια ξένη κατοχή είναι θεμελιωδώς ασυμβίβαστη με την αυτοδιάθεση του λαού του κυρίαρχου κράτους που υπόκειται σε κατοχή. Θα χρησιμοποιήσει άραγε η Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας αυτή την απόφαση, για να υπενθυμίσει στον κόσμο ότι η συνεχιζόμενη κατοχή του βορείου μέρους της Δημοκρατίας είναι μια συνεχιζόμενη προσβολή της αυτοδιάθεσης του λαού στο ημικατεχόμενο κυρίαρχο κράτος της Κυπριακής Δημοκρατίας;
Τρίτον, ακόμη και αν διαδοχικές τουρκικές κυβερνήσεις, επηρεασμένες από την ανάλυση του Νιχάτ Ερίμ του 1956, έχουν δίκιο στο επιχείρημα ότι υπάρχουν «δύο λαοί» στην Κύπρο (και, προς αποφυγή κάθε αμφιβολίας, απορρίπτω αυτό το επιχείρημα), αυτό δεν συνεπάγεται αυτομάτως δύο χωριστά δικαιώματα στην αυτοδιάθεση. Ούτε δίνει αυτόματα δικαίωμα απόσχισης. Θα σταματήσει η Τουρκία να ζητά αυτό που ισοδυναμεί με την άσκηση δύο υποτιθέμενων δικαιωμάτων αυτοδιάθεσης συν το υποτιθέμενο δικαίωμα της τουρκοκρατούμενης περιοχής να αποσχιστεί από την Κυπριακή Δημοκρατία; Επειδή όμως δεν αναμένουμε από την Τουρκία κάτι τέτοιο, εναπόκειται στην νόμιμη κυβέρνηση της ΚΔ να εκμεταλλευθεί την απόφαση αυτή…
Συμπεραίνεται εν κατακλείδι ότι η απόφαση αντιπροσωπεύει, αν και έμμεσα, ένα ισχυρό χαστούκι σε όλους όσους υποστηρίζουν αποσχιστικές λύσεις, με άλλα λόγια αναγνώριση του τουρκοκρατούμενου βόρειου μέρους της κυρίαρχης Κυπριακής Δημοκρατίας ως ξεχωριστό ανεξάρτητο κράτος, και ένα μεγάλο ισχυρό όπλο σε όλους τους υποστηρικτές ΕΝΙΑΙΑΣ ΑΥΤΟΔΙΑΘΕΣΗΣ, ΕΝΙΑΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΕΔΑΦΙΚΗ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΔΑΦΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΣΤΗ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ.
Η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου στους συνδέσμους πιο κάτω.
*1) Συμπληρωματικά, πρέπει να τονίσω ότι το δικαστικό σώμα του Ανώτατου Δικαστηρίου του Ηνωμένου Βασιλείου, περιόρισε τη νομική του ανάλυση στη δικαστική απόφαση ενός άλλου δικαστικού σώματος, και δεν προχώρησε να εξερευνήσει τις πολιτικές προεκτάσεις (political ramifications) της απόφασης του Καναδά. Πιστεύω η επιλογή της καναδικής απόφασης ως σημείο σύγκρισης να οφείλεται στο γεγονός ότι ο Καναδάς μοιράζεται τις ίδιες παραδόσεις κοινού δικαίου με το Ηνωμένο Βασίλειο.
Το σημαντικό σημείο επομένως παραμένει το γεγονός ότι το Ανώτατο Δικαστήριο του ΗΒ, επηρεάστηκε από την απόφαση του Καναδά, στο να επιβεβαιώσει ότι και επειδή ένα κυρίαρχο κράτος έχει δύο ή περισσότερους «λαούς» (“peoples”) δεν σημαίνει αυτόματα ότι ο κάθε «λαός» έχει το δικαίωμα ξεχωριστής αυτοδιάθεσης. Σ΄αυτό ακριβώς το σημείο η απόφαση έμμεσα αφορά και το Κυπριακό, όπως το βλέπω, εφόσον πίσω στο 1956 ο Δρ. Νιχάτ Ερίμ, ο Τούρκος Συνταγματολόγος στον οποίο ο Τούρκος Πρωθυπουργός ανέθεσε να ετοιμάσει σχέδιο/έκθεση πως να επανακτήσει η Τουρκία την Κύπρο, και ο τότε Υπουργός Αποικιών του Ηνωμένου Βασιλείου Αλαν Λένοξ-Μπούτ, αμφότεροι (δυστυχώς) με νομικές γνώσεις, συμφώνησαν και δημιούργησαν τη δίδυμη προσέγγισή τους στο ότι οι δύο «λαοί» / «δύο κοινότητες» στη Κύπρο είχαν το δικαίωμα ξεχωριστής αυτοδιάθεσης ανοίγοντας έτσι το δρόμο στην διχοτόμηση. (Δήλωση στη Βουλή των Κοινοτήτων από τον Αλαν Λένοξ-Μπούτ στις 19/12/56 μετά από μυστική συνεννόηση με τον τούρκο Πρωθυπουργό Α. Μεντερές στην Κωνσταντινούπολη 16/12/56).
Επομένως, έμμεσα, το Ανώτατο Δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου απέρριψε τη θέση Ερίμ/Λέννοξ-Μπουτ (1956) που αποτέλεσε έκτοτε την ραχοκοκκαλιά των τουρκικών απαράδεκτων απαιτήσεων που διαιωνίζονται μέχρι σήμερα με την απαίτηση για «δύο κράτη»…
*2) Ο Λόρδος Reed, Πρόεδρος του Ανώτατου Δικαστηρίου, βρίσκουμε ότι χρησιμοποιεί συγκριτικές νομικές αναλύσεις. Όπως π.χ. στην πρώτη σελίδα της ομιλίας του στις 13 Οκτωβρίου 2017 στο πιο κάτω σύνδεσμο, επηρεάστηκε από τους αρχαίους ΄Έλληνες και Ρωμαίους συγγραφείς που χρησιμοποιούσαν συγκριτικές νομικές αναλύσεις. Μας θυμίζει πόσο οι σημερινοί Βρετανοί δικαστές παραμένουν υπόχρεοι στους αρχαίους Έλληνες.
«The judges are following in a long tradition, which can be traced back to the ancient world. The Roman historian Livy describes how an embassy was sent from Rome to Athens in the fifth century BC to learn about the laws of Solon, for the purpose of preparing the Twelve Tables. Writing a century later, the Greek historian Plutarch describes how Lycurgus, the Spartan lawgiver of around the eighth century BC, travelled to Crete and to Asia Minor, comparing the societies he found and the laws by which they were regulated, in order to draw up a constitution which would be suitable for the sort of society he wished to create. »
*3) Σχετικό το περιεχόμενο της διάλεξης του Δρ. Κλ. Α. Κυριακίδη «SCOTLAND AND THE SLIPPERY SLOPE FROM DEVOLUTION TO THE INDEPENDENCE REFERENDUM AND BEYOND: SOME LESSONS TO BE LEARNT AND THEIR RELEVANCE TO CYPRUS AND ITS FELLOW MEMBER STATES IN THE EUROPEAN UNION» Λευκωσία και Λονδίνο 2014, για τη σχέση Σκωτίας με την Κύπρο. Δημοσιεύθηκε το Νοέμβριο του 2014 από τον οργανισμό ERPIC.
*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
ΠΗΓΗ:ΣΗΜΕΡΙΝΗ 4/12/2022 onisilos.gr
