Αναφέρονται, μεταξύ άλλων, οι απειλές του προς την Ελλάδα και για το άνοιγμα των Βαρωσίων στην Κύπρο.
Τίτλος του κειμένου: Turkey’s Turning Point – Το σημείο καμπής της Τουρκίας
Σε μία συγκυρία όπου ευνοήθηκε η αναβίωση της ισχύος και της ενότητας του ΝΑΤΟ, καμία άλλη χώρα δεν υπήρξε τόσο υπονομευτική προς την Συμμαχία όσο η Τουρκία. Στον πόλεμο της Ουκρανίας και σε αντίθεση με τα υπόλοιπα μέλη της Συμμαχίας, η Τουρκία όχι μόνο διατήρησε σχέσεις με την Ρωσία, αλλά απειλεί να μπλοκάρει την επέκταση της Συμμαχίας με την άρνηση να επικυρώσει την ένταξη Σουηδίας και Φινλανδίας.
Εν τω μεταξύ, η τουρκική κυβέρνηση είπε ότι ενδέχεται να ξεκινήσει μια νέα χερσαία εισβολή στη βόρεια Συρία για να αντιμετωπίσει τους Σύριους Κούρδους συμμάχους των Ηνωμένων Πολιτειών, που δραστηριοποιούνται σε αυτήν την περιοχή.
Και ενώ η Τουρκία επανορθώνει τους τεταμένους δεσμούς της με πολλές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής, συνέχισε να έχει ψυχρές σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση και εκτόξευσε νέες απειλές προς την Ελλάδα. Το πιο απρόσμενο γεγονός είναι η απόπειρα επαναπροσέγγισης τους καθεστώτος Άσσαντ, με την μεσολάβηση της Ρωσίας, έπειτα από χρόνια υπονόμευσής του.
Αυτές οι κινήσεις, αν και αμφιλεγόμενες στη Δύση, είναι γενικά δημοφιλείς στην Τουρκία. Έχουν επίσης ξεκάθαρο σκοπό.
Τον Μάιο, ο μακροχρόνιος λαϊκιστής-αυταρχικός ηγέτης της Τουρκίας, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, θα αντιμετωπίσει τη δυσκολότερη επανεκλογή της πολιτικής του καριέρας και η εξωτερική πολιτική έχει γίνει ένας αποτελεσματικός τρόπος για να αποσπάσει την προσοχή των ψηφοφόρων από πολλαπλές κρίσεις στο εσωτερικό. Υπάρχει επίσης αυξανόμενη κόπωση με την ολοένα και πιο αυταρχική 20ετή διακυβέρνηση του Ερντογάν. Μια ολόκληρη γενιά δεν γνώρισε άλλον ηγέτη.
Για τον Ερντογάν, το παν είναι η επικράτηση στις εκλογές. Μετά από 20 χρόνια αδιαμφισβήτητης διακυβέρνησης, μια ήττα θα είχε σοβαρές συνέπειες για τον ίδιο, την οικογένειά του, τους συντρόφους του και πολλούς άλλους στο Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), που επωφελήθηκαν προσωπικά από την κυριαρχία του και πιθανότατα θα αντιμετωπίσουν δίωξη.
Άλλωστε το πόσο ευάλωτος είναι ο Erdogan και το πόσο ανασφαλής έχει γίνει φαίνεται και από την εργαλειοποίηση της Δικαιοσύνης, απαγορεύοντας στον Δήμαρχο της Κωνσταντινούλης Ekrem Imamoglu να είναι υποψήφιος στις εκλογές. Πρόκειται για ένα ακραίο μέτρο, που ίσως όμως φέρει τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα.
Οι τρέχουσες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο Ερντογάν και το ΑΚΡ ενδέχεται να χάσουν τις εκλογές, που είναι προγραμματισμένες για τις 14 Μαΐου.
Για οποιονδήποτε άλλο ηγέτη, τέτοια επίπεδα αντιδημοφιλίας και οικονομικής δυσφορίας μπορεί να σημαίνουν βέβαιη ήττα. Αλλά ο Ερντογάν είναι γνωστός για την επιμονή του και την ικανότητά του να κερδίζει τις εκλογές. Είναι πιθανό να χρησιμοποιήσει σχεδόν κάθε μέσο για να αποφύγει την ήττα.
Όπως υποδηλώνουν οι πρόσφατες κινήσεις του στην εξωτερική πολιτική, έχει επίσης πολλά χαρτιά να παίξει και μπορεί να επιδιώξει να κατασκευάσει μια κρίση -συμπεριλαμβανομένης της Δύσης – για να αλλάξει την εγχώρια στάση.
Η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να προετοιμαστούν για μια τέτοια εξέλιξη, για να ελαχιστοποιήσουν τις πιθανές ζημιές και πρέπει να έχουν μια στρατηγική για να την αντιμετωπίσουν. Η Τουρκία είναι πολύ σημαντική χώρα για να της επιτραπεί να απομακρυνθεί από τη δυτική επιρροή.
Παραδόξως, σε μια εποχή γεωπολιτικών κραδασμών και συγκρούσεων μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, είναι το απρόβλεπτο της εσωτερικής πολιτικής που ανησυχεί περισσότερο τον Ερντογάν. Οι σχέσεις της Τουρκίας με τους γείτονες, τους συμμάχους και τους αντιπάλους είναι χρήσιμες για να αντισταθμίσουν τις εσωτερικές ανεπάρκειες.
Εν τω μεταξύ, ο Ερντογάν έχει θέσει τις βάσεις για πιθανές τουρκικές ενέργειες σε πολλά μέτωπα. Η Τουρκία και η Ελλάδα έχουν διαφωνήσει όλα αυτά τα χρόνια σε ζητήματα όπως τα χωρικά ύδατα, το καθεστώς των νησιών του Αιγαίου και οι ανακαλύψεις φυσικού αερίου. Έχει απειλήσει δύο φορές την Ελλάδα πρόσφατα, λέγοντας:
«Μπορούμε να έρθουμε ξαφνικά μια νύχτα» και «η Ελλάδα φοβάται τους πυραύλους μας. Λένε ότι ο πύραυλος TAYFUN θα χτυπήσει την Αθήνα. Θα γίνει, εκτός κι αν κάτσετε ήσυχοι».
Επανέλαβε την απειλή του να ξεκινήσει μια χερσαία εισβολή κατά των Κούρδων συμμάχων της Ουάσιγκτον στη Συρία, αν και η τουρκική αεροπορία τούς βομβαρδίζει ήδη, με οβίδες να πέφτουν μερικές εκατοντάδες μέτρα από το αμερικανικό προσωπικό που βρίσκεται εκεί.
Αντιμέτωπες με την προοπτική ενός ολοένα και πιο παρορμητικού Ερντογάν καθώς πλησιάζουν οι εκλογές, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους πρέπει να αρχίσουν να προετοιμάζονται για το αναπάντεχο από την Τουρκία.
Μεταξύ των πιθανών κινήσεών του είναι μια «κατά λάθος» αν και μικρή σύγκρουση με την Ελλάδα στις περιοχές του Αιγαίου και της Μεσογείου, μια αντιπαράθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες στη βόρεια Συρία ή, πιο τραγικά, μία αλλαγή του status quo των κατεχομένων της Κύπρου (αναφέρεται ως τουρκική πλευρά της Κύπρου).
Όσον αφορά την Κύπρο, ο Ερντογάν θα μπορούσε να ανοίξει σε επενδυτές το τουριστικό προάστιο των Βαρωσίων, του οποίου η ακίνητη περιουσία ανήκει σε Ελληνοκύπριους εκτοπισμένους από τον τουρκικό στρατό εισβολής το 1974 — μια κίνηση που απαγορεύεται από ψηφίσματα του ΟΗΕ.
Η σκληροπυρηνική τουρκοκυπριακή ηγεσία έχει ήδη υπαινιχθεί αυτό το ενδεχόμενο. Θα μπορούσε επίσης να υποσχεθεί ότι, μόλις επανεκλεγεί, θα οργανώσει ένα δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία των κατεχομένων (αναφέρεται ως ανεξαρτησία της τουρκικής πλευράς του νησιού).
Υπάρχει ένας ακόμη άγνωστος παράγοντας στην εξίσωση: ο Πούτιν. Σε αρκετές περιπτώσεις, ο Ερντογάν έχει ζητήσει την άδεια του Ρώσου ηγέτη να διεξάγει μεγάλες επιχειρήσεις στη Συρία εναντίον των Κούρδων συμμάχων των Ηνωμένων Πολιτειών εκεί.
Οι υποψίες για ρωσική εμπλοκή στα πρόσφατα επεισόδια καύσης του Κορανίου, όπως είπε ο Φινλανδός υπουργός Εξωτερικών, μπορεί να σημαίνουν ότι η Μόσχα θα μπορούσε να αποφασίσει να προκαλέσει, δίνοντας στην Τουρκία το πράσινο φως στη Συρία.
Οποιαδήποτε από αυτές τις κινήσεις έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει πιο σοβαρές κρίσεις στη συμμαχία ΗΠΑ-Τουρκίας, στις τουρκοευρωπαϊκές σχέσεις και στο ΝΑΤΟ. Αλλά οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας είναι περίπλοκες και ευρείας κλίμακας. Οι δύο κυβερνήσεις εμπλέκονται καθημερινά και εκτενώς μεταξύ τους σε όλα τα επίπεδα. Όσο κι αν χρειάζεται η Ουάσιγκτον την Τουρκία, η Άγκυρα εξαρτάται πολύ περισσότερο από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η Ουάσιγκτον πρέπει να δεσμεύσει άμεσα τον Ερντογάν, παρακάμπτοντας συνομιλητές όπως ο υπουργός Εξωτερικών, ο οποίος έχει αμελητέα επιρροή. Ο Ερντογάν είναι ριψοκίνδυνος, αλλά θα δυσκολευόταν να αγνοήσει ένα σαφές μήνυμα από τις Ηνωμένες Πολιτείες που περιγράφει τις συνέπειες που θα αντιμετώπιζε, εάν επέλεγε να κάνει μια αναμέτρηση.
*Ο Henri Barkey είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Lehigh και Ανώτερος Συνεργάτης για Θέματα Μέσης Ανατολής στο Council on Foreign Relations.
Πηγή: Περιοδικό Foreign Affairs απόδοση hellasjournal.com
